We zijn een dag na 22 maart 2016, de dag waarop Brussel in het lijstje van terreur-hoofdsteden post vatte. Ik luisterde gisteren rond 8u naar de radio en hoorde dus “live” de aankondiging van de aanslag in Zaventem. Ik hield het daarop volgende uur nauwlettend de media in de gaten en postte daarover een aantal updates op mijn Facebook-wall. Ik merkte meteen dat de berichtgeving een patroon aannam dat me zeer bekend voorkwam: het 11 september format. En in mijn updates waarschuwde ik voor de effecten ervan, zeer tot ongenoegen van een aantal volgers, wier geesten vanaf ongeveer 9u reeds voldoende gemasseerd waren om volledig binnen het format te blijven.
Het resultaat dat ik gisteren heb voorspeld domineert vandaag de grote media: we moeten nu maar bereid zijn nog wat meer van onze vrijheid op te geven, nog wat minder in te zitten met de drijfveren van de tegenstrever, nog wat vaker de andere kant opkijken wanneer onschuldigen beschuldigd worden, nog wat meer toelaten dat men in onze privacy peutert en “bescherming” gelijkstelt met repressie. Want “we zijn een nieuwe realiteit binnengetreden”.
Een evenement zoals de aanslagen is ernstig en schokkend. Maar we kennen het uitsluitend via de beeldvorming in de berichtgeving. Die focust zich vanaf 11 september 2001 meteen op enkele actoren: de slachtoffers en getuigen, de daders, en de ordediensten. Verdriet, gevaar en moed zijn de kernelementen in die berichtgeving.
Gisteren is daarop de hele dag ingezoomd. Waardoor men de indruk krijgt dat dit de enige realiteit is, en dat er niets daarrond gebeurt dat van belang is – de berichtgeving ZELF bijvoorbeeld. Maar ook het hele politieke spel dat op een uiterst cynische manier meteen deel uitmaakt van die feiten. En sinds 11 september 2001 zien we dat de media één formaat volgen waarin die ruimere context systematisch naar de achtergrond wordt gedrongen. Emotie, emotie, emotie – kijk vooral niet naar de rationele figuren die daar rond zwerven. En wees vooral zelf niet rationeel.
Mijn allereerste reactie gisteren was, zoals bij elkeen, emotioneel: wie zou er kunnen bij zijn van mijn vrienden en kennissen? En er waren dergelijke mensen aanwezig op Zaventem toen het gebeurde. Het was met een zucht van verlichting dat ik hoorde dat ze ongedeerd waren. En het was met afgrijzen dat ik doorheen de dag de teller van de slachtoffers zag tikken.
Maar die emotie gaat gepaard met een andere reflex: ik weiger me naar dat ene geconstrueerde focuspunt te laten zuigen en probeer constant te blijven rond kijken naar al die andere dingen die gebeuren, in de schaduwen van de enorme golf van emotie die opstijgt. Want in die schaduw zijn mensen uiterst koel en rationeel aan het plannen, de effecten van de feiten aan het verknippen en in eigen voordeel aan het draaien, zichzelf een pak aan te meten en hun speeches aan het schrijven.
En wat brengen ze in die speeches? emotie, emotie, emotie, met daaraan gekoppeld – als was het de meest evidente zaak van de wereld – repressie, repressie, repressie. Zo was George Bush, met tranen in de ogen, in staat de wereld op te delen in “us” en “them”, en begon hij op die golf van tranen een oorlog die de wereld als vijftien jaar volledig instabiel maakt. De nabestaande van de onschuldige slachtoffers die deze oorlog inmiddels heeft gemaakt – vele honderdduizenden – vinden ons evengoed “terroristen“, en hebben daar zeer goede redenen voor. Escalatie is de regel geworden.
Ik walg van mijn wereld wanneer ik de aanslagen bekijk. Maar evengoed wanneer ik zie hoe zovelen met volle goesting hun verstand op nul zetten, het 9/11-format instappen, daarvan de politiek correcte emotionaliteit omarmen, en vrij spel geven aan de kleine George Bushes die dezer dagen in zowat elk land het “veiligheidsbeleid” lijken te voeren.
Wat dat laatste betreft: als we al een “nieuwe tijd ingetreden” zijn, dan is het een tijd waarin is gebleken dat het gevoerde veiligheids- en antiterreurbeleid niet werkt. Het is simpel: sinds begin 2015 is men hier een “Patriot Act” samenleving aan het ontwikkelen, die ons veilig moet houden. Het gevolg is de zwaarste aanslag uit de Belgische geschiedenis. Als empirisch bewijs van een falend beleid kan dat tellen dacht ik. Laat maar horen als ik de aanslagen van Brussel moet zien als een bewijs van het feit dat dit beleid goed werkt.
In de Oude Tijd zou de bevoegde Minister meteen ontslag hebben moeten nemen bij zo’n voorval, want voor de slachtoffers is zijn falend veiligheidsbeleid aansprakelijk. Dat heette toen “politieke verantwoordelijkheid”. Vandaag kondigt die Minister aan dat de aanslagen aantonen dat we zijn beleid nog meer en straffer moeten doorvoeren. Liefst ook zonder dat het Parlement zich daarmee teveel bemoeit.
Een probleem aanpakken met de middelen die het hebben veroorzaakt. Zoiets heet, dacht ik, domheid.
