Woensdagavond heeft Eén een nieuw programma uitgezonden die zij typeerden als een ‘sociaal experiment’ dat plaatsvond in ‘een echt blank Vlaams dorp’, toevallig was dit Tremelo. Het dorp waar ik ben opgegroeid, zwemlessen heb genomen en een flesje cola heb gedronken met mijn vrienden op de stoep van de plaatselijke drankhandelaar.

Mijn moeder is Spaans, ikzelf half en hoewel het niet te vergelijken is met Karima en Mohammed, toch hebben we ons nooit onwelkom gevoeld. Integendeel zelfs, Tremelo was een fijne plek om op te groeien. Later heb ik andere oorden opgezocht en hoewel ik momenteel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woon, kan ik het niet aan mij voorbij laten gaan dat Tremelo wordt afgespiegeld als een dorp gevuld met racisten. Want dat is toch wel het gevoel waar ik, en sowieso velen van mijn ex-dorpgenoten gisteren mee achterbleven.

Hoewel Karima zelf op het einde van de aflevering toegeeft dat zijzelf ook met veel vooroordelen kampt, maakt dit de stellingen die zij beiden innemen over de dorpelingen eerder in de aflevering niet goed. Let op; ik schrijf dit stuk niet om de opmerkingen van bepaalde Tremelonaars te vergoelijken, integendeel, sommige opmerkingen waren verwerpelijk. Wel zou ik enkele kantlijnen willen plaatsen die hopelijk alles een beetje nuanceren en wel met de volgende opmerkingen.

Allereerst is naar mijn mening een week te kort voor een sociaal experiment van die aard. Hoewel je de positieve ommedraai al kon zien vanaf ongeveer dag vijf ben ik ervan overtuigd dat als het experiment drie weken geduurd zou hebben je echt een veel duidelijkere evolutie zou zien van dorpelingen die zich eerst argwanend opstellen om zich erna aan te passen aan de nieuwe situatie en hun armen en harten open te stellen.

Ten tweede waren er enkele veronderstellingen van het koppel uit naar de dorpelingen toe waar ik enorm verbaasd van was. Zo vroeg de buur welke winkel ze gingen openen en was het koppel er steevast van overtuigd dat deze vraag voortkwam uit het feit dat ze moslim waren. Sorry maar Tremelo is een dorp, met een echte dorpsmentaliteit dus als er nieuwkomers zijn, zijn de mensen nieuwsgierig. Christen of moslim maakt op dat moment niet uit.

Ook toen ze flyers uitdeelden en ze genegeerd werden door voorbijgangers lieten ze uitschijnen dat dit kwam door hun huidskleur of religie. Wel, iedereen die ooit heeft geflyerd weet dat mensen je heel vaak negeren of je van de hand wijzen, blank of gekleurd maakt op dat moment echt niet uit.

De opmerking die Mohammed dan ook maakt wanneer er dan wel mensen ingaan op hun flyers en een vriendelijk gesprek aangaan deden mijn oren suizen. Ik parafraseer want het exacte citaat is me ontglipt maar hij zei iets in de zin van dat hij zich niet kan onttrekken van het gevoel dat hoe vriendelijker mensen zijn, hoe meer paranoïde hijzelf wordt. Dan vraag ik me af hoe we ooit op een respectvolle en liefdevolle manier gaan kunnen samenleven aangezien elke vriendschap begint met een vriendelijk gesprek. Het woord vriend zit letterlijk ingebakken in het woord vriendelijk.

Maar zelfs als we dat allemaal vergeten. Zelfs als ik alle voorgaande opmerkingen laat vallen dan moet ik toch nog constateren dat dit programma de titel experiment onwaardig is die men er tijdens de publiciteit erover erop heeft geplakt. Men gaat ervan uit dat als men het woordje sociaal voor het woord experiment plaatst men dan niet meer moet voldoen aan bepaalde maatstaven.

Ik verwacht nu niet van een humaninterestprogramma dat men aan alle wetenschappelijk maatstaven voldoet maar men had toch wel verschillende leeftijdsgroepen mogen interviewen. De enige leeftijdsgroep die geïnterviewd werd waren vijftigplussers. Moest men de tijd en moeite genomen hebben om ook jongeren te interviewen dan zouden de antwoorden al veel genuanceerder geweest zijn.

Misschien zelfs het compleet tegenovergestelde. En dan hoor ik mensen zeggen: “mogen ouderen dan wel zo denken?” Neen. Het antwoord is neen. Maar ook hier zijn er enkele kanttekeningen. Dit zijn vaak mensen die geboren en getogen zijn in het dorp, zij zijn nooit in contact gekomen met andere culturen behalve misschien op reis of op daguitstap naar Brussel. Onbekend is onbemind. Tel daar dan bij dat het algemeen geweten is in de Sociologie dat het ervaren angstniveau mee omhoog gaat met de leeftijd en dan heb je al een veel genuanceerder antwoord. De jongeren van Tremelo zijn wel meer betrokken geweest bij de multiculturele samenleving hetzij door school, onlinegaming, etc…en zien dus veel beter de sterkte en het potentieel van een multiculturele samenleving.

Als we alles wat hierboven staat optellen kan ik alleen maar concluderen dat de programmamakers een heel mooi en ambitieus plan voor ogen hadden maar erin gefaald zijn om dat plan compleet tot uitvoering te brengen. Zij wilden op een respectvolle manier het debat openen door iedereen in eigen boezem te laten kijken.

Spijtig genoeg heb ik de indruk na het lezen van de kranten en de sociale media dat er vooral olie op het vuur is gegooid. De mensen die dan ook willen kennismaken met een genuanceerder beeld van mijn oud dorp zijn altijd welkom om in Oudergem op koffie of thee te komen, wie weet kunnen we zelfs een respectvolle dialoog aangaan! Ik regel de drank en jullie de Marokkaanse koekjes?