In 2015 waren opnieuw meer leerkrachten ziek. Vooral bij vrouwen in het basisonderwijs groeit het ziekteverzuim. Psychosomatische aandoeningen blijken de belangrijkste oorzaak. “De werkdruk en de emotionele belasting eisen hun tol bij leerkrachten. Veel leerkrachten en directies geven dag in dag uit alles voor hun leerlingen. Vaak werken ze tot ze erbij neervallen en ze niet anders kunnen dan langdurig ziek thuisblijven”, zegt Marianne Coopman, algemeen secretaris van het COV, de grootste vakbond van het basisonderwijs.

Het jaarlijks rapport Ziekteverzuim van de Vlaamse Overheid (1) bevat enkele opvallende cijfers:

• Het aantal opgenomen ziektedagen steeg met meer dan 5%, tot het hoogste peil in vijf jaar. Vooral bij vrouwen in het basisonderwijs groeit het ziekteverzuim.
• Het aantal leerkrachten dat ziek is voor een langere periode neemt toe.
• Psychosociale aandoeningen eisen veruit het hoogste aantal ziektedagen op, meer dan 35%. Bij de psychosociale aandoeningen is er een relatieve oververtegenwoordiging van directieleden.
• Bijna de helft van de onderwijspersoneelsleden was in 2015 geen enkele dag afwezig wegens ziekte. Meer dan 60% van de jonge leerkrachten (jonger dan 26) is altijd op post.

Alles geven, tot ze erbij neervallen

Voor Marianne Coopman, algemeen secretaris van het COV, is de conclusie duidelijk: “De hoge werkdruk en de emotionele belasting eisen hun tol. Veel leerkrachten en directeurs geven dag in dag uit alles voor hun leerlingen. Elke dag zijn ze op post, ziek of niet. In de praktijk betekent dit echter vaak dat ze hun ziekte uitstellen. Ze werken tot ze er uitgeput bij neervallen. Op dat moment zit er niets anders op dan langdurig ziek thuis blijven. Een grote risicogroep vormen de directeurs. De helft van de ziektedagen van deze groep is te wijten aan psychosociale aandoeningen! Een directeur moet vandaag alles kunnen en van alles op de hoogte zijn. Dat is met de toenemende complexiteit van het onderwijs geen haalbare kaart. Er is dringend nood aan meer omkadering.”

Zwaar beroep

De SERV wees er in een rapport uit 2014 (2) al op dat leerkrachten sowieso een grotere kans maken op burn-out en psychosociale aandoeningen dan andere beroepen. Ze staan voortdurend bloot aan emotionele prikkels. Een hele dag lang gaan ze in interactie, eisen andere personen hun aandacht op en wordt er van hen verwacht dat ze geduldig, beheerst en wijs met een heel diverse groep van kinderen en jongvolwassenen omgaan. Ook de maatschappelijke druk op het onderwijs is hoog. De inclusie van mensen met een beperking, de integratie van vluchtelingenkinderen, de radicalisering, de stijgende ongelijkheid, het gevaar van het populisme, het inspelen op de snelle digitale evoluties, … er wordt steeds naar onderwijs gekeken voor een oplossing. Marianne Coopman: “Het belang dat de maatschappij aan het onderwijs hecht, heeft voorlopig nog niet geleid tot een fundamenteel herbekijken van de werkomstandigheden van de leerkrachten. We hopen dat een stevig strategisch plan basisonderwijs daar verandering in zal brengen. De cijfers in dit ziekterapport moeten ook hun weg vinden naar de minister van Pensioenen. Onderwijs is een zwaar beroep. Dat wordt hier opnieuw zwart op wit bewezen.”

Deeltijds werken na ziekte

Steeds meer personeelsleden maken gebruik van de systemen die hen de kans geven om na een ziekte eerst een periode deeltijds het werk te hervatten. Ze blijven daardoor minder lang voltijds thuis en wennen geleidelijk weer aan het werkritme. Marianne Coopman: “Dit is een positieve evolutie. Toch past hier ook een kanttekening: nog altijd zijn er personeelsleden voor wie de bestaande stelsels geen oplossing bieden, zoals jonge leerkrachten en leerkrachten zonder vaste benoeming. Als we zoveel mogelijk mensen willen activeren, zoeken we best ook voor deze juffen en meesters een oplossing.”

Jonge leerkrachten die nog maar weinig recht hebben op bezoldigd ziekteverlof kunnen geen beroep doen op dit systeem. Bij een zware ziekte vallen ze snel terug op het ziekenfonds en als ze deeltijds willen hervatten kunnen ze dit alleen maar via de bestaande verlofsystemen of via een deeltijds contract. Dat maakt financieel een heel verschil.

Ook chronisch zieke leerkrachten die nog geen vaste benoeming hebben en voor de rest van hun loopbaan een beroep willen doen op het recent ingevoerde stelsel glippen door de mazen van het net en blijven waarschijnlijk voorgoed thuis.

Marianne Coopman – Algemeen secretaris COV

(1) Zie http://www.agodi.be/publicaties-ziekteverzuim-vlaamse-onderwijspersoneel

(2) Rapport ’Knipperlicht voor burn-out. Acute psychische vermoeidheidsproblemen bij werknemers en zelfstandige ondernemers onder de loep’. Brussel, december 2014.