Zijn al die mensen die in de nasleep van de terreuraanslagen in Parijs voor extreem rechts gestemd hebben zo stom als een achterdeur? Natuurlijk niet. Zij vertonen gewoon een normale menselijke, zij het, instinctieve reactie op de gebeurtenissen. Mensen zitten nu eenmaal zo in elkaar. Wat doen mensen als ze geconfronteerd worden met gevaar of agressie? Zeker bij het onvoorspelbare geweld van terroristen. Wat we al miljoenen jaren doen. Het alarmsysteem in ons hoofd gaat in overdrive. We worden angstig of willen terugslaan. Vechten of vluchten. Wie boos is of bang, verliest een stuk van zijn rationeel denkvermogen. Angst of woede maken ons selectief blind en doof voor wat er achter het geweld schuilgaat. We vallen terug op de clichés van de ‘goeien’ tegen de ‘slechten’ en voor het gemak gooien we hele bevolkingsgroepen op een hoop. Want we willen simpele antwoorden. Antwoorden die ons geruststellen. En dus vallen we voor leiders die ons dat beloven. Marine Le Pen is niet achterlijk en ook Geert Wilders heeft geen zand in het hoofd. Zij weten perfect dat zij garen spinnen bij dat klimaat van angst. Dat levert hen stemmen op, veel stemmen.
Nochtans, als we even doordenken, weten we wel dat de clichés die wij hanteren niet kunnen kloppen. Naar schatting 90 % van de wereldbevolking hangt een of ander geloof aan. Dat gaat over miljarden mensen. De overgrote meerderheid van hen doet geen vlieg kwaad. Maar omdat een aantal doorgeschoten pipo’s een verknipt model van hun godsdienst gebruiken als alibi om in Gods naam geweld te hanteren, gaan wij alle moslims als gevaarlijk beschouwen. Te gek voor woorden. En toch is het dat wat wij onszelf wijsmaken. Want het is toch zoveel comfortabeler om de schuld bij een ander te leggen. Dan hoeven we onszelf niet in vraag te stellen.
Dat geldt ook voor onze regeringen. Zoals verschillende landen nu over elkaar heen vallen om IS plat te bombarderen. Ook dat is een overtrokken reactie, vooral bedoeld om de eigen bevolking te tonen dat ze goed bezig zijn. In feite weten de leiders dat ze daarmee olie op het vuur gooien. ‘What you beam is what you get’ , leert de communicatiewetenschap. Je krijgt terug wat je uitstraalt. Dus weten onze leiders eigenlijk wel dat door geweld te beantwoorden met tegengeweld de escalatie alleen maar zal toenemen tot beide partijen elkaar enkel als de baarlijke duivel kunnen zien. Een keer het conflict in die stadia van de escalatieladder van Glasl zit, wordt de tegenstander een vijand die niets menselijks meer heeft en die je enkel nog maar kan uitroeien zoals je dat met ongedierte doet. In een uitzichtloze permanente strijd.
Bovendien weten de wereldleiders dat je IS niet de wereld uit kunt bombarderen. Meer nog, zo spelen ze in de kaart van het terrorisme. IS wil niets liever dan dat er een totale oorlog van komt. Dat is de eindstrijd die zij willen. Zij beseffen maar al te goed dat je een stad plat kan gooien met bommen. Maar een beweging niet. Want bij elke bom die door de coalitie op Irak of Syrië gegooid wordt, bij elke Syrische of Iraakse dode die er valt door de geallieerde vliegtuigen, wordt de kiem gezaaid van nieuw fundamentalisme. Zelfs als de laatste IS strijder gedood is, dan nog zullen er binnen de kortste keren nieuwe terreurgroepen opstaan die zich op het gedachtegoed van IS zullen beroepen. Zolang wij niet bereid zijn om het onrecht te erkennen dat de kolonisatie teweeg gebracht heeft. Een onrecht dat generaties lang doorwerkt. Zolang wij geen antwoord hebben op de vernedering, de uitbuiting en de onderdrukking die daarmee gepaard ging. Zolang zal de haat blijven gloeien om wat hen aangedaan is. Zeker als we hen zoals nu, opnieuw met ons superieure wapengekletter de les komen spellen.
Pas als wij gaan beseffen dat het doodlopende straatje van geweld en tegengeweld waartoe het vijanddenken ons verleidt, nooit een oplossing kan bieden voor dit soort problemen. Pas als wij doorheen de clichés leren kijken. Pas als wij gaan luisteren naar wat Marshall Rosenberg ons leert in zijn Geweldloze Communicatie. En dus ons leren inleven in de behoeften van anderen. En ons focussen op wat ons bindt, in plaats van ons te richten op de tegenstellingen tussen ons. Pas dan kunnen wij die dodelijke draaimolen laten stoppen.
Dat is waar vredeseducatie over gaat. Wat een centraal vak zou moeten zijn in elke school wereldwijd. Uitgaand van een begrip dat de rappers weer op de kaart hebben gezet: respect.
