Mensen die erin slagen iets dat in hun ogen belangrijk is te realiseren, kunnen daardoor zichzelf ook belangrijk gaan vinden. En daardoor kunnen ze weerbaar worden en niet langer zichzelf laten platdrukken door profiteurs en corrupte machthebbers.

Een andere manier waarop NGO’s aan politiek doen is zich rechtstreeks richten tot de betrokken overheid en hen hun opinies en eisen voorleggen. En vervolgens, als ze geen gehoor krijgen, de onwil van de beleidsmakers publiek maken en aan de kaak stellen.

 Goed bezig, want vervolgd

Vervolgd worden in een land als Guatemala is nogal eens het gevolg van goed bezig zijn. Een goedmenende overheid zou al wat blij mogen zijn met mondige burgers en goed draaiende organisaties. In Guatemala is dat meer dan ooit alles behalve het geval. Daar zijn twee mogelijke verklaringen voor: ofwel deugen die organisaties niet ofwel is het de overheid die faalt.

 Controleren en muilkorven

We weten allemaal dat bepaalde regeringsfunctionarissen in Guatemala het nogal bruin bakken. Ook de huidige regering ligt onder vuur. Pijlen van kritiek en protest worden voornamelijk afgeschoten op de president en zijn familie en op een groot aantal volksvertegenwoordigers voor praktijken van corruptie. Organisaties blijven niet achter om de regering het vuur aan de schenen te leggen.

Een voorbeeld. De Myrna Mack Stichting, met zus Helen Mack aan het hoofd, was een van de organisaties die begin van de jaren 2000 bij de toenmalige UNO ging lobbyen om een internationale commissie tegen de straffeloosheid op te richten in het land. Uiteraard verzetten zich halsstarrig misdadige structuren tegen de oprichting van een dergelijke commissie. Maar CICIG kwam er. En dichter bij ons trad dezelfde Myrna Mack Stichting op om te vermijden dat president Jimmy Morales de Colombiaanse jurist en voorzitter van die internationale commissie Iván Velásquez de laan uitstuurde, nadat deze gevallen van corruptie van de president en zijn familie had blootgelegd.

Een ander voorbeeld. ‘Mujeres transformando el Mundo’ (Vrouwen die de Wereld veranderen) begeleiden de slachtoffers van de brand in de staatsinstelling voor geplaatste meisjes samen met hun families in de zaak waar regeringsfunctionarissen voor de rechtbank aan de tand gevoeld worden en waarbij president Jimmy Morales verantwoordelijk wordt geacht.

CONAVIGUA, de inheemse weduwenorganisatie die slachtoffers van de staatsterreur tijdens het intern gewapend conflict van de jaren ’80 organiseert, meldt stelselmatig de sites van clandestiene begraafplaatsen en eist de opgraving van hun vermoorde familieleden.

 Tegenaanval

De regering liet niet lang op zich wachten om in de tegenaanval te gaan. De leden van het Congres (volksvertegenwoordigers) kregen een wetsvoorstel voorgeschoteld dat erop aanstuurt om de bestaande wetgeving inzake de werking van NGO’s te hervormen. Die hervorming is erop gericht om de organisaties aan banden te leggen en hun activiteiten in te perken. Zo zouden ze kunnen opgedoekt worden ‘wanneer vastgesteld wordt dat hun activiteiten tegen de wet en de openbare orde ingaan.’ Maar in de tekst wordt nergens gewag gemaakt over wat er verstaan wordt onder het verstoren van de openbare orde noch wie dat bepaalt en onder welke voorwaarden. Zo zullen de organisaties die fondsen ontvangen uit het buitenland aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken moeten uitleggen vanwaar die fondsen komen, waarvoor ze bestemd zijn en voor welke programma’s ze zullen gebruikt worden.’

 De corrupten nemen wraak

Binnenin de kringen van de regering werden vorig jaar plannen gesmeed en afspraken gemaakt onder corrupte functionarissen. In de volksmond wordt gesproken over het ‘Pact van de Corrupten.’

Zij worden al een hele tijd aan hun vel gezeten. En nu slaan ze terug. De vraag die velen zich stellen: waarom dan zo nodig en met zoveel juridisch geweld tegen de organisaties, verenigingen en stichtingen? Volgens sommigen luidt het antwoord: wraak.

Want de corrupten zijn er niet in geslaagd om voorzitter Iván Velásquez van CICIG het land uit te zetten. Een maand later slaagden ze er niet in om straffeloosheid te bekomen voor de misdadigers ter gelegenheid van de mislukte hervormingen aan de Gerechtelijke Code. Een wetsvoorstel stuurde er namelijk op aan om de jaren van gevangenisstraf voor corruptie om te zetten in betalingen. Wat eigenlijk neerkomt op financiële afkoping van celstraf. Onder massaal straatprotest schortte een meerderheid van de congresleden twee dagen later dat wetsvoorstel op. Ook gingen ze overstag bij hun pogingen om de procureur-generaal van het Openbaar Ministerie, de onkreukbare Thelma Aldana, in diskrediet te brengen. Ondertussen heeft zij haar officiële ambtstermijn beëindigd Pogingen om de moedige Jordán Rodas Andrade, Procureur voor de Mensenrechten, op zij te schuiven liepen ook al faliekant af. Dit waren voor president Jimmy Morales en de corrupte bendes een voor een onverteerbare nederlagen.

 Reacties van de organisaties

 Volgens volksvertegenwoordiger Amílcar Pop van de inheemse partij Winaq wijst het initiatief van het Congres op de vrees van de regering voor het werk dat verschillende internationale instellingen uitvoeren in het land. Zij verstrekken fondsen aan Guatemalteekse niet-gouvernementele organisaties om activiteiten te ontplooien.

‘Ik denk dat het wetsvoorstel als illegaal en ongrondwettelijk kan bestempeld worden,’ voegde hij eraan toe.

‘Vanaf het moment waarop we besloten de straffeloosheid aan te pakken, zoals in ons geval, of de corruptie en de schendingen van de mensenrechten te bestrijden, weten wij, niet-gouvernementele organisaties, dat we de belangen van heel machtige groepen aanraken. En dus stellen we ons bloot aan aanvallen van een autoritaire regering,’ verklaarde Helen Mack.

 Paula Barrios, de voorzitster van ‘Vrouwen die de Wereld veranderen,’ verklaarde dat het wetsvoorstel bedenkelijke verordeningen bevat, die afhankelijk zijn van de interpretatie van de autoriteiten.

‘Indien wij bijvoorbeeld manifesteren om verbeteringen te eisen in de instellingen voor geplaatste jongeren die onder de verantwoordelijkheid van de staat ressorteren, kan de president van mening zijn dat wij de openbare orde verstoren en dat zou betekenen dat onze organisatie opgedoekt wordt.’

 Volgens Paula Barrios ruggensteunen de grondwet, de vredesakkoorden en de gewone wetten het recht op vreedzame vereniging, dat de regering wil schenden.

‘Indien iemand twijfels heeft over het feit dat deze regering niet democratisch is, welnu in dit wetsvoorstel ligt het antwoord.’

Ten slotte meldde Helen Mack nog dat de bedoeling om zoveel regels op te leggen te maken heeft met de strategie die de sluiting van de NGO’s moet vergemakkelijken.

‘Ze willen dat we kleine wettelijke fouten maken om de sluiting van de organisaties te verrechtvaardigen. Dat is de prijs die we betalen om CICIG te steunen en om het werk van de president van de republiek te bevragen,’ besloot ze.

Maar de organisaties zullen zich niet zomaar laten doen. Wanneer de wet in werking treedt zullen ze legale acties ondernemen om die wet ongrondwettelijk te verklaren.