Ik neem aan dat de feiten onderhand
voldoende gekend zijn. Mocht dit niet het geval zijn, dan kan ik verwijzen naar elk
nieuwsmedium dat de afgelopen drie dagen is verschenen, waarin de feiten
uitgebreid tentoon staan. Om niet in herhaling te vallen, zal ik ze hier dan
ook niet hernemen. Flauw excuus. Ik zal ze hier niet hernemen omdat ik niet zou
weten hoe. Afstandelijk of sensationeel, sentimenteel of cynisch, eens de
feiten gekend zijn, heeft niemand een boodschap aan raconteurs van welke aard ook, dus ik onthoud me.

Laten we liever beginnen na de
feiten. Laten we beginnen met één van de eerste dingen die we te weten kwamen
over deze tragedie; iets dat we misschien sneller dan noodzakelijk als feit
hebben weggezet. Laten we beginnen met Andreas Lubitz, de copiloot van vlucht
4U9525 en de oorzaak van de dood van 150 mensen, de jongeman die met opzet een
vliegtuig liet neerstorten. De schuldige.

Mijn eerste bedenking is er één die
zonder twijfel niet door velen gedeeld wordt, maar het moet me desalniettemin
van het hart: het komt mij voor dat we Andreas Lubitz te snel aanduiden als
schuldig. Begrijp me niet verkeerd, het lijdt volgens mij geen twijfel dat er
een goede kans is dat hij de oorzaak was van de crash. Per slot van rekening
zat hij alleen in de cockpit toen het allemaal misging. Maar schuld impliceert
opzet. En op grond van wat na de crash bekend werd – Lubitz zei geen woord, bleef
ademen, nam geen contact op met de verkeersleiding en liet de piloot niet
binnen in de cockpit – denk ik dat er alternatieve scenario’s kunnen worden
verzonnen die niet uitgaan van een opzettelijke daad.

Merk op: ik beweer geenszins dat
Andreas Lubitz onschuldig is. Ik wil
er enkel op wijzen dat de schuldvraag volgens mij niet kan worden beantwoord
met behulp van het handjevol feiten dat werd gegeven. Misschien beschikken de
autoriteiten over meer informatie, goed mogelijk. Maar als dat zo is, zwijgen
ze erover in alle talen. Men is steeds onschuldig tot het tegendeel wordt
bewezen en op dit moment ben ik gewoonweg niet zeker dat aan deze bewijslast is
voldaan. En tot dat wel zo is, zie ik niet in wat de meerwaarde kan zijn, voor
de nabestaanden van de slachtoffers en van Lubitz zelf, van het publiekelijk verklaren
dat de schuldvraag niet langer open is.

Maar naast de verklaringen van de
Franse autoriteiten vlak na de crash, is er nog een tweede manier waarop de
copiloot van vlucht 4U9525 schuldig wordt verklaard. Andreas Lubitz was ziek.
Speurwerk zou aan het licht hebben gebracht dat hij zes jaar geleden in
behandeling was voor chronische depressie. Iets waar hij blijkbaar niet over
praatte. En ook dat maakt hem schuldig. Hij was ziek. Psychisch ziek. En erger:
hij heeft zijn ziekte verzwegen.

Wat me bij mijn tweede bedenking
brengt en dit is waar het wat persoonlijker wordt. Ziet u, ook ik ben ziek.
Ziek op dezelfde manier als Andreas Lubitz. En nee, ik verzwijg het niet, al is
het nu ook niet meteen mijn favoriete gespreksonderwerp. Maar we kunnen het er
nu wel even over hebben, want ik denk dat het belangrijk is. Het is nu zeven
jaar geleden sinds ik voor het eerst de praktijk van een psychiater
binnenstapte. Het is echter minstens twintig jaar geleden sinds ik voor het
eerst in een zware depressieve episode terechtkwam en ik heb er sindsdien veel
gekend. De reden waarom het dertien jaar geduurd heeft voor ik hulp heb
gezocht, is het feit dat ik er eigenlijk gewoon niet over wou praten. Ik
verzweeg mijn ziekte.

Ik verzweeg mijn ziekte vooral omdat
onze maatschappij verdomd raar reageert op alle afwijkingen die met de psyché
te maken hebben. Een voorbeeld? Wel, waarom niet Andreas Lubitz en vlucht
4U9525? Waarom niet het feit dat een voorgeschiedenis van depressie door onze
media zonder aarzeling wordt neergezet als een logisch sluitende verklaring
voor het feit dat iemand een vliegtuig met 150 mensen aan boord opzettelijk
doet neerstorten? “Depressief” en “gek” zijn duidelijk nog
steeds min of meer synoniemen zijn van elkaar.

Nochtans kan ik met de hand op het
hart zeggen: een zware depressieve episode is loodzwaar en gruwelijk uitputtend
en ik wens het mijn ergste vijand niet toe, maar het maakt je niet
“gek”. Zeker niet “gek” genoeg om 150 mensen met je mee te
nemen in de dood. Als het zo is dat Andreas Lubitz opzettelijk een vliegtuig
liet crashen – en nogmaals: ik ontken absoluut niet dat dit mogelijk is – dan
was er duidelijk veel meer met hem aan de hand dan enkel een voorgeschiedenis
van depressie. Het feit dat dit nog steeds niet voor iedereen vanzelfsprekend
is, verklaart waarom mensen die kampen met dergelijke psychische aandoeningen
vaak liever zwijgen. Je zou gek moeten zijn om het niet te doen.