Overal ter wereld werken vrouwen zij aan zij met mannen op de werkvloer. Jammer genoeg botsen ze vaak op een cultuur waar mannen centraal staan. Iets wat leidt tot lagere lonen, seksuele intimidatie en andere vormen van discriminatie. In Ecuador is het niet anders, al zijn er Ecuadoranen die het tij willen keren.

“Er is ons ingepeperd hoe belangrijk het imago van de bank wel niet is. Vooral het uiterlijk is belangrijk om promotie te maken, ik heb nochtans gestudeerd en ben handelsingenieur. Daarom ondergingen twee vriendinnen van me plastische chirurgie. De ene liet haar neus doen en de andere haar neus en haar borsten.” – Vanessa, actief in de financiële sector

In 2016 werd na een studie van ngo Donum, een organisatie waar FOS mee samenwerkt, duidelijk dat voorbeelden zoals hierboven schering en inslag zijn op de Ecuadoraanse arbeidsmarkt. De studie bewees dat gendergeweld en genderdiscriminatie op de werkvloer, een impact hebben op de gezondheid van vrouwen.

De wereld van de arbeid is mannelijk terrein. Hoewel meer dan de helft van de Ecuadoraanse bevolking vrouwelijk is, was het aandeel van de vrouwen op de arbeidsmarkt in 2010 beperkt tot 36%. De bedrijven en instellingen zijn bovendien patriarchaal. Ze zijn georganiseerd volgens vooraf bepaalde genderrollen. Leidende functies zijn voor mannen en ook de vakbondsleiders zijn mannen. De prijs die je moet betalen om die functies te bekleden, is immers hoog. Hoeveel mannen geven het vaderschap op om een leidinggevende functie te kunnen uitoefenen? Hoeveel mannen geven hun vakbondswerk op om tijdig thuis te zijn en de huishoudelijke taken te kunnen doen?

Vrouwen alleen

“Ik moet constant vechten opdat de patiënten mij respecteren en waarderen als vrouwelijke dokter. Ik heb een paar keer meegemaakt dat de patiënten klaagden dat mijn tarief even hoog is als dat van mijn mannelijke collega’s. Ze zeiden: ‘Ik ga je niet hetzelfde betalen als aan de dokter. Jij bent geen dokter, jij bent een vrouw.'”  – María Dolores, dokter

Gendergeweld en –discriminatie komen nagenoeg in alle sectoren voor en verschillen weinig naargelang het beroep, opleidingsniveau of arbeidscategorie. Een anonieme arbeidster die actief is op bananenplantages getuigt over het zware oneerlijke werk: “Soms moeten we 12 uur rechtstaan en hetzelfde werk doen tot het klaar is. De vrouwen verdienen minder dan de mannen. Vakantie kennen we niet, nooit.”

Hoe komt het dat er zo veel discriminatie is op de werkvloer? “Het heeft te maken met de dagelijkse omgang en met de onderwaardering van het werk dat de vrouw doet’, vertelt Angelica Porras. Ze is vice-voorzitter gender van de vakbondskoepel CEDOCUT. “Maar ook met stereotypen, zoals het cliché dat vrouwen voor conflict zorgen en bepaalde genderrollen. In een patriarchale cultuur zoals in de fabrieken of andere bedrijven, is het loon van tel, de overuren, het behouden van de functie. Gender komt er op de laatste plaats. Gendergerelateerde problemen zoals lagere lonen, een moeilijk uurrooster, kinderopvang, seksuele intimidatie en het glazen plafond worden afgedaan als onbelangrijk. Noch de vakbonden, noch de werkgevers, noch het Ecuadoraans ministerie van Arbeid beschouwen het als hun verantwoordelijkheid om die ter harte te nemen.”

Bovendien zijn er weinig aanklachten van seksuele intimidatie op het werk. “Niet omdat het niet voorkomt, maar wel omdat het taboe is en omdat aanklagen moeilijk is”, gaat Angelica verder. In theorie kunnen de slachtoffers in Ecuador wel hun toevlucht zoeken tot de arbeidsinspectie. De inspecteurs moeten gendergevoelig zijn volgens de grondwet en andere normen. “Maar ze zijn te weinig bewust van de problematiek en kunnen niet terugvallen op wetten met een genderfocus. Als vrouw moet je het zelf oplossen met een dure advocaat. Alle gevallen die ik ken, belandden in de doofpot omdat de slachtoffers er alleen voor stonden.”

Wetgeving

“Ik moest de bergplaatsen wassen met chloor, een schadelijk product. Toen ik zwanger was moest ik de zakken openen om over de bananentrossen te trekken. Die zakken zitten vol pesticiden, maar toch gaven ze me geen masker. ‘Als jij het niet doet, is hier geen werk meer voor jou’, zeiden ze. Ik had de job nodig, maar eigenlijk hoort een zwangere vrouw zoiets niet te doen.”  – Rita, arbeidster in de bananensector

Mensonterende omstandigheden zoals hierboven klinken Angelica Porras bekend in de oren. “De meeste klachten gaan over discriminatie wegens moederschap en de verzorging van kinderen”, vertelt ze. “Hierover bestaan er wettelijk kaders dankzij de arbeidswetgeving en de grondwet. Maar de wetten slagen er niet in het aantal ontslagen op grond van moederschap of zwangerschap te verminderen. En om die ontslagen aan te vechten, moet je een rechtszaak aanspannen. Een werkneemster die 360 dollar per maand verdient, heeft geen geld om een advocaat te betalen.”

Het is dus moeilijk om je wettelijke rechten op te eisen, maar daar stopt het niet. In Ecuador is er geen enkele wet die gendergeweld en -discriminatie op de werkplek tegengaat, ook al is er meer wetgeving met genderfocus dan vroeger. Ook in het overheidsbeleid duikt de genderfocus op, maar worden er geen concrete acties voor de werkplek voorzien.

Gezondheid

“De productiebazen zijn mannen. Er was een heel brutale man in de fabriek die ons scheldwoorden toeriep. Hij riep: ‘Mokkels, wat willen jullie nu eigenlijk vastpakken, een vent? Ga werken, want daar worden jullie voor betaald.’ Ik kreeg hoofdpijn van zoveel brutaliteit.”  – Tanya, arbeidster in de textielindustrie

De gezondheid van vrouwelijke arbeiders is een blinde vlek. We weten dat geweld en discriminatie tegen vrouwen op de werkvloer gevolgen heeft voor de gezondheid van de vrouwen, maar de betrokken actoren zwijgen en we beschikken over onvoldoende data. Meer onderzoek is nodig naar de link tussen beroepsziektes bij vrouwen en het gebrek aan genderfocus in de arbeidsomstandigheden.

Een gebrek aan onderzoek is niet toevallig. Zonder data is er geen analyse en kan er geen afdoend beleid ontwikkeld worden ter preventie van gendergeweld en -discriminatie op het werk. Onder impuls van de studie uit 2016 beseften universiteiten in Ecuador dat ook zij te kampen hebben met het probleem. Ngo Donum nam daarom het initiatief om samen met de universiteiten de ‘machometer’ te ontwikkelen. Met die enquête willen ze informatie verzamelen over seksuele intimidatie in het hoger onderwijs en een beleid ontwikkelen dat een einde brengt aan genderdiscriminatie.

Auteurs: Juan Cuvi, Erika Arteaga en Jo Vervecken