Wat hebben we eigenlijk gezien? Wat hebben we eigenlijk geleerd?
Wat gaan we er mee aanvangen en waarom is het belangrijk? Allemaal pertinente
vragen, maar zoals de grote Chinese wijze Confucius zei: “Study the past if you would like to define the future…..”.  Studeer het verleden als je de toekomst wil
sturen.. Laten we dat hier dan ook even serieus nemen.

Wat wisten we
van ACFTU?

Het ACV heeft al jaren een samenwerking met de Chinese vakbond,
eigenlijk al van begin jaren tachtig. In 1989, ten tijden van het “evenement”,
zoals ze het Tiananmen-gebeuren in China noemen, viel de samenwerking stil. Begin
jaren 2000 kwamen er weer contacten tussen het ACV en ACFTU, eerst op het
internationale vlak, tijdens ontmoetingen in de Internationale Arbeidsorganisatie
en bij andere internationale momenten. Deze samenwerking evolueerde over de
jaren tot een echt partnerschap, dat in 2011 door een “letter of intent”
ondersteund werd. Nu werken we jaarlijks samen in verschillende projecten,
seminaries, bezoeken, uitwisselingen enz. Vanuit een constructieve, kritische
en bevragende houding heeft het ACV, binnen de internationale structuren van de
vakbond en de IAO,  de ACFTU tijdens de
laatste jaren gesteund in zijn zoektocht naar verandering.

ACFTU was een vakbond in een groot land die vanuit een geleide
staatsindustrie (waarin zijn rol enkel bestond uit het sociaal onderhouden van
de werknemers) moest vechten tegen een snel opkomende en groeiende privé-economie
met veel grote en zware kapitalistische spelers (“onze” multinationale
bedrijven op zoek naar “quick money”).

Bij de aansluiting van China bij de Wereldhandelsorganisatie, in
2001, werd het voor de ACFTU-top, maar ook voor de partij duidelijk dat – indien
ze het land, de sociale rust en de gelijkheid onder controle wilden houden – de
vakbond een andere rol moest gaan spelen, m.a.w. een echte vakbond worden.

En die zoektocht van de Chinese vakbond, wilde het ACV met haar
delegatie in levende lijve gaan ondervinden.  

Wat hebben we
in China van ACFTU gezien

Voor wat we zagen had Confucius duizenden jaren geleden ook al een
uitdrukking: “The man who moves a
mountain begins by carrying away small stones”. 
Ofte:
“It does not matter how slowly you go as long as you do not stop.”

Zoals de collega’s van de delegatie in de andere stukken ook al
duidelijk lieten doorschijnen, er is niet één China.  Er zijn duizenden China’s. Zodra je denkt
iets van China te begrijpen, zie je een ander facet en kom je opnieuw in
complete verwarring. Het evenwicht en de harmonie zijn altijd en overal
aanwezig.

Dit is ook zo als je naar de vakbond kijkt. De ACFTU, net zoals de
CCP (de partij) lijkt op een monolithisch blok, maar als je er een laagje van
wegkrabt, zie je niet één ACFTU, maar zie je er honderden… ACFTU is
verschillend in ieder bedrijf, ieder district, iedere stad, en iedere provincie…

Je hebt provincies en regio’s waar de vakbond een echt
progressieve actie voert en andere waar de vakbond zich nog steeds tot de
traditionele versie van haar takenpakket limiteert.

In de regio’s die de delegatie heeft bezocht, zagen we een ACFTU dat
hongerig is om te leren, dat open staat om kritisch bekeken en bevraagd te
worden. Maar tegelijk zich ook binnen een beperkte ruimte – d.w.z. binnen het
wetgevend en politiek kader dat de CCP en de overheid creëren –  organiseert om de werknemers te vormen, om voor
hen te onderhandelen en opkomen, om collectieve en individuele diensten te verlenen,
enzovoorts. Kortom een normale vakbond binnen een vreemde Chinese context.  

De druk vanuit de overheid is zeer groot, in november 2013 heeft de
nieuwe Chinese president Xi Jinping, de ACFTU serieus bevraagd. In een contact
met ACFTU stelde hij enkele simpele vragen, maar die wel een richting voor de
vakbond aangaven… Een van die vragen was: “Als
we de laatste jaren zoveel in de vakbond hebben geïnvesteerd, en jullie hebben
zoveel acties ondernomen…. Waarom luisteren de werknemers dan eerder naar de
NGO’s dan naar de vakbond?” … Oeps…

Professor Liu Cheng, van een universiteit in Shanghai, drukt het
zo uit: de vakbond wil wel, maar wat er echt ontbreekt is het contact tussen de
grassroot unions (de vakbonden in de
bedrijven) en de werknemers in die bedrijven en dit moet eerst opnieuw bewerkstelligd
worden. De werknemers moeten vertrouwen krijgen in een vakbond die hen
werkelijk vertegenwoordigt en voor hen opkomt.

“By three methods we may learn wisdom: First, by reflection, which is
noblest; second, by imitation, which is easiest; and third by experience, which
is the bitterest.” (Confucius)

ACFTU probeert dit! Ze experimenteren – weliswaar omwille van onder-
en bovenwaartse druk van zowel ontevreden en stakende werknemers als van de CCP
– met democratische verkiezingen, met campagnes m.b.t. collectieve
onderhandelingen, met het uitwerken van wetgevingsvoorstellen tot het
ondernemen van vakbondsacties (niet direct stakingen, maar op zijn Chinees, met
work stoppages of slowdow acties.  Soms met succes, soms met tegenslag.

Maar waarom verandert er dan niets? Niets is veel gezegd, het
verandert langzaam aan. En in een land zoals China kan je niets veranderen op
één nacht! De veranderingen die ACFTU nationaal probeert door te voeren en die
tegelijk ook door de werknemers gevraagd worden stuiten uiteraard op
tegenstand. Kort door de bocht en met een veralgemening zou je het als volgt
kunnen uitdrukken.

Eén, ACFTU op nationaal vlak wil veranderingen, maar heeft nog te
weinig field ervaring om deze veranderingen
degelijk uit te voeren, te weinig mogelijkheden om deze overal op te leggen.

Twee, het middenkader van ACFTU, zeker niet allemaal, maar toch in
meerdere provincies en steden, heeft teveel belang bij de huidige situatie en
vormt tegenstand tegen de veranderingen.

Drie, de werknemers zelf hebben nu kennis van hun rechten en
willen die afdwingen, hiertoe veranderen ze de vakbond van binnen- en onderuit.

ACFTU zal zeker slagen als er een harmonisch samenspel tussen het
hoogste en het laagste niveau komt en liever vroeg dan laat.

Dus, ACFTU is gestart met het verplaatsen van de berg te verplaatsen.  Ze doet dat steen voor steen, met kleine
veranderingen in wetgevingen en in aanpak, werkmethodes enz. De leiding weet
dat ze niet meer terug kan.  Ze kunnen
niet meer stoppen, ze moeten vooruit. Hun experimenterende aanpak brengt hen
kennis en expertise, maar de uitvoering is soms bitter en moeilijk. Dat hebben
de Honda- en Foxconn stakingen hen wel geleerd.

Wat nemen we
van dit studiebezoek naar de toekomst mee?

Wel, de volgende zaken.

Ten eerste een nieuw inzicht in de werking van China en de Chinese
vakbond. Er werd opnieuw een klein tipje van de sluier opgelicht. Een volledige
kennis van het land en zijn vakbond is niet mogelijk op twee weken. Maar wat er
zeker bij de delegatie in het hoofd blijft hangen is dat er zaken gebeuren en
veranderen en dat het zowel voor onze leden en werknemers in België als in alle
andere landen belangrijk is deze veranderingen mee te helpen waarmaken; om er samen
met de ACFTU concreet vorm aan te geven.

Ten tweede, een versterking van onze, in China zo belangrijke,
“guanxi”, de delegatie heeft tijdens de banketten, seminaries, formele en
informele momenten een hele reeks nieuwe personen leren kennen en contacten
kunnen leggen. Deze contacten zullen ons helpen in onze verdere samenwerking. Ze
doen de deuren van de Chinese bedrijven en de daaraan verbonden vakbondswerking
open voor het ACV.

Ten derde, een duidelijk signaal van zowel de topleiding als van
de leiding in de bezochte regio’s om onze samenwerking in een hogere
versnelling te zetten.

En dit gaan we dan ook doen! Het ACV zal vanuit haar Chinapolitiek
– zijnde een kritische, constructieve samenwerking met wederzijds respect voor
elkaars standpunten – verder blijven werken. Het bezoek heeft een aantal
concrete mogelijkheden aangegeven, zoals de werking in multinationals, de uitwerking
van het nieuwe pensioenstelsel en de sociale zekerheid in China, samenwerking
tussen ACV-structuren op verschillende niveaus ook….. Teveel om hier op te
sommen. Dit concretiseren wordt een uitdaging voor de volgende maanden worden.

Om deze bijdrage en daarmee ook de gehele Chinablog te beëindigen,
toch nog twee Chinese waarheden – de ene meer bekend dan de andere -, die mooi
het bezochte China weergeven.  “It
doesn’t matter whether a cat is white or black, as long as it catches mice.”, welbekend als de basis van de theorie
van Deng Xiaoping.  Tegenover de meer
relativerende Confucius: “The hardest thing of all is to find a black cat in a dark room,
especially if there is no cat.”

Marc Leemans

Stijn Sintubin