Waarom kregen we in het begin veel te horen
over de nieuwe wind van vrije collectieve onderhandelingen in de bedrijven en
hoorde je daar nauwelijks iets van in onze bedrijfsbezoeken vanuit
Shanghai?  Omdat de nieuwe industriële
groeipolen in het Zuiden, met Guangzhou en Shenzhen, niet vergelijkbaar zijn
met het industriële gebeuren rond Shanghai. Omdat er in het Zuiden veel meer private investeringen zijn.

Terwijl Shanghai – en dus het syndicalisme
daar – gedomineerd wordt door staatsbedrijven. Waarom krijg je in Shenhzen het verhaal van jonge migranten die vooruit
willen komen in het geürbaniseerde Oosten en krijg je dat minder rond Shanghai?
Omdat de jonge migranten daar nog sterk georiënteerd blijven op hun regio van
herkomst, waar ze na voldoende te hebben
verdiend in het Oosten, hun leven
willen heropbouwen. 

 Al is ook dat ongetwijfeld te kort door de
bocht.  Omdat je ook in elke regio zelf
sterke verschillen hebt tussen sectoren en bedrijven.  China 
wordt ons vaak gepresenteerd als een monolithisch, centraal gedirigeerd
blok.  Terwijl het in wezen – net als
Europa – een bonte mozaïek is.  Dat kan
ook niet anders in zo’n onmetelijk land. Maar die geschakeerdheid wordt nog versterkt door een land dat zoekt
naar zijn toekomst.

Zo’n staatsgeleide
economie, dat moet je je al lang niet meer voorstellen als een centraal
besliste blauwdruk, die dan met vaste hand over meerdere jaren wordt uitgerold.
Neen, dat is meer een proces van zorgvuldig tasten en zoeken, van leren en
selectief implementeren. Met ook veel
aandacht voor de experimenteerfase. Met
centraal aangestuurde experimenten enerzijds. 

Maar net zo goed het bewust ruimte laten voor innovaties van
onderuit, als men van mening is dat daaruit iets kan worden geleerd. Dat geldt zeker ook op het vlak van de
arbeidsverhoudingen. Waar men nu vooral
in de steden in het Zuiden ruimte laat voor echte collectieve
onderhandelingen. Om dan van daaruit te
bekijken of dit elders bruikbaar is. In
Shanghai spreken ze nog altijd vooral over collectieve consultatie, hetgeen
toch wel veel softer is.

Dat is dan ook de
reden waarom vanuit het Zuiden een discussie is gestart over de formele
erkenning van het recht te staken. De
vakbond van Guangzhou is daarvoor vandaag vragende partij. Shenzhen heeft zich
daar kennelijk bij aangesloten. Shanghai
kijkt wat dat betreft de kat wat uit de boom. 
Het is zo dat ze wat zoeken naar een nieuw model van
arbeidsverhoudingen, met trial and error.  Al kan dat ook zijn: de teugels wat vieren,
om ze – als men toch niet overtuigd is van het resultaat of als het teveel
onzekerheden bevat – opnieuw wat strakker in de hand te nemen.

Met die ontstentenis
van het recht te staken moet je hier ook wat opletten.  Het is inderdaad zo dat het in 1982 uit de
Chinese Grondwet was geschrapt. Maar de facto lijkt het wel te zijn
erkend. Werknemers kunnen kennelijk
zonder te grote problemen het werk neerleggen of vertragen, als het hen niet
zint. Wat niet veel anders is dan de
situatie zoals wij die kennen in België, zonder expliciete erkenning van het
recht te staken in de Belgische grondwet, noch in een gewone wet.  

Wat hier echter totaal not done  lijkt te zijn, is
dat je je ongenoegen ventileert buiten de onderneming. Niet via een stakingspost. En niet via
manifestaties op andere plaatsen. Zolang
de staking binnen het bedrijf blijft, zouden weinig problemen worden
gemaakt. Wordt ons gezegd. We hebben het niet onmiddellijk kunnen
verifiëren. Stakingen komen overigens
nog altijd niet vaak voor. Als ze
voorkomen is het meer in het Zuiden. Ook
omdat daar vooral de buitenlandse privé-ondernemingen zitten, met kennelijk
meer problemen om de arbeidswetgeving toe te passen. 

Dat werd ons erg
duidelijk in Shanghai, in gesprekken met wetenschappers van de Duitse Friedrich
Ebert Stiftung  (FES) en van de
Universiteit van Shanghai.  FES is een
Duitse politieke denktank, gelieerd aan de Duitse sociaal-democraten en DGB,
met een bijzonder sterke internationale aanwezigheid.  Twee bureaus in China,  7 medewerkers in Shanghai en 7 in Beijing,
dat kan tellen. FES zegt wat puzzled te zijn over de weg die China gaat
bewandelen op het vlak van
arbeidsverhoudingen. Er zijn diverse opinies en tendensen.

Er is duidelijk in het Zuiden ruimte voor
vernieuwing.  Maar daar staat tegenover
dat de partij de greep op de vakbond lijkt te willen versterken.  FES zegt dat de partij wat beducht is voor de
diverse spontane stakingen die zijn uitgebroken, voor hen moeilijk in te passen
in het harmoniemodel dat ze willen nastreven. De vakbond moet efficiënter worden, lijkt het nieuwe credo, wat dan
betekent dat de vakbond onvoldoende bijdraagt tot het in stand houden van de
harmonie (lees: teveel “wilde” stakingen). 

Daar komt bij dat er kennelijk
meer macht komt te liggen bij de nieuwe president van de partij. Niet enkel is hij bijzonder populair. Maar ook heeft hij de mogelijkheid het
centrale bureau van de partij de komende jaren naar zijn hand te zetten: zeven van
de negen moeten de komende jaren worden vervangen wegen het bereiken van de
leeftijdsgrens. En dus zal veel afhangen van de weg die de nieuwe president uit wil. Op te volgen.