Ondanks
de fibropijnen, ben ik toch naar Brussel geweest en wil ik hier wat
gedachten neerschrijven over: ‘Integratie’

Ik
kan me haar naam niet meer herinneren. 1991, Atheneum Ottogracht. Ik
gaf Nederlands aan veertienjarigen. Een meisje van Turkse origine
haalde voor dictee, grammatica, opstel en voor vrijwel alle
onderdelen van het vak 10 op 10. Uit haar opstellen bleek dat zij tot
heel laat op de avond studeerde, zich uitsloofde om én de beste
punten te halen én om heel erg te lijken op Vlaamse meisjes. Vanuit
een onbestemd gevoel van ‘loopt dit goed af?’, ‘ klopt dit?’
waarschuwde ik haar. Ik had toen nog niet Het drama van het begaafde
kind, Gaby Stroecken of iets over codependency gelezen. Dat meisje
werd op school hard geprezen omwille van haar studie-ijver en
navenante resultaten.

Nu, de dag na De Grote Parade, vraag ik me af waarom ik bij de woorden
‘integratie, inpassing, inburgering, aanpassing, assimilatie’ nog
altijd een bepaalde weerstand voel. Klopt het wel dat een kind op
school met ouders die weinig Nederlands kennen, in de klas geen enkel, Arabisch, Albanees, Turks…(prenten) boek vindt, niets dat
herinnert aan ‘thuis’? Wat vragen wij dan impliciet aan zo’n kind?

Ik
ben de enige dochter van Julienne die in 1931 op een schip in Lens
geboren werd en die heel haar leven geen enkel boek gelezen heeft en
enkel Gents spreekt. Ik heb geen enkele herinnering aan een middagje
cinema, toneel of een voorleesmoment met haar. Toch slaagde ik erin
om in een Gents stadsschooltje primus perpetuus te zijn met een
stapel prijsboeken in de opera in 1968 , om in het Lyceum een
vlekkeloos parcours Latijn-Griekse te doorlopen altijd een jaar te
vroeg met 80% en zat ik in 1975 in de 2de kan Germaanse, nog steeds
een jaar voorop. Ik was er dus schijnbaar in geslaagd om als
achttienjarig meisje met een moeder die de GB schoonmaakte, toch te
horen tot een groep jongeren die thuis ouders hadden die dokter,
leraar Grieks, journalist, advocaat waren. Ik schreef gedichten en
werd ook al eens uitgenodigd bij ouders en leraars voor wie cultuur
iets heel vanzelfsprekends was. Bij mijn moeder thuis vond ik enkel
de varianten van Dag Allemaal, roddelblaadjes met het
televisieprogramma erin. Twee culturen .

Wat
was het verschil tussen dat Turks meisje aan wie ik in 1991 les gaf
en mijn eigen geschiedenis? De school was voor mij een
toevluchtsoord, een manier om ergens bij te horen, maar ik schaamde
me voor mijn afkomst, vooral voor mijn moeder. Vandaag heb ik echt
spijt dat ik geen Gents geleerd heb. Ik laaf me tijdens de Gentse
Feesten aan dat sappig dialect maar ik kan het zelf niet spreken. Ik
deed alles om als jong meisje, allicht op het ridicule af, zo
geaffecteerd mogelijk Nederlands te spreken.

Vandaag
heb ik vijf kleinkinderen die goed Nederlands en Turks spreken. Door
omstandigheden kennen ze geen Arabisch. Bart De Wever zou allicht liever een
meritocratisch migratiemodel, mensen met gewenste diploma’s, gehad
hebben in plaats van bijvoorbeeld Noord-Afrikanen die hier in UCO en
de mijnen kwamen werken in de jaren ’60-’70. België koos voor import
van werkkrachten uit mediterrane en moslimlanden. Ik zag de eerste
Turkse meisjes in ons stadsschooltje arriveren: Fatma en Ayla
Pehlivan en zij werden heel aardig ontvangen door onze directrice,
mevrouw Gyselinck. Wij waren gastvrij en zij waren erg gastvrij.
Wederzijds. In den beginne.

Mag
men aan een kind vragen om zich op school te ontdoen van zijn eigen
cultuur, inclusief de hoofddoek,en om bijvoorbeeld geen Turks te
spreken samen op de speelplaats? Hoever kan men gaan om een kind te
doen geloven dat de cultuur van de meerderheid waarin ze leven ook de
cultuur is waarin ze best compleet integreren? Kan je danig
integreren dat je bijna verdwijnt? Integreren om te pleasen? Ik denk
dat het basisrecht van elk kind is dat het trots is op zijn afkomst,
herkomst, wortels. Wie van kleinsaf zijn herkomst camoufleert en zich
(gedwongen) compleet aanpast aan een meerderheid om het gevoel te
krijgen erbij te horen, gaat vroeg of laat, ook naargelang de mate
van aangeboren (hoog)gevoeligheid problemen ervaren met een gepast
zelfwaardegevoel of zich net heel superieur staalhard gedragen zoals
een Demir Zuhal.

Ik
vraag me af of er op school naast Spaans, Engels, Duits ook Turks of
Arabisch kan gegeven worden en of er op school geen plek moet zijn
voor een bibliotheek met boeken en beelden, muziek en andere rijke
smaken uit het land van herkomst. Bestaansrecht wordt niet opgebouwd
door te suggereren dat op de speelplaats de moedertaal , de
thuiscultuur van het kind ongewenst is, onbeschaafd. Zo keren we
terug naar de denigrerende ABN-toestanden van weleer. Ik vraag me dan
ook nog steeds af of leraars niet moeten gescreend worden (ik houd niet van
het werkwoord screenen) op hoe ze in de wereld staan, op een
ethiek van verregaand openstaan voor diversiteit en daarin ook
divergent kunnen en willen denken. Ooit in de leraarskamers ben ik
gevlucht voor het etnocentrisch tot ronduit racistische gebabbel in
het Gents Stedelijk en Gemeenschapsonderwijs. Kinderen uit eender
welke etnische, religieuze of maatschappelijke klasse verdienen
respect van in de peutertuin. Respect niet enkel in woorden maar
werkelijk vanuit de buik en het hart van de onderwijzer die de hele
wereld omsluit want kinderen zijn meesters in het aanvoelen van wat
echt is en onecht. Een kind voelt haarscherp aan als zijn godsdienst,
cultuur, klasse, etnische groep niet voldoet aan de norm van de
culturele meerderheid of het middenklassedenken.

En
wat zou er nu op dit eigenste moment geschreven worden als die
Dusseldorfse copiloot een Berber was geweest? We projecteren inhouden
op wangedrag naargelang de etnische groep waartoe iemand behoort.
Waren die Algerijnse jongens in Parijs die hun paspoorten
achterlieten in de wagen nadat ze jammer genoeg Charlie Hebdo
uitmoordden ook niet extreem wanhopig? Depressief en vrijwel kansloos
van kleinsaf? Het is een gemakkelijke oplossing om hen te beoordelen
aan de buitenkant: ‘terrorist’ en om de copiloot te beoordelen aan de
binnenkant: ‘mens met depressie’…