Afrik’Hebdo – RTBf

Op zaterdag 23 februari gaf ik in Afrik’Hebdo, een radiomagazine van de RTBf, mijn analyse van dit dossier (in het Frans).

Waarover gaat het ?

De EU is aan het schipperen. Op 18 februari verlengde de EU de sancties tegen Zimbabwe. Tegelijk hief ze een deel van de sancties op. Klaarblijkelijk een compromis tussen de Belgische en de Britse ministers van Buitenlandse Zaken, Didier Reynders en William Hague.

Reynders vertegenwoordigt in dit dossier de belangen van de Antwerpse diamantairs. Vanwege de sancties konden ze niet aan de diamant van Zimbabwe. Dat kunnen ze voortaan wel. Zo hoeven ze niet langer werkeloos toe te zien terwijl de concurrentie (vooral uit Azië) zich inwerkt in de diamantbusiness in Zimbabwe. Die business is betrekkelijk jong maar ze groeit snel. In 2003 produceerde Zimbabwe 44.000 karaat diamant, hoofdzakelijk voor industrieel gebruik. In 2010 was dat al ruim 8 miljoen karaat, bijna 200 keer meer. Daarmee hoort Zimbabwe nu bij de 5-6 grootste diamantlanden ter wereld. Die positie zou het de eerste tijd behouden, want de diamantvoorraden van Zimbabwe zouden aanzienlijk zijn. 

Binnen de EU wil vooral de Britse regering de sancties tegen Zimbabwe in stand houden. Londen heeft de sancties ook doen opleggen. Dat gebeurde in februari 2002, kort voor er in Zimbabwe verkiezingen plaatsvonden. Londen wilde met de sancties druk uitoefenen om verkiezingsobservatoren te kunnen sturen. Maar de regering in Harare weigerde.

De relaties tussen Harare en Londen waren toen al enkele jaren grondig verstoord door de kwestie van de landhervorming. Zimbabwe wilde de landbouwgrond, hoofdzakelijk in handen van blanke farmers, herverdelen. Daarvan zouden onder meer de veteranen van de bevrijdingsoorlog genieten. Met die oorlog maakten ze tegen 1980 een einde aan het blanke racistische minderheidsbewind in het toenmalige Rhodesië. Dat had zich in de jaren ’60 losgescheurd van de vroegere koloniale mogendheid Groot-Brittannië, precies om de belangen van de blanke minderheid veilig te stellen. Sindsdien regeert Robert Mugabe in Zimbabwe, aanvankelijk als premier, daarna als president. Mugabe is nu 89. 

De landhervorming werd vanaf het einde van de jaren ’90 in gang gezet. Onze media hadden toen vooral aandacht voor de bezettingen van blanke farms. Die verliepen dikwijls gewelddadig. Er werden blanke farmers vermoord. De verkiezingen van 2002 vonden  plaats in een zeer nerveus klimaat. Londen koos de kant van de grote commerciële farmers.

Volgens kenners had de economische politiek van president Mugabe en zijn ZANU-PF-partij negatieve gevolgen. Het industrieel apparaat van het land en de infrastructuur werden slecht beheerd en kwijnden weg. De sancties isoleerden Zimbabwe. Tien jaar later blijkt echter dat de landhervorming deels haar doel bereikt en dat meer gronden in handen gekomen zijn van ‘degenen die hen bewerken’. In november 2012 is er daarover een interessant boek voorgesteld, Zimbabwe’s Land reform : Myths and Realities, van onder meer Ian Scoones.

Voor de landbouw wordt over indigenisatie gesproken, dat wil zeggen dat burgers van Zimbabwe een groter aandeel krijgen in die economische sector.

Een gelijkaardige indigenisatie is ook voor de industrie aan de gang. Volgens de wet moeten Zimbabweanen minstens 51 % van de ondernemingen in handen hebben. Omdat ze (onder meer door de sancties) niet aan kapitaal kunnen komen, sluiten ze in de praktijk Joint Ventures met buitenlandse investeerders. Dat blijken vaak investeerders uit China of India te zijn. De versoepeling van de sancties door de EU is erop gericht de Europese diamantsector te laten meespelen in Zimbabwe. Vooral Antwerpen, een draaischijf in de mondiale diamantindustrie, zal daar zijn voordeel mee doen. 

De sancties zouden helemaal opgeheven moeten worden. Het gaat niet op dat de EU met sancties een land in de pas willen doen lopen. De bevolking van Zimbabwe is de eerste vragende partij om de sancties af te schaffen.

Raf Custers is de auteur van ‘Grondstoffenjagers’ (EPO, Antwerpen, 2013)