Het is zeven uur in de ochtend als Georgina Musende (56), uit Kamanga Township ten oosten van de Zambiaanse hoofdstad Lusaka, de droge aarde bewerkt. Ze transpireert fel en als haar schoffel de grond raakt, stuift het stof op.

Musende, een alleenstaande vrouw, die haar vier kinderen en tien kleinkinderen ondersteunt,  is niet bezorgd om de verzengende hitte van 35 graden of het stof. Ze is bang dat de uitblijvende regen de productie van haar maïs zal beïnvloeden.

“Vroeger wisten we dat regenval rond Onafhankelijkheidsdag (24 oktober), het begin van het regenseizoen inluidde. Vandaag weten we niet meer wanneer de eerste regen zal vallen. Het bewerken van de harde ondergrond in deze hitte is zwaar”, zegt ze, “maar ik moet het nu doen zodat alles klaar ligt om te zaaien van zodra de regen komt.”

Hogere temperaturen

Vijftien kilometer verderop treffen we Pearson Chola (32) van Libala Zuid Township, leunend tegen een watervat van 200 liter dat hij zonet gevuld heeft bij het Water- en Rioleringsbedrijf in Lusaka. Achter hem lopen een vrouw en vier jonge kinderen die watervaten naar huis rollen.

“Het is zeker dat het klimaat verandert”, zegt Chola. “Kijk maar hoe het regenseizoen dit jaar op zich laat wachten. Dat brengt veel mensen in de problemen.”

Ook Joseph Kanyanga, meteoroloog aan het Zambiaanse Meteorologische Departement, bevestigt de veranderende weerpatronen in zijn land.

“Zowel de minimum- als de maximumtemperaturen zijn vandaag hoger dan in 1950”, zegt hij. Verder wijst hij op een duidelijke verschuiving in het begin en het einde van het regenseizoen.

De Nationale Unie van Landbouwers in Zambia (ZNFU) met meer dan 15.000 leden, maakt zich zorgen over het veranderende klimaat. Landbouw – voornamelijk de productie van maïs – maakt 20 procent van het bruto binnenlands product uit en de sector is goed voor 70 procent van de werkgelegenheid.

Voedselonzekerheid

“We ontvangen berichten over de uitblijvende regen van zowel grote commerciële boerenbedrijven als kleinschalige landbouwprojecten.

Op dit moment durven de boeren van Kabwe (de hoofdstad van de Centrale Provincie en de tweede grootste stad van Zambia) hun zaden niet uit te zaaien uit schrik voor de grillige regens. Dat is alarmerend en zal voor voedselonzekerheid zorgen. We hebben het hier immers voornamelijk over regenafhankelijke landbouw”, zegt Sishekana Makweti van ZNFU­­.

In maart van dit jaar startte de Zambiaanse regering samen met de hulp van de Duitse regering met een vijf jaar durend project rond waterbeheer en waterbevoorrading in het kader van de klimaatverandering. Zambia heeft momenteel nog geen landelijk klimaatplan, al loopt er momenteel wel parlementair overleg over een aangepast beleidsplan.

“Je kan geen waterbeheer doen zonder over het behoud van bossen te spreken”, zegt milieu-advocaat en bestuurslid van het Zambiaanse Netwerk Klimaatverandering (ZCCN) Robert Chimambo.

“Bossen spelen een cruciale rol in het tegengaan van de klimaatverandering. De ontbossing in Zambia beïnvloedt de neerslagpatronen, en de aanwezigheid van oppervlaktewater en grondwater.” Hij verwijst daarbij naar een door de overheid gesteund investeringsproject op de site van Bos 26, een voormalig bosreservaat ten zuidwesten van Lusaka.

Volgens een gezamenlijk rapport van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie en de Zambiaanse overheid, zorgt de toenemende vraag (van de groeiende bevolking) naar voedsel en hout voor energie, tot de snelle afname van bosgebieden. Bossen bedekken 66 procent van het totale landoppervlak, maar slecht 9, 6 procent is beschermd.

Zowel ZCCN als ZNFU geloven dat er werk moet worden gemaakt van duurzame strategieën inzake ecologische landbouw en watermanagement teneinde de gewone Zambianen te helpen.