Occupy Chevron is een anti-fracking groep die een veld in de buurt van het Poolse dorpje ?urawlów, dicht bij de stad Zamo??, sinds juni dit jaar bezet. Zes jaar geleden verleende de Poolse regering een vergunning voor proefboringen naar schaliegas op de locatie. Chevron poogde een hekwerk om het betwiste stukje land te plaatsen en installeerde er beveiligingscamera’s, maar bewoners hielden het bedrijf tegen door de weg te blokkeren met hooibalen.

“Landbouw wordt onmogelijk als ons land in gatenkaas verandert”

De beste landbouwgrond en het grootste grondwaterreservoir van Polen bevinden zich namelijk is de streek waar ?urawlów ligt. Inwoners van het dorp zijn voor hun drinkwatervoorziening afhankelijk van waterbronnen.

Tijdens de VN-Klimaattop in Warschau sprak DeWereldMorgen.be met Tomek Szpringer van Occupy Chevron. Szpringer: “Dit is de beste landbouwgrond van Polen. Met de schaliegasplannen van onze regering zal er straks om de 600 meter een boortoren verschijnen en dan hebben we het nog niet eens over de infrastructuur eromheen. Landbouw wordt moeilijk in zo’n gatenkaas en daarnaast is er het risico op watervervuiling. Fracking is misschien een goede techniek in de woestijn, maar niet daar waar mensen wonen en van het land leven.”

Geen enkele politieke partij spreekt zich uit tegen schaliegas

Na proefboringen in de streek werd het water dat opgepompt werd in het nabijgeleden dorp Rogów troebel en donker. Occupy Chevron werd vervolgens opgericht om de stem van de lokale bevolking te laten horen in het schaliegasconflict dat door de Poolse media grotendeels genegeerd wordt en waarbij geen enkele politieke partij in Warschau de kant van de tegenstanders kiest.

Szpringer: “Het begon in 2007. We wisten niet eens dat er schaliegas in de grond zat. De melkman zag op zijn dagelijkse rondtocht zware machines aan het werk. Er werd gewerkt aan een boortoren. Pas toen de toren half voltooid was, kreeg het Poolse bedrijf dat de werken uitvoerde officieel papierwerk om een boortoren neer te zetten. Chevron pakt het handig aan: Poolse subcontractors maken de boorlocatie gereed, vervolgens komt Chevron boren. Als er iets mis gaat, ligt de schuld bij het Poolse bedrijf.”

Concessies voor 9000 boringen

“Pas toen ze al op 700 meter diep in de grond aan het werken waren, kwam er een gesprek met de lokale gemeenschap. Mensen hadden echter geen idee wat fracking inhoudt en wisten niet wat ze op zo’n voorlichtingsavond moesten vragen. Er werd verteld dat er water, zand en veilige chemicaliën de grond in zouden gaan. De hoeveelheden die gebruikt worden voor 1 boring in 1 put werden genoemd. Er zijn in Zamo?? concessies voor 9000 boringen afgegeven, daar kwamen we pas later achter.”

Er is verwarring over de juridische status van de werking van Chevron in ?urawlów, met lokale en nationale overheden die het oneens zijn over wat de oliemaatschappij wel en niet mag doen. Zo werden seismische onderzoeken in het gebied uitgevoerd door de Poolse onderneming Geofizyka Toru?, omdat de Mijnbouwdienst van de provincie Lublin zegt dat Chevron geen toestemming heeft ??om een ??boring uit te voeren in de regio.

“Dit riekt naar corruptie”

Volgens Szpringer buit Chevron die onenigheid tussen lokale en nationale overheden uit en splijt het bedrijf ook de lokale gemeenschap.

“Chevron kiest mensen uit die een klein stuk land hebben, waar ze nauwelijks van kunnen leven. Ze krijgen een contract te zien, waarin een geheimhoudingsplicht is opgenomen. Het contract is voor 20 jaar, waarna de huidige eigenaar als eerste het recht heeft om het land weer terug te kopen.”

“Dat is geen lease, maar verkapte verkoop tegen een schamel bedrag. Bovendien zijn er maar weinig mensen die na 20 jaar weer de landbouw in willen gaan. Mensen staan in stilte hun land af en we krijgen daardoor niet de kans hen te vertellen dat het contract ernstig in hun nadeel is.”

Landroof

Chevron heeft daarnaast een nieuwe troef in handen: in 2012 veranderde de provincie Lublin het bestemmingsplan van de grond waarop ?urawlów ligt van landbouwgrond naar mijnbouwgrond. Szpringer: “Er is niets wat we daar tegen kunnen doen en het geeft Chevron vrij spel. Chevron kan mensen die hun grond niet willen afstaan op die manier voor de rechter slepen. Het is legale landroof.”

“Ook worden ons banen beloofd en dat brengt mensen aan het twijfelen. We zagen op andere locaties echter dat de enige job die een oliebedrijf aan lokale mensen geeft als bewaker is, voor minder dan een dag per week. Overige werknemers worden meestal geleverd door de Amerikaanse multinational Haliburton en uit andere landen ingevlogen.”

“Chevron geeft computers aan lokale scholen, legt voetgangerspaden aan en herbouwde het huis van een particulier, die had geklaagd dat zijn huis beschadigd was door de trillingen van de trucks. Dat riekt naar corruptie.”

Who rules Poland?

Tijdens de klimaattop in Warschau voerde Greenpeace Polen actie met spandoeken waarop stond “Who rules Poland?”, waarin de fossiele brandstofindustrie ervan beticht werd de daadwerkelijke macht in Polen in handen te hebben. Szpringer onderschrijft dat beeld.

“Er staan in december 34 dorpelingen terecht vanwege de hooibalenactie. Tijdens die blokkade kwam de politie. We konden de politiecommissaris, die rondliep met zijn telefoon, tegen de andere agenten horen zeggen: ‘Chevron zegt dat als mensen hun identiteitspapieren laten zien, ze mogen gaan’. Voor wie werkt de politie, voor de staat of voor Chevron? De helft van ons dorp is inmiddels aangeklaagd.”

“Onafhankelijkheid van Rusland is een illusie”

Een veelgehoord argument in Polen is dat het schaliegaswonder het land onafhankelijk zou kunnen maken van Russisch gas. Volgens Szpringer is dat een hardnekkige mythe.

“Polen heeft een contract met Rusland voor afname van gas dat loopt tot 2037. Zelfs als we dat gas niet afnemen, moeten we aan Rusland betalen. In plaats van onafhankelijkheid krijg je de volgende kromme situatie: in theorie zou Rusland via een Amerikaans bedrijf dat hier ontgint, Pools schaliegas kunnen opkopen en weer aan Polen terug kunnen verkopen. Dat zou zo maar kunnen als blijkt dat het Pools schaliegas voor de Russen goedkoper is dan wat ze zelf produceren. Als we nu schaliegas beginnen te ontginnen zit er bovendien niet genoeg in de grond om ons na 2037 onafhankelijk van Rusland te maken.”

Hoop gevestigd op Europees Parlement

Occupy Chevron verwacht niets van de Poolse nationale politiek, aangezien geen enkele partij zich tegen schaliegas kant. Wel voelt de actiegroep zich gesterkt door de “We Agree”- campagne waarmee Chevron groot uitpakt in Polen. Volgens actievoerders betekent dat dat het bedrijf bang is voor de tegenstand onder de bevolking.

Onlangs bezocht Europarlementariër José Bové het dorp. Szpringer: “Dat geeft me hoop. We voelen ons ook gesteund door activisten in Frankrijk, Duitsland en Bulgarije die schaliegas tegen hebben kunnen houden. We hopen dat het Europees Parlement ons zal helpen.”

“Polen heeft een geschiedenis van bezettingen. Soms heb ik het gevoel dat we nu door de VS bezet worden. Dat zal alleen maar erger worden als er een vrijhandelsakkoord tussen Europa de VS getekend wordt. Amerikaanse bedrijven komen onze grondstoffen ontginnen, laten een ravage achter en nemen boeren daarmee hun landbouwgrond af. Eerst werd het communisme op ons uitgetest en we hebben gezien hoe dat uitpakte. We weigeren het decor te zijn voor proefboringen naar schaliegas.”

Op 20 november, de dag dat dit interview werd afgenomen, werd Marcin Korolec, de Poolse minister van Milieu, samen met zes andere Poolse ministers ontslagen. Korolec werd vervangen door Maciej Grabowski, voormalig viceminister van Financiën. Premier Donald Tusk (nvdr: leider van de liberale politieke partij Bugerplatform – Platforma Obywatelska) liet weten dat de reden was dat Grabowski zich in zijn eerdere positie bezighield met de financiële kant van schaliegasexploratie en dat hij zich nu moet inzetten om de winning van schaliegas in Polen te bespoedigen. Twee dagen later, op 22 november, werd er een onderzoek gepubliceerd dat Chevron in de top vijf meest vervuilende bedrijven ter wereld plaatste.