Reportage, Nieuws, Politiek, Gezi Park -

Gezi: een nog niet uitgevochten strijd

Nadat de opstand in het Turkse Gezipark van het publieke toneel verdween, bleef ook de verslaggeving in de Belgische media stil. Het zou utopisch zijn te verwachten dat het bonte gezelschap actievoerders in Gezi geleid heeft tot een coherente antikapitalistische beweging. Maar wat is er overgebleven van deze beweging die gericht was tegen het autoritaire karakter van Erdogan en zijn liberale praktijken?

woensdag 6 november 2013 15:46
Spread the love

Nieuwsgierig trok ik enkele weken naar Istanbul om poolshoogte te nemen van de mentale, sociale en politieke nasleep van de volksopstand in Gezi. Ik kwam er al snel achter dat dit magisch moment nog sterk leeft in de hoofden van de mensen. Op sociaal gebied betekenen de protesten in het Gezipark een klikmoment, maar politiek gezien biedt het nog geen alternatief. Het protest heeft wel een apolitiek gedeelte van de bevolking politiek bewust gemaakt.

Publieke ruimte herontdekt

Zij aan zij herontdekten de actievoerders de waarde van de publieke ruimte. Het Gezipark en het Taksimplein, tevens het meest centraal gelegen plein van Istanbul, werden omgetoverd tot publieke ruimtes. Deze hoort niet uitsluitend aan de regering toe, maar ook aan de mensen.

Erdogan had er een monopolie van gemaakt om beslissingen te nemen aangaande publieke ruimtes in Istanbul. Maar de kentering in het gebruik van publieke ruimtes dankzij de populaire opstand, toont de verandering in sociale structuren. Het tekent de krijtlijnen voor eigen rechten, vrijheden en de aanwezigheid van het individu in de maatschappij.

Het vertrekpunt in de strijd om het Gezipark lag bij het individu en het bracht een andere vorm van stedelijkheid voort. Vroeger handelde men vanuit een collectieve dynamiek waarbij de publieke ruimte het individu definiëerde, maar Gezi draaide deze logica om. Het moderne subject heeft de publieke ruimte nodig en claimt die ook.

Doorheen spontane ontmoetingen, workshops en fora ontstond een productieve gemeenschappelijke ruimte die losstaat van het marktdenken. Het park werd aldus getransformeerd in een ‘commons’. De strijd rond Gezi handelde niet louter over het behoud van het Gezipark en het Taksimplein, maar ook over andere manieren van co-produceren in de publieke ruimte.

Bovendien begreep de vijfde generatie van de Turkse republiek na Gezi hoe liefde voor een natie een deel kan zijn van wie je bent. Aanvankelijk vonden ze de idee van het behoren tot één natie of één moederland overbodig. Ze waren burgers van de wereld en konden overal aarden. Maar nu leeft er een zekere trots om de Turkse nationaliteit te bezitten.

Zo beschrijft Seda Kayim, professor in de architectuur: “Na Gezi voelt het alsof ik mijn eigen vlees in de gebouwen zie.”

Vertekende verslaggeving

Vertekende en verdraaide verslaggeving over de revolte in nationale media bracht de verborgen agenda van diverse media-instanties aan het licht. Dit deed het wantrouwen en ongeloof in de verslaggeving stijgen waardoor burgers publicaties en politieke informatie begonnen te verspreiden op sociale media.

Het is een nieuw fenomeen, want de jongere generaties van Turkije hadden een zekere afstand tot de politiek ontwikkelt. Nu voelen ze zich echter medeverantwoordelijk om via alternatieve informatie onwaarheden in de berichtgeving te duiden. Een belangrijk deel van het dagelijks leven is veranderd in gezien worden, zaken publiekelijk en transparant maken. Dit is uitzonderlijk voor de Turkse bevolking, want zij keken meestal toe.

De onjuiste verslaggeving leidde eveneens tot meer tolerantie ten aanzien van de Koerden, omdat de betogers begonnen te twijfelen aan de correctheid van de informatie die ze kregen. Nog nooit begreep men zo helder het Koerdisch denken.

Maskers vallen af

Door deelname aan het publieke debat politiseerde Gezi de jongere generaties. Het complex van gebouwen waarvoor het Gezipark gesloopt diende te worden, kwam er niet en hun eis tot het behoud van het Gezipark werd ingewilligd. Het gevecht tegen de neoliberale universiteiten, tegen de onzekerheid op de werkplek en tegen de dreiging van nieuwe stadsprojecten werd gewonnen.

De actievoerders raakten betrokken bij het politiek proces en oefenden macht uit op politieke beslissingen. Er was sprake van een directe vorm van democratie.

Na de Turkse protesten doken kleine democratische en veelal lokale projecten op. De protestbeweging neemt een duidelijk standpunt in voor de geplande gemeenteraadsverkiezingen eind maart. Ze willen namelijk niet meer stemmen voor het beste alternatief, enkel nog waar ze echt in geloven. De jonge generatie verlangt niet meer naar één leider, maar naar democratie.

Tijdens de opstanden in Turkije zijn de maskers van de twee grootste partijen, namelijk de AKP en de sociaal-democratische CHP, afgevallen. Beiden hebben geen steun geboden tijdens de betogingen. Gezi was de meest breed gedragen populaire opstand tegen de AKP-regering sinds die aan de macht kwam in 2002.

De protestbeweging infecteerde andere Turkse steden en daagde de grootste autoriteit van Turkije uit, namelijk premier Recep Tayyip Erdogan. De reactie van Erdogan is op zijn minst offensief en beledigend te noemen. De betogers werden als terroristen en anarchisten bestempeld en Erdogan suggereerde allerhande samenzweringstheorieën.

Bij de actievoerders leeft het gevoel dat Erdogan hun signaal niet begreep, omdat hij niet in die termen denkt. Politiek in Turkije is meestal nationalistisch of religieus geïnspireerd, doch de opstand in het Gezipark stond daar volledig los van.

VRT-correspondent Dirk Vermeiren zegt er het volgende over: “Turkse politiek zit vast aan politieke islam, aanhangers van Atatürk, Koerden of nationialisten. Gezi benaderde de wereld anders, maar dat is niet de wereld van Erdogan en bijgevolg snapt hij de opstand gewoonweg niet! De betogers reikten een hand naar de regering, maar ze kregen een vuistslag terug.”

De actievoerders zijn op zoek naar een alternatief verhaal om een brug te slaan tussen de verschillende overtuigingen die de counter-hegemonische ruimte in het Gezipark kenmerkte. De kracht van Gezi was het gladstrijken van verschillen om een gemeenschappelijk doel te bereiken, maar van zodra de gedeelde oorzaak voor het protest wegvalt, is het moeilijk een gemeenschappelijke factor te vinden waarrond men kan politiseren.

Toch geeft Groen-politica Sevil Duran aan dat de gebeurtenissen in Gezi het voor kleine partijen mogelijk maakte op een meer directe wijze te communiceren met de bevolking. En dat de wil tot het behoren tot een politieke partij bij sommigen sterker is geworden.

Nostalgie naar het gas

Eén ding is zeker, de opstand in Turkije wordt door de actievoerders als een magisch moment aangeduid. Om het in de bewoordingen van de Belgische correspondent Dirk Vermeiren te zeggen: “Er heerst een soort van nostalgie naar de protesten, zelfs naar het gas.”

Sommigen vergeleken de Gezistrijd met liefde, omdat je niet nadenkt, maar je gevoel laat spreken. Anderen beschreven het als de eerste echte ‘mei 68 revolutie’ in Turkije. De beweging stelde immers de bedreiging van hun leefomgeving aan de kaak en eiste verdere democratisering.

De betoging heeft hoofdzakelijk een kentering teweeggebracht in de mindset van de betogers. Groeperingen van diverse strekkingen, zoals ecologisten, communisten, kemalisten, feministen, antikapitalistische moslims en Koerden verenigden zich in het Gezipark. Tegenovergestelde overtuigingen reikten elkaar de hand en men was toleranter ten aanzien van minderheden en andere sociale bewegingen.

Zo beschrijft advocate en activiste Zeynep Gurcan: “Gezi was een heuse ‘eye-opener’ voor mij. Ik kom uit een nationalistisch gezin van Atatürk-aanhangers die onverdraagzaam zijn ten opzichte van Koerden en moslims, maar de protesten daagde die zienswijze sterk uit. Ik hield de hand vast van een gesluierd meisje en homofobe vrienden kwamen ineens op voor de rechten van LGBTQ’s. We stonden van mens tot mens tegenover elkaar.”

Nog maar het begin

De opstand in het centrale park van Istanbul deed tal van initiatieven ontstaan om de gebeurtenis en het gedachtegoed levend te houden. Het Taksim Solidarity Platform nam het voortouw. Taksim Solidarity is een verbond van vakbonden, politieke partijen en activisten dat het licht zag tijdens de Gezi-protesten om een oppositiebeweging te vormen tegen de verdere commercialisering van het Gezipark en Taksimplein.

Nadat de protesten waren gaan liggen, organiseerde het forum wekelijks bijeenkomsten rond de centrale vraag: “Hoe houden we de geest van Gezi levend.”

Het platform wil een draagvlak creëren voor de verschillende initiatieven geïnspireerd op Gezi en dit draagvlak op den duur verbreden. Ook wilden ze de discussie op gang houden door het organiseren van jaarlijkse vergaderingen en seminaries. Twee maanden kwam het platform systematisch samen.

Die collectieve vergaderingen, waar te veel mensen bij betrokken waren zonder gemeenschappelijk punt op de agenda, behaalden geen resultaat. Ook stadspolitiek bedrijven was hen vreemd. Maar het Taksim Solidarity Platform blijft lokaal wel sterk vertegenwoordigd.

Momenteel zijn er nog verschillende fora actief en breed gedragen, maar dit vooral op lokaal niveau. In deze fora komen mensen samen, schrijven ze anoniem artikels, volgen ze Koerdische taalcursussen, bespreken ze de komende verkiezingen etc.

Gezi gold als een ware stimulans en een nieuwe kans om zich uit te drukken. Naast fora werden trappen geschilderd in de kleuren van de vredesvlag, stelde de dertiende Biënnale het werk van kunstenaars geïnspireerd op de Gezistrijd tentoon, schreef men boeken, maakten men documentaires, etc..

Na de protesten werd een snel antwoord verwacht van wat het nu eigenlijk teweeg heeft gebracht, maar één van de populairste slogans na de protesten was: “this is just the beginning”. Een generatie is wakker geschud en zal niet meer stilzwijgend toekijken.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!