In ons Media Alert van 13 mei benadrukten we hoe de media angst verspreiden voor ‘bedreigingen’ die zogenaamd voortdurend boven ons hoofd hangen. We verontschuldigen ons niet om opnieuw de Amerikaanse schrijver H. L Mencken te citeren: “Het enige doel van practische politiek is het gepeupel gealarmeerd houden (en bereid om naar de veilige haven begeleid te worden) door middel van voortdurende dreigementen met een eindeloze reeks onderaardse trollen, allemaal ingebeeld.”

In die analyse verwezen we naar een uitzending van het programma BBC Newsnight over de uitgaven en het beleid van Groot-Brittannië inzake defensie. BBC-journalist Gavin Esler becommentarieerde dat programma vanuit het gezichtspunt van de regering op deze manier: “Nationale veiligheid is de eerste plicht van de regering. Wij zullen een eerste klas militaire macht blijven.”

Het weergeven en zelfs promoten van staatsprioriteiten is de modus operandi van het BBC nieuws. Dat werd nog maar eens duidelijk gemaakt door dat andere vlaggenschip News at Ten met Fiona Bruce, een showbizz-presentatrice, die onder meer programma’s als The Queen’s Palaces en The Antiques Roadshow op haar CV heeft staan. Zij begon met deze omineuze woorden: “Een verwittiging van MI5: de veiligheid van Groot-Brittannië wordt vanop meerdere fronten bedreigd, op meer manieren dan ooit tevoren”.

Bruce vervolgde: “Recente lekken over de reikwijdte van de globale spionage door Groot-Brittannië beschadigen de inspanningen om de aanvallen op Groot-Brittannië te stoppen. Ondanks de verwittigingen van MI5 blijven sommige critici beweren dat het publiek het recht heeft om te weten dat het bespioneerd wordt.”

Daarop stelde zij de BBC-expert voor veiligheidszaken, Gordon Corera, voor. Die bevond zich in een net pak aan het hoofdkwartier van MI5^[1], klaar om de kernboodschappen van de geheime dienst te reproduceren met een schijn van journalistieke autoriteit. Hij startte zijn betoog met een bevestigende opmerking: “Het is de job van mensen hier bij MI5 om het land te beveiligen tegen bedreigingen van de nationale veiligheid, vooral dan tegen terroristische aanvallen”.

Neutraliteit

Zoals wel vaker het geval is wordt de beleden toewijding van de BBC aan de ‘neutraliteit’ in de praktijk omgezet in een propagandaversie van de realiteit. Zoals Mencken opmerkte is het een belangrijke taak van de staat om het publiek ervan te overtuigen dat de regering hen beschermt tegen dreigementen.

Maar zou het onverantwoorde journalistiek zijn als de BBC durfde erkennen dat het regeringsbeleid de Britse bevolking in gevaar brengt, door bijvoorbeeld illegale agressieoorlogen te lanceren die uiteraard een terugslag veroorzaken – een authentiek risico waar de staat zich van bewust is en met gruwelijke consequenties, zoals we die hebben zagen ten tijde van de bomaanslagen van 7 juli 2005 in Londen? Zoals John Pilger recent opmerkte: “Britse regeringen krijgen regelmatig waarschuwingen, niet in het minst van de parlementaire commissie voor inlichtingen en veiligheid, dat buitenlandse avonturen leiden tot weerwraak thuis.”

Na zijn introductie ging Corera verder met het overbrengen van de boodschap van Andrew Parker, directeur-generaal van MI5, het Britse agentschap voor veiligheid en contra-intelligentie. Parker had een toespraak gegeven in het Britse parlement ‘achter gesloten deuren’ over hoe de “(veiligheids)bedreigingen veranderd zijn en hoe de organisatie daar mee tracht om te gaan”.

Hoewel Edward Snowden noch WikiLeaks bij naam werden genoemd, waren ze het onuitgesproken doelwit van de kritiek van Parker. Die wist te vertellen dat hun revelaties over spionage “mogelijk een gift waren voor terroristen omdat ze het gemakkelijker maken toe te slaan in Groot-Brittannië”. Een verantwoordelijk journalist zou dit nooit laten passeren zonder kritische repliek.

Corera zette zijn BBC-reportage verder volgens hetzelfde stramien: “Dit jaar is duidelijk geworden hoe dreigingen plots kunnen ontstaan op verschillende plaatsen, met de aanvallen in januari op oliewerkers in Algerije, met de bezorgdheid dat de jihadisten in Syrië recruten en territorium aan het veroveren zijn, met de waarschuwingen tijdens de zomer dat Al Qaïda ambassades in Jemen zou bedreigen; en nu, zeer recent, met de moorden in het Westgate shopping center in Nairobi.”

Daarna citeerde Corera de directeur van MI5 letterlijk: “Onze taak wordt moeilijker. De bedreigingen worden diverser en vager. We moeten ook voortdurend nieuwe uitdagingen aangaan door de snelheid van technologische veranderingen.” Sir David Omand, een voormalig directeur van GCHQ, werd erbij gehaald om het Parker bij te treden: “Als je wil dat de staat de capaciteit heeft om ons te beveiligen tegen terroristen en zware criminelen, dan moet je de staat de capaciteit geven om hun communicatie te onderscheppen. Dan moet je verzekeren dat dat ernstig wordt gebruikt.”

Evenwicht

Op dat punt in de reportage was de BBC nieuwsdienst al zo diep weggezakt in het moeras van kritiekloze beweringen dat er blijkbaar een soort evenwicht moest worden hersteld tegenover het publiek. Daar werd voor gezorgd met een beknopte en nietszeggende quote van Shami Chakrabarti, directeur van Liberty, een organisatie voor burgerrechten: “Ik geef er de voorkeur aan dat deze debatten in de politieke ruimte worden gehouden en onderwerp zouden zijn van het democratisch mandaat, eerder dan in een land te leven waar de spionnen af en toe opkomen voor meer bevoegdheden en dan weer in hun kast kruipen terwijl ze zeggen: ‘Je moet ons niet al te dicht komen begluren’.”

Die vage opmerking kwam het dichtst in de buurt van de kritische houding die men van een nieuwsdienst mag verwachten. Correra besloot zijn machtsvriendelijke stenografie als volgt: “ … de kracht van de standpunten (van de baas van MI5) zal de critici er niet van weerhouden om in vraag te stellen dat de macht, die de staat wil bekomen, noodzakelijk en proportioneel is tegenover de bedreigingen waar we voor staan.”

Ironisch genoeg was de BBC niet bereid de vermelde critici een kans te geven om de MI5-propaganda ernstig uit te dagen. Evenmin werd er BBC enige aandacht besteed aan de fundamentele kwestie, namelijk dat de staat, het militaire apparaat en de veiligheidsindustrie ons consequent bang maken voor gehypete ‘bedreigingen’. De korte slotcommentaar van Correra voorzag de noodzakelijke illusie dat de BBC het publiek een ‘evenwichtig en nauwgezet onderzoek’ had geboden.

In een onthullend Newsnight interview van de week voordien had Glenn Greenwald BBC-journaliste Kirsty Wark er nog duidelijk op gewezen wat de feitelijke rol van journalistiek is, namelijk: “ … dienen als controlemechanisme tegenover zij die aan de macht zijn, openbaren wat deze machthebbende personen doen en proberen te verbergen voor het publiek. Ik hoopte dat we na de oorlog tegen Irak hadden geleerd dat de beweringen van de overheid niet noodzakelijk overeenstemmen met de waarheid.” (zie hierover ook dit artikel op DeWereldMorgen.be)

Wark confronteerde Greenwald met de bewering van de regering en van MI5 dat lekken over de spionage door het NSA terroristen had geholpen. Greenwald wees dit categoriek van de hand: “Het enige waar wij de mensen over hebben geïnformeerd is dat die spionage tegen hen is gericht. De manier waarop mensen en journalisten beslissingen nemen is door alle bewijzen pro en contra af te wegen op een zo rationeel mogelijke manier. Wij weten dat de bewijzen die wij nu aan de wereld tonen, niet gaan over het bespioneren van terroristen, maar over het bespioneren van onschuldige mensen. Ik zou wel eens een journalist of gewoon een mens willen ontmoeten die zegt: ‘Ik blijf in een democratie liever onwetend over wat mijn regering aan het doen is’. Dat is niet hoe een gezonde democratie werkt.”

David Cromwell

David Cromwell is medewerker bij Medialens.org.

(Intro en vertaling: Lode Vanoost)

Voetnoten

• [1]MI5 is de Britse binnenlandse veiligehiedsdienst, MI6 de buitenlandse veiligheidsdienst, zeg maar de FBI en de CIA van Groot-Brttannië. De letters MI staan voor de oorspronkelijke naam van deze dienst: Military Intelligence.