Wie goed bekend is met de WikiLeaks-materie of wie de berichtgeving rond de klokkenluiderssite via alternatieve media volgde, zal met een akelig gevoel in de bioscoopzaal zitten bij het zien van The Fifth Estate. Het moet gezegd: de film viel (zoals verwacht) wel in de smaak bij ‘Cumberbitches‘ en vond ook een (onverwachte) fan in de Britse premier David Cameron.

De grote Julian Assange-show

The Fifth Estate vertelt de ontstaansgeschiedenis en onthullingen van WikiLeaks vanuit het perspectief van Daniel Domscheit-Berg, in de beginperiode medewerker en woordvoerder van WikiLeaks, totdat hij met Julian Assange clashte. Domscheit-Berg schreef het boek ‘Inside WikiLeaks. Mijn tijd bij de spraakmakendste website ter wereld‘ over deze jaren, waarop The Fifth Estate deels gebaseerd is.

Gedurende de hele film blijft Daniel Domscheit-Berg een saaie, oppervlakkige nerd. Wie hij is of wat zijn ideologische beweegredenen zijn, blijft vaag. Vergis je niet: ook deze film gaat over Julian Assange, zoals het altijd over de persoon van Assange gaat wanneer het nieuwe medium WikiLeaks door de oude media belicht wordt.

Geniaal en gevaarlijk

Daniel Domscheit-Berg dient vooral als de bril met zwart montuur waardoor we Assange bezien. De Assange in The Fifth Estate bekent zijn vermoedelijke autisme, maakt grappen over zijn witte haar, is een beetje viezig, danst als een foute oom en draagt witte sokken die onverhoopt ook nog eens vuil zijn.

Hij wordt een arrogante klootzak en gevaarlijke egoïst genoemd, net zolang tot hij op het einde van de film is verworden tot een karikatuur die aan waanvoorstellingen lijdt.

Minder dan een minuut aandacht voor Manning

Door de focus op Assange doet The Fifth Estate nauwelijks recht aan de oorlogsmisdaden die WikiLeaks aan de kaak stelde, of de slachtoffers en nabestaanden daarvan. Het voelt bijna grotesk om tussen popcorn-etende bioscoopbezoekers naar de beelden van het Collateral Murder-filmpje te kijken, waarin elf burgers en twee medewerkers van persbureau Reuters in Bagdad doelgericht worden neergehaald door een Amerikaanse luchtaanval.

Ook de mensen die hun vrijheid opgaven door informatie te lekken, omdat ze vonden dat deze misstanden het daglicht moeten zien, komen er slecht vanaf. The Fifth Estate heeft meer aandacht voor de haarkleur van Assange dan voor zijn beweegredenen, of die van Chelsea Manning. 

Manning, die onlangs hoger beroep heeft aangekondigd tegen haar veroordeling tot een gevangenisstraf van 35 jaar voor het lekken van documenten over onder meer oorlogsmisdaden in Irak, is slechts een voetnoot in de film.

Entertainment en melkkoe

Recente gevallen van grove corruptie, oorlogsmisdaden en ongeoorloofde spionage van burgers dienen als decor voor slecht uitgewerkt entertainment. Een Hollywoodfilm is misschien niet de beste manier om misstanden van deze omvang, die nog steeds gaande zijn, en de manier waarop die aan het daglicht kwamen, te duiden.

Toch is dat wat het medium film doet. Gebeurtenissen in perspectief plaatsen, mag dan niet het doel zijn van The Fifth Estate, maar wat is dat dan wel? Een artistiek product is het nauwelijks te noemen, deze film is bedoeld als entertainment en melkkoe, waarvoor de echte hoofdrolspelers allemaal op hun eigen manier de prijs betaald hebben.

Chelsea Manning is pas net veroordeeld en het hoger beroep loopt nog, Julian Assange zit in politiek asiel in de ambassade van Ecuador in Londen en WikiLeaks kan nog steeds strafrechtelijk vervolgd worden.

Beeldvorming door middel van halve feiten

The Fifth Estate draagt bij tot de negatieve beeldvorming rond personen die nog leven en die ook nog eens verwikkeld zijn in lopende juridische processen. Daarbij baseert de film zich op halve feiten. De aanrandingszaak tegen Assange wordt genoemd, waarna te zien is hoe Cumberbatch als Assange een mislukte poging doet de aantijgingen voor de media te weerleggen. Dat Assange in werkelijkheid nooit aangeklaagd of verhoord is, krijgen we niet te zien.

De echte Daniel Domscheit-Berg was niet meer betrokken bij WikiLeaks tegen de tijd dat het Collateral Murder-filmpje en de documenten van Manning geopenbaard werden. Ook meer triviale feiten worden uit de kast gehaald om Assange verder in discrediet te brengen.

De Assange in The Fifth Estate zou in een sekte hebben gezeten en de vrouw van Domscheit-Berg zwart hebben gemaakt. WikiLeaks ontkent beide aanteigingen, Assange zou Anke Domscheit-Berg zelfs nooit ontmoet of gesproken hebben. En aangezien zijn haar zo’n centrale rol speelt in The Fifth Estate: nee, hij verft het niet, zoals in de film beweerd wordt.

WikiLeaks lekte, hoe kan het ook anders, het script van The Fifth Estate en voorzag alle plotwendingen die niet stroken met de realiteit puntsgewijs van commentaar.

The Fifth Estate maakt zich schuldig aan eigen aanklacht

Regisseur Condon had met The Fifth Estate, te vroeg na de feiten om een film te maken of niet, een interessant verhaal kunnen neerzetten door een completer beeld te schetsen dan dat wat we altijd al zien wanneer WikiLeaks de reguliere media haalt.

The Fifth Estate zet echter volledig in op het plegen van karaktermoord op Julian Assange door, net zoals de mainstream media, te stellen dat hij niet zijn idealen, maar zijn eigen ego dient.

The Fifth Estate maakt vooral zichzelf ongeloofwaardig, want deze overbodige film doet precies dat wat hij aanklaagt: hij levert de overtreffende trap in de hele persoonlijkheidscultus rond Julian Assange.