Rechtse samenwerking: eerdere pogingen van korte duur
De afgelopen decennia hebben nationalistische partijen vaker getracht de krachten te bundelen in Europa. Deze samenwerkingsverbanden waren echter vaak van korte duur. Zo bestond er in de jaren tachtig enkele jaren de Groep van Europees Rechts in het Europees parlement, aangevoerd door Jean-Marie Le Pen (FN).
In 2007 was het Franse Front National (FN) wederom betrokken bij een rechts samenwerkingsverband. De groep Identiteit, Traditie en Soevereiniteit omvatte onder andere het Vlaams Belang, maar viel snel weer uiteen nadat europarlementariër Alessandra Mussolini (een kleindochter van de Italiaanse dictator) had verkondigd dat “Roemenen van criminaliteit een levenswijze maken”. Hierop besloot het Roemeense deel van de groep op te stappen.
Twee jaar later werd op initiatief van de extreemrechtse Hongaarse partij Jobbik de Alliantie van Europese Nationale Bewegingen opgericht: bij deze oprichting was eveneens het Front National betrokken. Aan het einde van 2011 besloot de pas verkozen partijleider Marine Le Pen echter de groep te verlaten en aansluiting te zoeken bij de Europese Alliantie voor Vrijheid, een pan-Europese partij die niet uit nationale partijen, maar individuele politici bestaat.
Nederlandse populist Wilders verwacht ‘politieke revolutie’
In het voorjaar van 2013 kondigde Geert Wilders, leider van de Nederlandse anti-islampartij Partij voor de Vrijheid (PVV), aan dat hij voorafgaande aan de Europese verkiezingen met gelijkgezinde partijen een samenwerkingsverband wil smeden. De PVV-leider verwacht in 2014 ‘een politieke revolutie’ van eurosceptische antimigratiepartijen.
Wilders heeft de afgelopen maanden tijdens een tournee door Europa onder andere gesprekken gevoerd met het Vlaams Belang, het Franse Front National, de Zweedse Democraten en de Italiaanse Lega Nord. De PVV-leider liet de Nederlandse media weten dat ‘extremistische en racistische’ partijen als de British National Party (BNP) niet welkom zijn in de nieuwe beweging: deze zou uitsluitend bedoeld zijn voor partijen die ‘tegen de EU en tegen massamigratie’ zijn.
Ook Le Pen en Strache zoeken vrienden
Wilders is niet de enige rechts-populistische politicus die zijn zoektocht naar Europese bondgenoten kenbaar heeft gemaakt. Ook het Franse Front National en de Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ) willen hun positie in het Europees parlement versterken door samenwerking.
“We hebben een vriendschappelijke relatie met de Italiaanse Lega Nord en werken samen met het Vlaams Belang. Bovendien sprak ik recent nog met Geert Wilders”, vertelde Vrijheidspartij-leider Heinz-Christian Strache onlangs tegen Euronews.
De voormalige Franse presidentskandidaat Marine Le Pen liet in september aan het Nederlandse dagblad NRC Handelsblad weten Wilders te willen helpen bij zijn campagne. “Het is belangrijk dat de kiezer ziet dat we niet alleen staan, dat in alle EU-landen vergelijkbare patriottistische bewegingen actief zijn. We zouden misschien samen campagne moeten voeren voor de verkiezingen”, aldus Le Pen.
Franse en Oostenrijkse nationalisten profiteren van nieuw jasje
Het feit dat Wilders de dialoog is aangegaan met de leiders van het Front National en de Oostenrijkse Vrijheidspartij is tekenend, aangezien de PVV-leider in het verleden iedere vergelijking met Jean-Marie Le Pen of wijlen Jörg Haider afwees. Deze koerswijziging van Wilders lijkt dan ook samen te hangen met het feit dat zowel het FN als de FPÖ onder hun nieuwe leiders een significante imagoverandering hebben ondergaan.
Zo heeft Marine Le Pen er de afgelopen jaren voor geijverd om haar partij te ‘ont-demoniseren’ en zo een breder electoraat aan te spreken. Le Pen nam onder meer afstand van neonazistische en antisemitische elementen in haar partij.
In plaats daarvan koos ze voor een politieke strategie waarbij migranten worden neergezet als een bedreiging voor zogenaamde ‘westerse waarden’ als de gelijkheid tussen man en vrouw: een koers die Wilders electoraal zeker geen windeieren heeft gelegd.
Heinz-Christian Strache gaf zijn Vrijheidspartij een vriendelijker gezicht door in de verkiezingen van september 2013 de campagneleus ‘Heb uw naaste lief’ te hanteren. Een boodschap die overigens in schril contrast staat met de houding van zijn partij jegens migranten, die als het aan Strache ligt bijvoorbeeld alleen nog een beroep zouden mogen doen op een uitgekleed zorgsysteem. Door zijn moderne imago en aanwezigheid op Facebook is Strache bovendien geliefd bij een jong publiek.
Er is een aardige kans dat zowel de Volkspartij als het Front National hoge ogen zullen gooien tijdens de Europese verkiezingen. Voor de zomer bleek uit peilingen dat de partij van Marine Le Pen mogelijk twintig procent van de stemmen zou kunnen halen. De Vrijheidspartij behaalde zondag 29 september meer dan een vijfde van de stemmen in de Oostenrijkse verkiezingen.
Mogelijkheden rechtse politieke fractie nog onzeker
Niet alle populistische partijen in Europa voelen zich even aangetrokken tot de recente oproepen tot hechtere samenwerking. De Britse UK Independence Party (UKIP), in de peilingen de derde partij van Groot-Brittannië, heeft bijvoorbeeld aangegeven geen belangstelling te hebben voor het initiatief van Wilders.
In een statement aan de website Euractiv stelt UKIP niet mee te willen doen omdat zij naar eigen zeggen geen rechtse partij is “maar een libertarische partij die gelooft in een kleine overheid, lage belastingen, persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid onder een democratische nationale regering”.
Het zou in de praktijk dan ook best lastig kunnen worden voor nationalistische en eurosceptische partijen om een coherente groep in het Europees parlement te vormen, aangezien zij opvallende ideologische verschillen vertonen.
Zo pleit de partij van Marine Le Pen bijvoorbeeld voor een verbod op keppeltjes in de openbare ruimte, terwijl Wilders bekend staat om zijn pro-Israël-standpunten. Dewinter maakte op zijn beurt tijdens de vorige Europese verkiezingen kenbaar dat hij Wilders’ voorstel om de Koran te verbieden ‘te extreem’ vond.
Mochten de nationalistische partijen uitsluitend samenwerking zoeken op grond van hun anti-Europese sentimenten, dan blijft het nog altijd de vraag of zij genoeg gelijkgestemde partijen kunnen verenigen in een politieke fractie. Hiervoor zijn immers 25 parlementariërs nodig die een kwart van de 28 Europese lidstaten vertegenwoordigen. Door de afwijzing van UKIP en het voornemen van Wilders om geen ultranationalistische partijen toe te laten, zou het vullen van deze zetels nog een lastige opgave kunnen worden.
