Het is al een hele tijd onrustig op de boekenmarkt. Dankzij de opmars van het e-book en de onophoudelijke druk van de supermarkten en grote ketens als Fnac en Standaard Boekhandel moeten steeds meer en meer onafhankelijke boekenwinkels het bijltje er bij neerleggen.
Ondertussen slaagt de federale overheid er niet in een vaste of gereglementeerde boekenprijs te implementeren, en sneuvelt de ene onafhankelijke Vlaamse boekhandel na de andere. Boekhandel Marnix is ten minste de zesde in 2013 die noodgedwongen moet sluiten. Nochtans rapporteerde Boek.be onlangs dat de boekenmarkt het goed doet. Er vallen overal lichte stijgingen te bespeuren in de handel en vooral de literaire fictie doet het goed.
Mehrez Bouguerba en Carine De Leest verkochten echter geen literaire fictie. Acht jaar geleden namen zij Boekhandel Marnix over, een winkel die al vijftig jaar gespecialiseerde vakliteratuur aan de man, de universiteiten en de bibliotheken bracht. Nu moeten ze echter concluderen dat van hun grote klanten er bijna geen meer overblijven.
De Leest: “De grootste oorzaak van onze sluiting zijn de Europese openbare aanbestedingen. In 2013 schreef bijvoorbeeld de Universiteit Gent een aanbesteding uit. Slechts twee Gentse boekenwinkels hebben daar aan meegedaan: boekhandel Story en wij. Het leeuwendeel van die aanbesteding is naar Couts Nijhoff Publishing gegaan, een internationale bedrijf. De Nationale Bank, de Koninklijke Bibliotheek van Brussel en bepaalde departementen van de Universiteit Gent, zoals Taal- & Letterkunde en Dierengeneeskunde, hebben net hetzelfde gedaan. Allemaal vertrokken ze naar grotere spelers.”
Nochtans is Minister van Cultuur Joke Schauvliege op de hoogte van dit probleem, en kondigde ze op 12 juni 2013 aan het typebestek aan te zullen aanpassen, zodanig dat bibliotheken ook aankopen kunnen doen in de kleinere boekhandels. Sindsdien is daar niets meer van vernomen. De FOREM, de CHU-kliniek en de universiteit van Luik, allemaal Franstalige organisaties, bestelden wél nog vaak en veel bij Marnix. In Wallonië bestaat er al sinds de jaren negentig een wet op openbare aankopen die aanmoedigt om de kleine boekhandel te frequenteren.
Hulpmiddelen
In Vlaanderen zijn er dan weer andere dingen die gedaan worden om de boekenmarkt te helpen. Zo is er Boek.be, een vzw die de belangen van de boekenwereld verdedigt. De Leest: “Daar zijn we lid van, ja, maar daar hebben we weinig hulp van gekregen.” De voornaamste hulp die boek.be en het Vlaamse Fonds der Letteren bieden, het label van A-boekhandel, is enkel voor boekenwinkels die minder dan 30 procent van hun omzet van universiteiten en bibliotheken zien komen. De winkels die dat label halen, 38 in Vlaanderen, verkopen bijna allemaal voornamelijk fictie.
Cultuurinvest, dan: een tak van investeringsbedrijf PMV, die culturele organisaties wil helpen via achtergestelde leningen en volgens Schauvliege een belangrijk hulpmiddel voor kleine boekhandels. De Leest: “Nog nooit van gehoord.”
AgentschapOndernemen, dat een peterschapproject voor ondernemers in de boekenmarkt op poten zette, ook aangehaald door Schauvliege? “Ik vermoed dat die organisaties vooral op papier bestaan, maar als minister Schauvliege echt meent dat die organisaties ons kunnen helpen, dat ze het dan naar de kleine zelfstandige toe communiceert, en niet in de plenaire vergaderingen. Ik heb haar niet aan de telefoon gehad.”
“Een van onze grootste pijnpunten was dat onze website niet voldeed aan de eisen. We hebben dan een lening aangevraagd om die website te renoveren, maar moesten daar een persoonlijke borgstelling tegenover zetten. Dat zijn risico’s die ik niet kan nemen. Als ik een lening wil aangaan om een auto te kopen, dan vraag ik om hetzelfde geld, en niemand doet er lastig over. Dáár kan de regering ons mee helpen, met krediet en verlaagde leningen, zodat we kunnen concurreren.”
Dat fonds voor kmo’s, dat er eventueel ooit zou komen, met eventueel dan ook een instrument ontworpen voor kleine boekenwinkels, kan dus geen kwaad.
