Opinie, Nieuws, België, Onderwijs, Activisme, Rik Torfs, Barbara Van Dyck, Aardappelproces, Aardappelactivisten -

“Vreedzaam protest zal helaas niet genoeg zijn”

Cultuurfilosoof Lieven De Cauter schreef een open brief aan de kersverse rector van de KU Leuven, RIk Torfs, met de vraag om het ontslag van Barbara Van Dyck ongedaan te maken. Daarop kwam een reactie van een Gentse milieutechnoloog die het ontslag van de aardappelactiviste wel terecht vond. Het deed Lieven De Cauter diep ademhalen om nog eens alle argumenten op te sommen.

woensdag 12 juni 2013 16:10
Spread the love

Geachte heer rector,

Onderstaande open brief wou ik laten mee ondertekenen door allerlei betrokken professoren, maar je kent dat: veel radiostilte, en iemand vroeg me een weekje te wachten. Als goede activist heb ik braaf geluisterd en nu is het natuurlijk rijkelijk laat, zeker in deze snelle tijden. Maar toen ik uw column ‘Vrij onderwijs’ las (DS 3 juni), vatte ik weer moed. Fantastisch stuk. Mij uit het hart gegrepen. ‘Onderwijs is een doel op zich’, ‘geen middel om sociale misstanden recht te zetten’ en ‘geen toeleveringsbedrijf voor de industrie’. Zeker bij dat laatste versnelde mijn hartslag. U kent mijn aversie voor de ‘neoliberalisering’ van onderwijs en onderzoek. Nu, ik kom op uw stuk straks nog terug. Maar nu begin ik even opnieuw, met mijn oorspronkelijke open brief:

***
Hooggeachte heer rector, waarde collega,

Beste Rik,

Gelukwensen met uw nieuwe hoge functie. Uw eerste verklaringen en interviews zijn veelbelovend. Een lagere werkdruk, weg van de publicatierace (ook als enige echte remedie tegen fraude), de nadrukop de maatschappelijke rol van de universiteit in het publieke debat (met deze brief doe ik al meteen mijn duit in het zakje), slow science – allemaal heel hoopgevend. Wij zullen u steunen waar we kunnen.

Natuurlijk is het ons ook niet ontgaan dat u ook openlijk het ontslag van Barbara Van Dyck hebt afgekeurd – al vanaf het begin overigens, en dat siert u. Ook in andere dossiers waarin academici waren betrokken, hebt u als opiniemaker steeds een lans gebroken voor de bescherming van de vrije meningsuiting van academici (‘De heftige cultuurstrijd’, remember. Ik zal uw openlijke steun niet snel vergeten. Nogmaals dank!).

Dus vraag ik u te ijveren voor de re-integratie van Barbara Van Dyck in onze onderzoeksgemeenschap. Dat zal niet gemakkelijk zijn, omdat het natuurlijk zal lijken op een desavouering van de vorige rector en zijn ploeg. Toch zou het goed zijn voor de universiteit om die al te drastische en overhaaste beslissing ongedaan te maken. De sanctie van ontslag kan misschien, zoals u zelf overigens suggereerde, teruggebracht worden naar een juiste proportie: ‘een blaam of zoiets’. Natuurlijk hoort u mij niet pleiten voor een blaam. Ik vind nog altijd dat Barbara eerder een standbeeld verdient. Maar ik denk dat een blaam misschien wel voor alle partijen aanvaardbaar is.

(Bij deze passage kreeg ik de goede raad om niet in de krant te onderhandelen over ‘sanctie of beatificatie’. Maar ik vond het te geestig om het uit die eeuwige strategische overwegingen te laten liggen. Ook die raad zelf overigens. Zou u in uw christelijke hart niets voelen voor de zaligverklaring van Barbara? Ze heeft toch al iets van een martelares? Nu goed, hier het einde van mijn brief)

Ook vanuit juridisch oogpunt zou een sanctieverlaging van ontslag naar blaam verdedigbaar zijn. Want stel dat de universiteit het lopende (zij het opgeschorte) proces voor de arbeidsrechtbank ooit verliest,dan zou dat toch veel pijnlijker zijn voor de Alma Mater dan een soort van (strenge maar rechtvaardige) minnelijke schikking. Wij hopen dat u dat in overweging neemt. En verder sta ik als één man achter u om van de universiteit opnieuw ‘een lichtbaken voor de samenleving’ te maken.’

***
Tot zover mijn eerste brief aan de kersverse rector. En nu mijn beloofde nieuwe coda: aan het einde van uw column schrijft u (na de stelling dat onderwijs, net als kunst of religie, een doel op zich is): ‘Onderwijs heeft met kunst en religie gemeen dat het ontzettend veel vrijheid nodig heeft om schitterend te zijn’.

Wel, hier hebt u een buitenkans om die ronkende formule en hoog gegrepen woorden echt hard te maken. Barbara zal ‘ontzettend veel vrijheid nodig hebben’ want haar (en haar tien medestanders) hangt een veroordeling voor ‘bendevorming’ boven het hoofd. Ik word onwel van woede en ergernis als ik eraan denk. Bendevorming is noch volgens de letter noch volgens de geest van de wet van toepassing op activisten (het is ook gewoon belachelijk: misdadigers contacteren de politie niet vooraf, het Field Liberation Movement deed dat wel).

En dan is er nog de astronomische schadevergoeding. Ik smeek en bezweer u. Gebruik uw nieuw verworven macht om hier een krachtig maatschappelijk signaal te geven vanuit uw gedroomde ‘lichtbaken’. Dat zou pas ‘schitterend’ zijn.

De tijd dringt helaas: de uitspraak volgt wellicht op 25 juni.

Hartelijk dank bij voorbaat.

Lieven De Cauter

=========

Reactie van David van der Ha

Geachte,

Gisteren las ik met veel aandacht uw opiniestuk over de mevrouw die u graag een standbeeld zou geven. Ik wou er, vanuit een ander continent, eerst niet teveel tijd aan verspillen, gepolariseerde mensen krijg je toch niet overtuigd van een ander gelijk. Maar nu ik vandaag een ander stukje over de KU Leuven te lezen krijg, heb ik direct de beste tool om toch maar een poging te wagen.

Wat me enorm stoorde aan uw opiniestuk is de verzachtig van de omstandigheden van ‘de aardappelactiviste’.

Ik was op dat moment een collega-doctorandus bij de bio-irs van Gent (ooit haar heimat als ik me niet vergis), maar vreest niet, ik ben milieutechnoloog en dus net iets kritischer tov GGO dan mijn cel en gen collega’s. Nu, veel woorden zijn er ook in onze wandelgangen gevallen rond deze zaak.

En een zaak wil ik zeer zeer hard benadrukken. De redenen dat velen van ons achter het ontslag stonden was niet wegens het activisme, maar het feit dat de bende waartoe deze mevrouw behoorde doelbewust en gericht het belangrijk werk van enkele doctoraatsstudenten, gelijken dus, in gevaar brachten. Bovendien, vindt u het zo normaal dat mensen voor het juiste doel de opgelegde grenzen (in dit geval ook letterlijk) overschrijden? Zo ja, gaat u even mee in deze gedachtenoefening…

In de Standaard van vandaag leest u een artikel waarbij een van uw collega’s 4 apen met cocaine zal inspuiten om verslavingsgedrag op te volgen. Wat zoude KU Leuven er van vinden als ik wat vrienden optrommel, wij dat gebouw met wat ellebogen binnentreden, die apen bevrijden en ondertussen nog wat computers door de lucht smijten? Waarschijnlijk vindt u dat een kromme vergelijking, maar is het dat ook?

1) dit is een thema waar ik waarschijnlijk meer bezorgde mensen voor vind dan voor de GGO aardappelen. Het is dus even relevant als activismeonderwerp.
2) net zoals het aardappelveld treed ik hier mits lichte aggressie een officieel gebouw binnen. Dat is blijkbaar volgens uw strekking geen probleem.
3) ik zorg ervoor dat de test niet kan doorlopen en beschadig in kleine mate de testomgeving, ook daarvoor zou u me vrijpleiten.
4) ik doe dit alles vanuit een positief standpunt, er heilig van overtuigd dat ik correct handel en voor een betere wereld zorg. Dat maakt mij dan direct een martelaar moest men mijn daden toch niet apprecieren.

U begrijpt mijn punt vermoed ik. En meer dan een aanklacht is deze mail een vraag naar hoe u deze vergelijking percipieert, en waar ik volgens u dan wel de mist in ga. Uiteraard hoor ik liever dat ik hier een punt heb, maar ik heb genoeg ervaring in de academische wereld om te weten dat ik daar nog heel lang op zal moeten wachten…

Met vriendelijke groeten,
David

===============
Antwoord Lieven De Cauter

Geachte,

Ik ken het punt dat u wilt maken; uit het hoofd zelfs. Hebt u al mijn stukken, zo’n stuk of vijf over deze zaak gelezen? Als u bereid bent dat eerst te doen en mijn argumentatie ernstig neemt, dan ben ik ten allen tijde bereid met u in discussie te gaan. (Ze staan allemaal op DeWereldMorgen.be. Voor de oudere stukken wordt het misschien even zoeken, maar Wetteren, aardappeloorlog, en natuurlijk Barbara Van Dyck zouden als zoektermen moeten volstaan).

Ook zou ik graag hebben dat u de stukken van Serge Gurwith en Dirk Voorhoof, twee professoren-juristen leest (in De Standaard). Tot twee keer toe hebben ze haarfijn uitgelegd dat activisme en burgerlijke ongehoorzaamheid tot de democratie horen, en bijdragen tot het maatschappelijk debat. En gelijk hebben ze. Zonder de actie had ik zelf niet eens geweten van dit veld, was er alleen wat schouderophalen geweest en radiostilte in de media. Ik zou ook deze mail niet moeten schrijven.

Hier dan toch maar kort nogmaals het essentiële. Zonder transgressie zijn acties meestal onschuldig en daarom onzichtbaar. Om zichtbaar te zijn moeteen actie meer zijn dan wat vrijblijvende vrije meningsuiting.

Greenpeace hing slogans op de koeltorens van Electrabel met daarop: ‘OVER DATUM’. Mag niet: betreden van privé-domein, en dan nog een hoogst gevoelig en gevaarlijke omgeving. Wellicht zullen ze ook wat stuk gemaakt hebben, ergens een omheining beschadigd, weet ik veel. Ze zijn, zoals u wellicht weet, door Electrabel vervolgd voor bendevorming. Tientallen vrijwilligers zijn herhaaldelijk ondervraagd. Dat is en blijft schandalig misbruik van rechtspraak. Greenpeace is geen ‘organisation criminelle’ (zoals het zomogelijks nog duidelijker klinkt in het frans).

Nu, Electrabel heeft ingezien dat het haar imagoschade kon opleveren en heeft de klacht ingetrokken. Vindt u in alle eerlijkheid dat Electrabel gelijk had en dat Greenpeace valt onder georganiseerde misdaad? Neen, natuurlijk niet.

Dan over de grond van de zaak (titel van mijn eerste stuk: de kern van de ggo-zaak): de privatisering van zaaigoed is een misdaad. Ik beschouw het als een misdaad tegen de mensheid. Het gemeengoed van de mensheid, mais, soja, aardappelen, etc, privatiseren, is ontoelaatbaar. Want onrechtvaardig en leugenachtig: men doet alsof een plant wild is – wat ze, u weet dat beter dan ik, natuurlijk niet is, daar is eeuwen aan verfijnd en men verandert een paar genen en hup het is voor eeuwig van een multinational, dat is gewoon wraakroepend.

Zeker op dit moment in de geschiedenis, crimineel. Monsanto – dat is een criminele organisatie. En als u dat overdreven vindt, moet u maar eens goed googlen. Monsanto verplicht landbouwers wereldwijd om hun mais of soja en het bijhorende pesticide Round up aan te kopen, het contract behelst zwijgplicht en als ze niet meer kunnen betalen pikt Monsanto hun gronden in voor de agro-industrie. 200.000 boeren hebben zich in India gezelfmoord omdat ze hun schulden aan Monsanto niet konden betalen. Enzoverder enzovoort.

Maar, de wereldwijde vredevolle protestdag tegen Monsanto onlangs, waar in tientallen, misschien honderden steden duizenden mensen op straat kwamen heeft nauwelijks het nieuws gehaald. You see? Hadden ze maar een beetje symbolisch geweld gepleegd (neergeknuppeld worden door de politie, zoals in Istanbul kan ook helpen)…

85% procent van de veldproef in Wetteren is ongeschonden. Dat hebben de Wetterse proefnemers zelf met trots in de krant in de zomer van 2011 laten weten. Dus slechts 15 % van de veldproef was beschadigd. Dat noem ik symbolisch, een actie. 

Trouwens, hebt u de youtube-filmpjes van de aardappeloorlog bekeken? Wie was  gewelddadig? De demonstranten of de politie? Ik vermoed dat de politie met hun geloop ook flink wat vernietigd heeft.

Natuurlijk, er zal altijd discussie zijn: welke actie is geoorloofd (en dus welke burgerlijke ongehoorzaamheid en overtredingen moeten we als maatschappij door de vingers zien.

Uw apen? Discutabel. In beide betekenissen. Niet zo’n goed voorbeeld vind ik. Het is geen goed idee misschien, wellicht volstrekt overbodig om zo’n intelligentie dieren als apen te drogeren met cocaÏne. Dus moet dat desgevallend aangekaart worden. Liefst met opiniestukken, betogingen, maar misschien ook met een ludieke actie, en soms moet het iets meer zijn. 

Uiteraard vind ik niet dat men boeken moet verbranden of abortusklinieken moet bestormen, maar men moet geval per geval bekijken en inzien dat er een maatschappelijke tolerantie en zelfs bescherming moet bestaan tegenover activisme. Als de boeren naar Brussel komen laten ze een spoor van vernieling achter, maar nog nooit is het bij mijn weten tot processen gekomen. Waarom? Omdat ze machtige organisaties als de boerenbond achter zich hebben staan en sterke banden met de politiek.

Ik ben in elk geval  radicaal tegen de criminalisering van activisme en vind dat een zaak op zich. Vakbonden worden achtervolgd door juridische specialisten, die hun acties criminaliseren, door bijvoorbeeld een beroep te doen op het recht op arbeid. Dat is totaal van de pot gerukt. Werkwilligen zijn er altijd geweest bij alle stakingen uit de wereldgeschiedenis, en als ze er niet waren, konden ze zo gevonden worden, nogal wiedes. Of ze hebben een hekken kapot gemaakt, of erger nog de directie gegijzeld. Mag niet.

Maar wat de multinationals doen (denk aan de branden in fabrieken in Pakistan en elders) is vele malen erger. Om van hun systematische belastingsontduiking en fraude, en hun offshore constructies nog maar te zwijgen – een praktijk die op dit eigenste moment zowat de hele economie aan het wurgen is. Enfin, uren kan ik erover doorgaan. Dus voor mij is dat echt een strijdpunt op zich (en ik heb daar ook al ettelijke stukken over geschreven, zie daarover mijn boek, De alledaagse apocalyps, 600 bladzijden politieke geschriften,opiniestukken etc, gratis online).

Er is ook goed nieuws: BASF, dat deelnam aan de proef in Wetteren, heeft intussen de plannen om aardappelen te patenteren opgeborgen. Weet u waarom. Omdat er teveel protest is en de bevolking tegen is. Ergo? Activisme loont. En ja, jammer dat er omheiningen, aardappelen moeten sneuvelen (of ‘geruild’ worden) en dat sommige doctorandi en wetenschappers het niet leuk  vinden. Maar als het gaat over ‘save our science’, zou ik u vragen, om het slow science manifesto te lezen waarvan ik de eerste versie schreef.

Wetenschappers moeten ophouden zo naief te zijn om te doen alsof hun bedrijf neutraal is. Apen met cocaine inspuiten is niet neutraal. Onderzoek doen dat uiteindelijk alleen leidt tot patenten en alleen die bedoeling heeft, is alles behalve neutraal. En dat ze de wereldvoedselvoorziening willen redden is of een leugen of zichzelf een rad voor de ogen draaien. Daar bestaat al aardig wat literatuur over. De VN-rapporteur voor het recht op voedsel, een Belg, hoe heet hij ook weer, juist, Olivier De Schutter, heeft daar al ettelijke keren een boekje over opengedaan.

Het is ook volgens hem hoog tijd dat we naar een ander landbouwmodel dan de agro-industriële monoculturen. Het is dus ook tijd dat de wetenschappers wakker worden en ja, werken aan een betere of althans minder slechte wereld. En met 4 apen cocaine in te spuiten zal dat naar mijn bescheiden mening niet gebeuren, eerder door zoals dr. Jan Tytgat als specialist te pleiten voor een legalisering van drugs bijvoorbeeld (bijvoorbeeld cannabis, maar ook cocaïne zou men hoogdringend moeten legaliseren, omwille van krek dezelfde argumenten, maar goed, dat debat zou ons hier te ver leiden.). Dat is een moedige wetenschapper.

Als u het goed vindt zal ik onze mailwisseling, samen met mijn brief uit De Standaard, posten op DeWereldMorgen. Want ik wil tijd besteden aan het openbaar debat, maar individuele mails beantwoorden vind ik teveel tijd, teveel tijd om iemand te proberen overtuigen die vanaf het eerste woord zeer duidelijk maakt dat hij mij al vooraf als extremist heeft weggezet.

Nu, voor radicaal wil ik wel doorgaan. De wereld is er te erg aan toe om gematigd te blijven. Het duivelsverband tussen wetenschap en multinationals moet gebroken worden. ‘Dood aan Monsanto’ is een van mijn uitroepen. Natuurlijk metaforisch, maar toch. Ik vond de internationale protestdag geen dag te vroeg komen.

Maar helaas zal vreedzaam protest niet genoeg zijn. Alleen al omdat het nauwelijks de media haalt. In Antwerpen waren er duizend mensen. In Zürich, waar ik die dag toevallig was, 700. Ik heb geen lijst gevonden wereldwijd, ik moet dat eens zoeken. Maar waarom heb ik die lijst niet? Omdat de mainstream media het de moeite niet vinden, het protest van duizenden mensen wereldwijd. (Het enige dat het nieuws haalt, is dat ze GAS- boete hebben gekregen in Antwerpen. Wraakroepend. Maar goed.) Dus, zal vreedzaam protest niet genoeg zijn. Jammer. Heel jammer. Daarover zijn we het wellicht eens.

Hoogachtend,

Lieven De Cauter

Gasthoogleraar (ASRO, KU Leuven), cultuurfilosoof, schrijver en activist, ook verbonden aan het Rits, school of Arts.

(Deze open brief verscheen eerder in De Standaard)

take down
the paywall
steun ons nu!