Een gesprek met één van de vicepremiers, Bülent Ar?nc, die zich zaterdag 1 juni al uitsprak voor dialoog en tegen traangas, en ontmoetingen met de drie leiders van de oppositiepartijen passen daar goed in.

Inschattingfout van de eerste orde

Gül staat bovendien dichter bij één van de grootste bloedgroepen binnen het AKP-electoraat, de Fetüllah Gülen (FG) beweging, die Erdo?an de laatste tijd bewust van zich heeft vervreemd. Dat blijkt een politieke inschattingfout van de eerste orde, die door Gül gerepareerd moet worden.

Immers, wanneer de FG-aanhangers in Centraal-Anatolië ook de straat op zouden gaan, is de lijn van Erdo?an: “dit is allemaal vooropgezet werk van de seculiere oppositie, mogelijk met behulp van buitenlandse inlichtingendiensten”, niet langer houdbaar.

Dat is één. Ten tweede is de ban op protest verbroken en dat geeft die delen van het electoraat die géén aanhanger van de AKP zijn (nog altijd 51,5 procent, zij het hopeloos verdeeld) nieuw zelfvertrouwen.

De trauma’s van het verleden, jaren van extreem politieke onrust en geweld (met name in de jaren zeventig) hebben plaats gemaakt voor de overtuiging dat óók in Turkije ruimte is voor extra-parlementaire oppositie waarin individuele burgers én NGO’s een beslissende rol spelen.

“Democratie is meer dan eens in de vier jaar verkiezingen”

Bovendien gesanctioneerd van bovenaf, want het was immers de president zélf die zaterdag al aangaf dat “democratie meer is dan eens in de vier jaar verkiezingen”.  De angsten en beperkingen die de Turkse samenleving zichzelf de afgelopen jaren in toenemende mate heeft opgelegd, lijken daarmee – voorlopig althans – overwonnen te zijn.

Daar zal ‘Ankara’ en ook Erdo?an iets mee moeten doen. Al was het alleen maar om buitenlandse investeerders tevreden te houden. Zonder hen zal de economie in zwaar weer terecht komen.

De beurs in Istanbul kon aan het einde van maandag 3 juni 10,64 punten verlies noteren. Herstel van de rust en zichtbare consensus over een mildere koers ten opzichte van ‘dissidenten’, is daarbij noodzakelijk. En haalbaar, want ook de oppositie weet dondersgoed dat er voorlopig geen alternatief voor Erdo?ans AKP is.

Wel vóór zijn onbuigzame stijl. Het is aan Gül en zijn medestanders om dat de komende dagen voor elkaar te krijgen. En laat Erdo?an de Tunesiërs, de Marokkanen en anderen dan nog maar eens goed uitleggen hoe echte democratie werkt. Zijn wake up call is al geweest. 

Lily Sprangers

Lily Sprangers is directeur van het Turkije Instituut in Leiden.

Het Turkije Instituut is een onafhankelijke instelling die zich richt op het vergroten van kennis over Turkije onder een divers Nederlands publiek. Het Turkije Instituut werkt samen met het Leiden University Area Studies (LIAS). Beide organisaties staan garant voor gedegen kennis en onafhankelijkheid.