De meeste Vlaamse leden in het Europees Parlement stemden voor backloading, waaronder tenoren zoals Guy Verhofstadt (openVLD) en Jean-Luc Dehaene (CD&V). Maar ze haalden het niet van een conservatieve meerderheid in het Europees Parlement die vooral in Engeland, Italië en Polen onverwacht sterk stond.
Polen staat er voor gekend haar (staats)belangen in steenkool te willen vrijwaren. Toch zijn er ook een aantal Vlamingen die mee de ETS torpedeerden: Frank Vanhecke en Philip Claeys (Vlaams Belang), Dirk Jan Eppink (Lijst Dedecker) en Mark Demesmaeker (N-VA) stemden tegen backloading.
Een rechtstreeks effect van de stemming is dat het Vlaamse klimaatfonds, dat haar inkomsten put uit de veiling van emissierechten, de komende jaren heel wat minder inkomsten zal ontvangen dan voorzien. Dat fonds zou in de eerste plaats gebruikt worden voor intern klimaatbeleid zoals het ondersteunen van energierenovaties.
Bij de opmaak van het Vlaams Klimaatbeleidsplan is een CO2 prijs van meer dan 6 euro doorgerekend. De prijs en bijgevolg de inkomsten zullen hoogstwaarschijnlijk de helft lager liggen.
Het bedrijfsleven reageerde verdeeld op de uitslag. Business Europe en energie-intensieve bedrijven zoals staalproducenten kraaiden victorie. Elektriciteitsproducenten, verenigd in Eurelectric, noemden de uitslag ‘een gevaarlijke stap terug’ en vroegen om een structurele hervorming van de ETS.
De Europese Commissie reageerde bij monde van Connie Hedegaard dat ze de stemming gaat bestuderen en zich beraden over volgende stappen. De idee van backloading is niet helemaal dood: in een andere stemming is ze teruggestuurd naar de bevoegde commissie in het parlement. Maar waarnemers gaan ervan uit dat het voorstel niet veel kans meer maakt voor de verkiezingen in mei 2014.
De Europese milieubeweging zal de zeilen moeten bijzetten om de groei van steenkool in de elektriciteitsopwekking terug te dringen. Dat kan via normerende instrumenten, bijvoorbeeld rond luchtkwaliteit, door op nationaal niveau heffingen op te leggen die het gebruik van steenkool ontmoedigen of via juridische strijd en lokale acties. Per eenheid geproduceerde elektriciteit zorgt steenkool voor bijna tweemaal zoveel broeikasgassen als aardgas.
Hernieuwbare bronnen, zoals wind en zon, produceren geen vervuiling bij de productie van elektriciteit. Daarnaast zal de Europese milieubeweging naar alle waarschijnlijkheid inzetten op een herziening van de lijst van sectoren die blootgesteld zijn aan carbon leakage.
Bij een erg lage prijs is er immers nauwelijks een risico dat ondernemingen productiesites verplaatsen buiten de Unie omwille van de koolstofprijs. Ook zal de discussie over ambitieuze klimaatdoelen voor 2030 in het centrum van het klimaatdebat komen te staan.
Mathias Bienstman
Mathias Bienstman is beleidsmedewerker klimaat, energie en mobiliteit bij Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen vzw.