De aanzienlijke genderongelijkheid op dit vlak is duidelijk. Over de vraag of hier een mouw aan gepast moet worden en hoe dat dan best gebeurt is er minder consensus. We nemen enkele argumenten tegen quota onder de loep die vaak terugkeren in het debat.
“Kies gewoon de beste kandidaat”. Kijk naar capaciteiten en talenten, niet naar geslacht. Als een man aangenomen is, dan is dat omdat hij nu eenmaal de beste is. Een resem recente onderzoeken toont echter aan dat glazen plafonds en sticky floors de kansen van vrouwen belemmeren (onder andere van den Brink, 2011; Deschacht, 2010). Vrouwen worden vaak niet aangenomen of gepromoveerd niet omdat ze minder geschikt zijn dan mannelijke kandidaten maar… omdat ze vrouw zijn. Nick Deschacht concludeerde in zijn onderzoek dat als vrouwen bij promotiebeslissingen over hoge functies op eenzelfde manier geëvalueerd zouden worden als mannen, ze in feite een grotere promotiekans naar hoge functies verdienen dan mannen. Dat de praktijk het tegendeel aantoont, wijst op het bestaan van discriminerende factoren.
“Het is beledigend voor vrouwen”. Geen vrouw wil graag de excuustruus zijn die het ‘vrouwenzitje’ in de academische raad opvult. Anderzijds moeten vrouwen die een hoge functie bekleden zich dubbel en dik bewijzen tegenover hun mannelijke én vaak ook vrouwelijke collega’s. Toch is het ook beledigend voor een vrouw als ze niet aangenomen wordt omdat ze een vrouw is. Marysa Demoor, hoofd van het Centrum voor Genderstudies van UGent: “Voor de UGent en andere universiteiten is het glazen plafond zeer typisch. Bij de studenten, assistenten en jonge onderzoekers is de vrouwelijke vertegenwoordiging goed, maar daarna gaat het steil bergaf: er zijn minder dan tien vrouwelijke gewoon hoogleraars! Ik stel vast dat mannelijke collega’s heel vaak pleiten voor mannelijke doctoraatsstudenten bij een vaste benoeming of opvolging.”
“De overheid moet zich niet bemoeien met beleidskeuzes”. Bedrijven bepalen zelf wel hoe ze hun strategie bepalen en leiding voeren. Fientje Moerman, Vlaams volksvertegenwoordiger voor Open Vld en dissonante stem binnen de partij, denkt er anders over: “Er zijn vrouwen nodig in de politiek. Niet alleen om problematieken behandeld te zien die anders verwaarloosd blijven, zoals het dichten van de loonkloof, een rechtvaardigere echtscheidingswetgeving die ook onbetaald werk honoreert, het zichtbaar maken van vrouwen in de naamgeving van kinderen en zoveel meer. Niet alleen omdat vrouwen een andere invalshoek hebben, of wat dan ook. Maar ook en vooral omdat een ondervertegenwoordiging van de helft van de bevolking een democratie onwaardig is.” Machtsonevenwichten corrigeren kan een taak zijn van de overheid, bijvoorbeeld door het opleggen van quota.
“We vinden geen vrouwen”. Laat dit nu net de vinger op de zere plek leggen. Vroeger waren vrouwen niet toegelaten aan universiteiten. Tegenwoordig studeren er elk jaar meer vrouwen af dan mannen. 40% van de doctorandi zijn vrouwen. Er zijn dus genoeg gekwalificeerde vrouwen. Mannen in bepaalde expertisedomeinen of leidinggevende functies kennen vooral… andere mannen in die expertisedomeinen of in leidinggevende functies. Dit fenomeen heeft een naam: ‘old boys’ netwerken. Databanken als VEGA vol vrouwelijke experten proberen dit te doorbreken. Het blijft een uitdaging om verder te kijken dan het eigen adressenboekje. Maar zelfs Mitt Romney beschikte na korte rondvraag bij vrouwenbewegingen al snel over ‘mappen vol vrouwen’.
Onbewuste vooroordelen, verwachtingspatronen, culturele conventies, groepsdruk enzovoort spelen een niet te ontkennen rol in promotie- en selectieprocessen. “Echte gelijke kansen bekom je niet door alleen formele barrières weg te nemen. Directe discriminatie en een complex patroon van verborgen barrières zorgen ervoor dat minder vrouwen verkozen worden en dat ze hun aandeel in de politieke macht niet krijgen”, stelt Drude Dahlerup, Deens professor Politieke Wetenschappen. Quota gaan verder dan gelijke kansen: ze maken een meer gelijk resultaat mogelijk. Ze verplichten om discriminerende mechanismen te herdenken en geven zo nieuwe impulsen aan het functioneren van onze democratie. “Tussen vrouwelijke en mannelijke wetenschappers bestaat geen kwaliteitsverschil, geen ambitieverschil, vrouwen in hogere functies werken niet vaker in deeltijd, en er zijn genoeg vrouwen om uit te kiezen. Waarom werken er dan zo weinig vrouwen in de wetenschappelijke top?”, aldus dr. Marieke van den Brink, die onderzoek voerde naar hoogleraarbenoemingen in Nederland. Een goede vraag, waarop quota een gedeeltelijk antwoord kunnen bieden. In Scandinavië blijken quota alvast een zeer doeltreffend middel om genderongelijkheid weg te werken.
An Gordier is lid van het VOK (Vrouwen Overleg Komitee)
Bronnen/referenties:
- Dr. Marieke van den Brink, ‘Hoogleraarbenoemingen in Nederland (m/v)’, maart 2011, Die Keure, Brugge & Radboud Universiteit Nijmegen.
- “Het m/v rapport van de Universiteit Gent – Verslag van het project UGender – Gelijke kansen voor Mannen en Vrouwen aan de UGent”, Hanneke Pyck, Centrum voor Genderstudies – Universiteit Gent, 2008. http://www.ugent.be/diversiteitengender/nl/publicaties/mv-rapport.pdf. (Meest recente cijferinfo die te vinden is. Analoog aan Nederland. Info per mail aan KULeuven opgevraagd, nog geen antwoord ontvangen)
- “De promotiekloof: over de promotiekansen van vrouwen en mannen in België”, Nick Deschacht, Vrije Universiteit Brussel, oktober 2010, Working Paper MOSI/42
- “Kleine zinnetjes zeggen veel”, essay Fientje Moerman, 11 maart 2011, op Liberales.be
http://www.liberales.be/essays/fienklein
- http://www.quotaproject.org
- “Quota are a girl’s best friend”, Schamper 3/12/2012, Thomas Jacobs & Fabrice Luyckx, http://www.schamper.ugent.be/522/quota-are-a-girls-best-friend
- “ The Quota-instrument: different approaches across Europe”, Working paper, European Commission’s Network to Promote Women in Decision-making in Politics and the Economy, June 2011.
- “Cordon féminin of Women on Top?”, Symposium Vrouwen in de wetenschap, Catherine de Vries (Universiteit van Amsterdam) en Barbara Vis (Vrije Universiteit Amsterdam).
