Als ’s werelds tweede sterkste economie politiek beraadslaagt, zijn regering en staatsapparaat herschikt en adviezen van zijn bevolking inwint  … dan lijkt het me nuttig even ‘achter de gordijnen’ te kijken? Dat is de uitdaging van het actuele China voor de gemiddelde westerse mens.  De twee vergaderingen die deze week in Beijing plaatsvinden dragen veel bombast, lijken kunstmatig, opgezet spel.

Door een westerse bril lijken het schertsvertoningen die alleen maar argwaan en achterdocht wekken.  Genoeg om weg te kijken en snel te veroordelen? Of nemen we ruimte voor onderzoek en begrip ? Houden we goedkeuring of afkeuring als laatste stap in de zoektocht naar wat er precies schuilgaat achter de vitrine van deze gebeurtenissen?

Laat ik meteen ook een schot voor de boeg geven. Wie China’s politiek systeem wil ontrafelen, struikelt over torenhoge afkortingen en minutieus gedefinieerde titulaturen. Hier komen de vergaderingen waar het over gaat: de PCCCV en het NVC, beiden onderdeel van de VRC. Bent u nog mee ?

De PCCCV

Zondag 3 maart is – mag ik u de officiële benaming serveren – de ’eerste zitting van het Nationaal Comité van de twaalfde Politieke Consultatieve Conferentie van het Chinese Volk (PCCCV) geopend.  Top-adviseur Jia Qinglin[3] gaf het startschot voor een negen dagen lange sessie bankje-zitten in één van de giga-zalen in de Grote Hal van het Volk, aan het Tiananmenplein in Beijing.  Zoals het elke fatsoenlijke vergadering betaamt, wordt het startschot gegeven met een werkingsverslag.

De PCCCV is samengesteld uit afgevaardigden[4] van de acht (!) andere politieke partijen dan de Chinese Communistische Partij (CCP), van alle zogenaamde massa-organisaties zoals de Vakbond, de Schrijversbond, de Vrouwenliga, de Jeugdliga, de Werkgeversfederatie, de Journalistenbond, de Federatie van teruggekeerde overzeese Chinezen en alle ethnische minderheden en uit speciale genodigden zoals personaliteiten van enige betekenis in domeinen zoals de sport, de kunst of de sociale sector. Dit jaar zijn er zo 2.237 afgevaardigden aanwezig waarvan meer dan 60 procent niet-CCP-leden, 48 procent is nieuw en 17 procent vrouw[5].

De politieke adviseurs van de PCCCV zijn voor vijf jaar afgevaardigd of uitgenodigd, ditmaal zijn er dus veel nieuwe gezichten. Eén van de meest bekende – zelfs in het westen is hij een naam – is  Nobelprijswinnaar 2012 voor Literatuur, de 58-jarige schrijver Mo Yan. Hier is hij ook bekend als de auteur van de twee boeken waarop de film “Het Rode Korenveld”[6] (1987) van cineast Zhang Yimou en actrice Gong Li, gebaseerd zijn. Hij[7] verklaarde tijdens het PCCCV-verwelkomingsdiner: “Mijn deelname aan de PCCCV is ernstig. Politiek adviseur zijn is voor mij eerder een kwestie van plichtsbesef dan van eer.” 

Veel voorstellen en aanvragen voor tussenkomsten

Het secretariaat van het Nationaal Comité van de PCCCV heeft voor deze zitting 1.347 voorstellen, 19.992 rapporten over sociale (wan)toestanden en 310 aanvragen voor tussenkomsten, ontvangen. Veel van deze zaken zijn ingediend door de Centrale Comité’s van de acht democratische partijen en de Werkgeversfederatie.  In het werkingsverslag lezen we verder dat er meer dan 400 activiteiten van raadpleging hebben plaatsgevonden over de voorbije vijf jaar. Ook het aantal politiek ongebonden afgevaardigden is toegenomen.

De PCCCV is net zoals het Nationaal Volkscongres (NVC) (zie verder) een vast grondwettelijk basisonderdeel van het Chinese staatssysteem. Het systeem van meerpartijensamenwerking en politieke consultatie, onder leiderschap van de CCP, is de kern van de Chinese democratie.

Wat het westen als democratie omschrijft, is ‘representatieve democratie’ of anders omschreven een systeem, gebaseerd op volksvertegenwoordiging (met alle kritische bijgedachten die deze term oproept). De Chinese versie is ‘consultatieve democratie’, gebaseerd op volksraadpleging (uiteraard ook met alle connotaties van dien).  

Ongenuanceerd blijven volhouden dat er geen democratie in China bestaat, is als het zonlicht ontkennen. Of het ook een heldere en warme democratie is, daarover valt te discussieren.

Verhitte discussies op de PCCCV?

De belangrijkste opdracht van de PCCCV is politieke consultatie “over het gevoerde politieke beleid, op basis van verslag van het regeringswerk, inzake ondermeer het nationale financiële (fiscale) budget,  de sociaal-economische ontwikkeling en planning, de belangrijkste politieke knooppunten, de belangrijkste nationale wetsontwerpen, de kandidaturen voor de overheidsfuncties  voorgesteld door het centraal comité van de CCP, de belangrijkste kwesties in de buitenlandse politiek, in het dagelijks leven van de bevolking, …”[8]

Naast een dwingende oproep tot soberheid[9] ligt er op de besprekingstafel van deze  PCCCV nogal wat discussiestof[10]. De harmonische aanblik in de etalage van deze conferentie verbergt een smeulend vuur van botsende meningen.  De toekomstvoorstellen uit het werkrapport warmen alvast de discussie op over ‘sociale harmonie’ (het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk?) ‘in relatie met de economische ontwikkeling van het land’ (economische groei)[11]”.

De concrete hakblok van deze discussie is China’s ‘Reform Roadmap’[12], meer bepaald de 35-punten-richtlijn[13]” over de aanpak van de herverdeling van de inkomens in China. In beeldspraak samengevat, wil Xi Jinping’s nieuwe ploeg de huidige kegelvorminge inkomensstructuur omvormen naar een ‘olijfvormige’ (even breed in het midden en van onder). Hij wil dat realiseren door een verdere gecontroleerde liberalisering van de socialistische markteconomie en het verder doorbreken van de machtspositie van de grote staatsondernemingen.

Over deze 35-punten-richtlijn scheef de regeringsgezinde Global Times op 6 februari 2013 de volgende commentaar[14]: “China heeft al vele jaren geleden de pogingen opgegeven om een extreem economisch egalitarisme te bereiken. Het land is nu in het andere uiterste vervallen. De afgelopen 30 jaar heeft de Gini-coëfficiënt de internationale alarmdrempel overschreden. De belangrijkste oorzaak is de enorme inkomenskloof die leidt tot sociaal onrecht (…) De economische ontwikkeling mag geen beletsel zijn bij het dichten van die kloof. Het principe blijft verdeling naar werk, maar monopolies moeten worden gebroken en buitensporig hoge inkomsten moeten worden aangepast.”  

Hukou

Niet dat op de PCCCV deze discussie in concrete termen zal worden gevoerd. De 35-punten-richtlijn is overigens begin februari al door de Staatsraad goedgekeurd.  Deze Staatsraad is het dagelijks bestuur of China’s regering, verbonden aan het NVC (zie verder). De achterliggende, botsende standpunten over de relatie tussen de dichting van de (sociale- en) inkomenskloof en de economische ontwikkeling, zullen volop op de achtergrond spelen, en gegarandeerd, met regelmaat van de klok, doorheen andere problematieken weerklinken.

Zo speelt dat bijvoorbeeld in het veelbesproken probleem van het onrechtvaardige systeem van de ‘hukou’, het ‘oude zeer’ dat de laatste vijf jaar hoog op de agenda staat. Waarover gaat dit? In het verouderde inschrijvingssysteem (??, “hukou”[15]), waardoor men vroeger (in Mao Zedong’s tijd) “van wieg tot graf sociaal verzekerd” was, is het recht op sociale zekerheid gekoppeld aan de werkeenheid of het dorp. In het China van vandaag, waarbij meer dan de helft van de 1,3 miljard Chinezen in de steden[16] woont en waarvan een goede 260 miljoen, binnenlands migrant is, loopt dit systeem sociaal compleet fout.

De meerderheid van migrantenwerkers wordt op deze manier sociale zekerheid (en onderwijs voor hun kinderen) ontzegd in de stad waar ze werken en leven. Een concrete tussenkomst hierover wordt verwacht van sociaal-urbanist Zhou Hanmin[17], lid van de PCCCV: “… de nieuwe leiders van het land moeten meer nadruk leggen op het welzijn van de bevolking, ook in de kwestie van urbanisatie.”

Nog meer voer voor discussie

In de voorstellen voor de komende vijf jaar van het PCCCV-werkrapport wordt verder ook nog uitdrukkelijk advies gevraagd over het systeem van consultatieve democratie. Hoe kan dat nog verder verbeterd worden?

Op de bijeenkomsten van de PCCCV in de komende dagen en uit de verschillende tientallen tussenkomsten zal duidelijk worden of naast deze  thema’s nog andere (sociale- en wellicht ook milieu-) kwesties potten zullen breken? De problematiek van de pensioenen, de huizenprijzen en de voedselveiligheid zit zonder twijfel bij vele conferentieleden ook erg hoog.

Net zoals het NVC [18] (zie verder) is het PCCCV op alle bestuurlijke niveau’s van de Chinese samenleving georganiseerd.

Het NVC

Het NVC (met ongeveer 3.000 leden)[19] is nog het gemakkelijkst te vergelijken met een parlement in onze contreien. Het NVC wordt geleid door de Staatsraad (35 leden)[20], China’s regering, met aan het hoofd de eerste minister (na maximum twee ambtstermijnen, ofwel tien jaar, zal Wen Jiaboa aan het eind van dit NVC opgevolgd worden door Li Keqiang). Theoretisch is het NVC  bevoegd voor de economie, de grondwet, de overheidsfinancies, zoals een parlement hier.  De Staatsraad is het hoogste uitvoerend bestuurs- en administratief orgaan.

Het hoogste politieke gezag is echter grondwettelijk in handen van de president (na maximum twee ambtstermijnen, ofwel tien jaar, zal Hu Jintao aan het eind van dit NVC opgevolgd worden door Xi Jinping). Die benoeming gebeurt in de schoot van de CCP en wordt bekrachtigd door het NVC.  Het is de president die de eerste minister aanduidt en voorlegt aan het NVC.

De Staatsraad bestaat uit alle ministers (van de 27 ministeries), aangevuld met 4 vice-premiers en 5 Staatsraadsleden (waaronder twee ministers).  De Staatsraad heeft ook de directe leiding over 38 overheidsinstanties, zoals bijvoorbeeld de SASAC [21], het controleorgaan van de staatsbedrijven, het Bureau voor Statistiek [22], maar ook het persagentschap Xinhua [23] en de Academie voor Sociale Wetenschappen [24], de Chinese denktank bij uitstek ….

Het NVC komt om het jaar samen. De leiding tussen twee zittingen van het NVC in, is in handen van het Permanent Comité van het NVC (150 leden), dat de Staatsraad (35 leden) aanduidt en benoemt. 

Dinsdag 5 maart 2013 gaat het twaalfde NVC van start. 13 procent van de 2.987 congresleden is boer of arbeider, 35 procent is partijkaderlid of functionaris (6 procent minder dan in het 11de NVC), 13 procent is lid van één van de 55 ethnische minderheden van het land. De belangrijkste ontwikkelingen tijdens het congres kunnen gevolgd worden op de website van het NVC [25].

Chinese machtstructuren

Het Chinese maatschappelijk systeem heeft drie machtcomponenten: de CCP, de Staat en het Volksbevrijdingsleger. De verstrengeling tussen deze drie machten is het duidelijkst aan de top. De nieuwe sterke man Xi Jinping is secretaris-generaal van de CCP, staatspresident en hoogste gezagsvoerder van het Volksbevrijdingsleger.

Xi Jinping heeft weliswaar de machtigste positie, maar in de Chinese opvatting over leiderschap zijn er twee grote verschillen met de westerse invulling van ‘dictatuur’. Er is het eeuwenoude Confucianistisch concept van leiderschap: de meritocratie. Een leider wordt ‘gekozen’ (niet ‘verkozen’) op basis van zijn verdiensten op vlak van wijsheid, ervaring, moraliteit, gedrag en zeden [26].

Een tweede verschil ligt in de invulling van het begrip ‘individueel belang’ dat in de Chinese variant eerder vervangen kan worden door ‘klein collectief belang’ (familie, clan, de ‘triade’ in criminele organisaties).  In de Chinese cultuur en tradities waarin de relatie met iemand belangrijker geacht wordt dan het eigenbelang, wordt het groepsbelang hoger ingeschaald, maar is ook de (sociale) controle door de kleine groep over het individu veel sterker en verinnerlijkt. Ook in politieke verbanden is dit het geval.

Confucianisme & marxisme-leninisme

De concepten uit het marxisme-leninisme (één van de leidende theorieën van de CCP) verstrengelen bijna naadloos met de Confucianistische opvattingen over leiderschap. Ook het ‘democratisch centralisme’, het organisatorisch principe dat door de CCP wordt toegepast en theoretisch uit het marxisme-leninisme voortkomt, is compatibel met de Chinese waarden en normen op het vlak van beslissingen nemen, van ‘regeren’.

Dit wordt tegenwoordig duidelijk omschreven door John & Doris Naisbitt: “Door een westerse bril bekeken is de verrechtvaardiging voor leiderschap over een land, of men verkozen is. Voor Chinezen is het criterium de realisaties.[27]”  In die zin is de consultatie van alle betrokken partijen, alle partners met ervaring en wijsheid om tot een beslissing te komen, belangrijker dan de representatie van de bevolking. Dus wordt de constante economische groei van 8% als realisatie belangrijker geacht dan de representatie van de bevolking bij het nemen van beslissingen.

In een tijdsgewricht waarin de economische groei voor steeds meer landen negatief is, of nauwelijks na de komma stijgt, kan een opvatting over leiderschap en democratie als de Chinese, misschien een ander licht werpen op de gebeurtenissen.  Minstens een verdere analyse is aangewezen, lijkt me.

Een andere kijk door consultatieve democratie?

Deze opvattingen[28] plaatsen het NVC (en de PCCCV) in een ander kader en geven meteen ook de sterke en zwakke punten weer op vlak van democratisch functioneren. In westers opzicht zijn deze Chinese consultatieve structuren op het vlak van democratie waardeloos en moeilijk in te passen in een representatief democratisch proces.

In het Chinese systeem van consultatieve democratie zijn het hoogdagen voor het vergaren van kennis en ervaringen, voor het detecteren van nieuwe problemen, het inventariseren van meningen, doorgeven van wat er ‘in de dorpsstraat’ leeft en het versterken van argumenten, allemaal zaken die een overheid in staat stelt beslissingen beter te nemen.

Wu Shaocai

[1] Bronnen: http://www.npc.gov.cn/englishnpc/news/

 http://en.wikipedia.org/wiki/National_People’s_Congress

[2] Bronnen: http://www.china.org.cn/china/NPC_CPPCC_2013/2013-03/03/content_28114705.htm; leden van de PCCCV worden “politieke adviseurs” genoemd.

http://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_People’s_Political_Consultative_Conference; http://wiki.china.org.cn/wiki/index.php/CPPCC

[3] Jian Qinlin is sinds maart 2003 voorzitter van de PCCCV, vandaag is hij ook de “nummer vier” van de zeven belangrijkste mannen van de CCP, de dagelijkse leiding van het CCP-politiek bureau http://en.wikipedia.org/wiki/Jia_Qinglin

[4] http://wiki.china.org.cn/wiki/index.php/CPPCC#Organizations

[5]  http://english.people.com.cn/90785/8150734.html

[6] http://en.wikipedia.org/wiki/Red_Sorghum   

[7] http://gbtimes.com/third-angle/chinas-new-government/news/nobel-laureate-writes-his-own-political-story

[8] http://wiki.china.org.cn/wiki/index.php/CPPCC#Organizations

[9] De nationale campagne van de CCP om bureaucratie en verspilling tegen te gaan geldt ook voor de PCCCV. De conferentie is een dag korter dan vorig jaar, de diners en verwelkoming zijn soberder, …  verder houdt de officiële agenda volgende zaken in: “… report on government work, to be delivered by Premier Wen Jiabao, a plan on the restructuring of central departments under the State Council, and reports on the work of the Supreme People’s Court and the Supreme People’s Procuratorate.” – http://www.china.org.cn/china/NPC_CPPCC_2013/2013-03/03/content_28114139.htm

[10] http://english.people.com.cn/90785/8151243.html

[11] http://english.people.com.cn/102774/8150616.html;

[12] http://english.people.com.cn/102774/8150616.html

[13] http://www.bloomberg.com/news/2013-02-05/china-approves-income-plan-as-wealth-divide-poses-risks.html

[14] De bespreking van deze China’s Reform Roadmap, op de VBC-website is meer dan lezenswaardig http://www.chinasquare.be/achtergrond/ambitieus-plan-voor-hervoming-inkomens/

[15] http://en.wikipedia.org/wiki/Hukou_system

[16] http://english.people.com.cn/90882/8150654.html

[17] http://english.people.com.cn/90882/8150654.html

[18] http://chineseculture.about.com/od/electionsinchina/a/NPCelections.htm

[19] Het congres beslist over de nationale economische strategie en kan de grondwet van China veranderen. Het volgt normaal gesproken de richtlijnen van de Communistische Partij. De afgevaardigden worden gekozen door de provincies, de zelfbesturende gebieden (“Autonome Regio’s”) en andere besturen. Het Nationaal Volkscongres ziet toe op de naleving van de grondwet, het kan de oorlog verklaren, maar ook een vredesverdrag bekrachtigen, het moet zijn goedkeuring geven aan het economisch beleid van de regering en moet de jaarlijkse staatsbegroting goedkeuren. Het Volkscongres kiest een uit 150 personen bestaand Permanente Comité van het Nationaal Volkscongres, dat tussen de zittingen van het Nationaal Volkscongres in, de taken van dit Nationaal Volkscongres waarneemt. Het Permanente Comité kent uitgebreide bevoegdheden en kan o.a. het kabinet (Staatsraad) ontbinden, buitenlandse verdragen ontbinden en onjuiste beslissingen van provinciale raden terugdraaien. De voorzitter van het Permanente Comité van het Nationale Volkscongres is een vrij machtig persoon en in sommige opzichten lijkt zijn functie op die van een plaatsvervangend staatshoofd.

[20] http://en.wikipedia.org/wiki/State_Council_of_the_People’s_Republic_of_China; http://english.gov.cn/links.htm#1

[21] http://www.sasac.gov.cn/n2963340/index.html

[22] http://www.stats.gov.cn/english/index.htm

[23] http://www.chinaview.cn/

[24] http://www.cssn.cn/english.html

[25] http://www.npc.gov.cn/englishnpc/news/index.htm

[26] “China’s megatrends, the 8 pillars of a new society”, John & Doris Naisbitt, 2010, Harper Business, blz. 42-48

[27] “China’s megatrends, the 8 pillars of a new society”, John & Doris Naisbitt, 2010, Harper Business, blz. 43

[28] Deze concepten zijn hierboven kort en simplistisch beschreven, met excuses, … meer en diepgaandere omschrijvingen vind je in het boek waaraan ik nog volop bezig ben.