Eind vorig jaar trokken al veertigduizend sympathisanten van de beweging in een mars door dorpen in Chiapas. De voorbije weken volgden enkele opvallende verklaringen van subcommandante Marcos, de pijprokende woordvoerder van de beweging.

“Onze pijn zal niet verminderd worden door ons overal ter wereld open te stellen voor diegenen die ons schade berokkenen”, schreef hij eind januari. “We zullen weerstand bieden. We zullen strijden. Misschien sterven we. Maar
we zullen altijd winnen.”

De Zapatisten proberen al bijna twee decennia een systeem van zelfbestuur op poten te zetten in Chiapas, de meest zuidelijke provincie van Mexico. Het is een van de armste regio’s van het land, met een enorme kloof tussen arme boeren en rijke grootgrondbezitters. De Zapatisten haalden in 1994 voor het eerst het internationale nieuws toen ze op nieuwjaarsdag zes steden in Chiapas veroverden.

Radiostilte

Maar de voorbije jaren werd het vooral stil rond de beweging. “Ze waren niet aanwezig in de media, maar waren vooral bezig hun basis te versterken”, zegt Mark Berger, hoogleraar aan de US Naval Postgraduate School.

In de recente persberichten noemt Marcos Mexico een “zombiestaat” die geregeerd wordt door de elite. Die boodschap slaat aan in verschillende delen van het land, dat geplaagd wordt door een chronische ongelijkheid en corruptie.

Mogelijk is dat precies waar Marcos op doelt, want hij wil naar eigen zeggen de banden met verschillende partners in binnen- en buitenland herstellen.

Wisselend succes

Het is niet de eerste keer dat de Zapatisten op zoek gaan naar bondgenoten. In 2006 probeerden ze al eens om de sociale bewegingen in Mexico te verenigen, waaronder vakbonden, feministen, studenten en inheemse groeperingen, maar zonder succes.

Maar intussen is er heel wat veranderd in Mexico. Het land kampt met een groeiend probleem van drugsgeweld, en de Nationale Actiepartij die twaalf jaar de president mocht leveren, heeft de duimen moeten leggen voor Enrique Peña Nieto, kandidaat van de Institutioneel Revolutionaire Partij (PRI).

Peña Nieto is berucht om zijn harde optreden als gouverneur van de provincie Mexico tegen demonstranten in de stad San Salvador Atenco in 2006. Twee betogers kwamen om en een groep vrouwen zegt seksueel geterroriseerd te zijn door de veiligheidsdiensten.

De PRI heerste voor 2000 meer dan zeventig jaar ononderbroken over Mexico, en was aan de macht toen de Zapatisten er voor het eerst rebelleerden. Nu de partij weer aan de macht is, kunnen de Zapatisten mogelijk weer coalities vormen met maatschappelijke organisaties buiten Chiapas.

Vredesactivisten

“Dezelfde mensen die in 1994 protesteerden tegen een hard militair antwoord op de Zapatisten, zijn hier nog steeds”, zegt Richard Stahler-Sholk, auteur van Latin American Social Movements in the Twenty-First Century. “De Mexicaanse regering heeft het hele land gemilitariseerd, met aanmoedigingen van de VS, als antwoord op het drugsgeweld.”

Sinds 2006 heeft het geweld al aan meer dan zeventigduizend mensen het leven gekost. Er vormt zich een steeds sterker studentenprotest tegen de aanpak door de regering, en dat zou wel eens de handen ineen kunnen slaan met de Zapatisten.

Ook de losse internationale groep van hackers, Anonymous, heeft sympathie. Midden vorige maand lanceerde de groep een cyberaanval op de website van het Mexicaanse ministerie van Defensie uit solidariteit met de Zapatisten.

Het is voorlopig nog onduidelijk of de Zapatisten voordeel kunnen halen uit de politieke veranderingen, maar hun terugkeer op het publieke forum wordt in Mexico en daarbuiten met aandacht gevolgd.