Santiago de Chili maakt zich op voor een belangrijke top. De regeringsleiders van de 33 landen van CELAC (de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische staten) en de 27 regeringsleiders van de Europese Unie (EU), inclusief vertegenwoordigers van de Europese Raad en de Europese Commissie, ontmoeten elkaar voor het eerst.

Volgens kenners wordt dit een historische ontmoeting. Het is de eerste maal dat de Caraïbische en Latijns-Amerikaanse landen als één blok met Europa gaan discussiëren. Ook de krachtsverhoudingen tussen de twee blokken zijn gewijzigd.

Zo lijkt het er sterk op dat het economisch potentieel de komende jaren vooral aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ligt en niet in het ’oude continent’, Europa.

Laten we eens kijken naar de inzet voor beide partijen. 

Het oude continent 

In een persbericht van de EU lezen we dat de ontmoeting als doelstelling heeft om kwalitatieve investeringen te promoten die positieve effecten hebben op de maatschappij en het milieu. De titel van de conferentie is: Alliance for Sustainable Development: Promoting Investments of Social and Environmental Quality.

Vergis je echter niet: de EU-vertegenwoordigers komen niet naar Santiago om Sinterklaas te spelen.

In Latijns-Amerika zijn veel belangrijke grondstoffen aanwezig. De regio is de grootste voedselexporteur ter wereld en bovendien beschikt ze over ‘s werelds grootste zoetwaterreserve. Dat maakt het continent op zich al belangrijk voor de EU.

Maar er is meer. Terwijl de EU de laatste jaren in een diepe recessie is terechtgekomen, kijkt de CELAC-regio terug op sterke economische prestaties. Het EU-persbericht maakt gewag van een gemiddelde groei van 4,5 procent voor de CELAC-regio de laatste drie jaar. Export naar en investeringen in deze regio kunnen mee helpen Europa uit het moeras te halen.

De EU heeft er dus alle belang bij om sterk op deze bi-regionale ontmoeting in te zetten.

Ook op diplomatiek vlak wordt dit een belangrijke ontmoeting. Want ook op dit gebied is Latijns-Amerika steeds invloedrijker geworden. Kijk bijvoorbeeld naar de duidelijke standpunten die Boliviaans president Evo Morales inneemt in de strijd tegen klimaatsverandering.

Tijdens diverse milieutoppen werd duidelijk dat de visies van de EU en Latijns-Amerika met betrekking tot een duurzame ontwikkeling soms ver uiteen liggen.

Toch sprak EU-commissaris van Buitenlandse Zaken, Catherine Ashton, haar hoop uit dat in een tijdperk waarin de banden tussen Latijns-Amerika en Europa nog nooit zo sterk waren, beiden verantwoordelijkheid zullen nemen in problemen die de hele wereld aanbelangen. 

Latijns-Amerikaanse integratie 

De eerste stappen voor de oprichting van de CELAC werden in 2010 in Mexico gezet. De uiteindelijke stichtingstop dateert van 2 en 3 december 2011 in Venezuela. De oprichting van de CELAC is historisch. Voor het eerst in de geschiedenis werd in Latijns-Amerika een regionaal orgaan van de volledige Latijns-Amerikaanse regio (inclusief de Caraïben) opgericht zonder de VS en Canada.

In het verleden was de OAS (de Organisatie van Amerikaanse Staten) in wezen een verlengstuk van de buitenlandpolitiek van de VS. Nu wordt steeds meer rekening gehouden met Latijns-Amerika als regionale eenheid, autonoom van de VS. De creatie van CELAC is daar een duidelijke expressie van. CELAC wil aan de wereld tonen dat ze genoeg heeft van haar status als ‘achtertuin’ van de VS.

Dit wil daarom niet zeggen dat er binnen de CELAC geen verdeeldheid bestaat. Het beleid van president Piñera van Chili is op een heel andere leest geschoeid dan dat van president Chávez bijvoorbeeld.

Maar het staat vast dat er bij elke regeringsleider, links of rechts, het bewustzijn leeft dat CELAC een stap vooruit is. Latijns-Amerika is gegroeid van een geografisch concept maar een regionaal blok met haar eigen dynamiek. Niemand wil nog terug naar de oude situatie.

Hoewel in sommige landen bij de laatste verkiezingen rechts winst boekte, kunnen we toch vaststellen dat Latijns-Amerika globaal gesproken een progressieve koers volgt. De positieve resultaten van de progressieve regeringen in economisch belangrijke staten, zoals Brazilië, Venezuela en Argentinië, hebben een grote uitstraling in het hele continent.

Latijns-Amerika groeit en heeft alle baat bij een stabiel financieel systeem met gezonde banken. Ook de ALBA^[1] kon de laatste jaren positieve resultaten boeken, en haar programma’s vinden steeds meer weerklank in het continent.

Een goed voorbeeld is haar alfabetiseringcampagne gebaseerd op het Cubaanse Yo si puedo (Ja, ik kan het!), dat miljoenen Latijns-Amerikanen heeft leren schrijven.

De inzet voor de CELAC is dus eveneens groot. De Top in Santiago is een test of het continent er klaar voor is om met één stem te spreken en de machtsverhoudingen met de EU in hun voordeel te wijzigen. 

Cuba neemt voorzitterschap CELAC op 

Voor de regeringsleiders van de CELAC wordt het een druk weekend. Eerst staat de CELAC-EU top op het programma, gevolgd door de regionale top van de CELAC zelf. Cubaans president Raúl Castro zal op het eind van deze conferentie het roterende voorzitterschap van de CELAC op zich nemen.

Een niet mis te verstane boodschap naar de VS toe. Het lijkt erop dat het tijdperk van de OAS, waaruit Cuba tot 2009 geweerd was, ver achter ons ligt.

De Cubaanse regering heeft al aangekondigd dat ze het voorzitterschap een grote eer vindt. Tijdens haar voorzitterschap wil ze vooral werk maken van verdere regionale integratie en het concept ‘samenwerking op basis van solidariteit’ meer ingang doen vinden.

Hierbij wordt de ALBA, waar men vertrekt vanuit een volwaardige partnerrelatie, als voorbeeld naar voren geschoven. Binnen dit verband zijn de akkoorden geen copy-paste van ‘typische’ akkoorden, opgesteld door rijke donorlanden in ruil voor steun. “Dit soort bondgenootschappen vol verplichtingen en beperkingen weerspiegelen niet het Latijns-Amerika van vandaag”, aldus president Castro.

Castro’s aanwezigheid in Chili heeft al stof doen opwaaien. Zo dienden extreemrechtse groeperingen, die overleden dictator Pinochet verheerlijken, een aanklacht tegen hem in omwille van zijn zogezegde betrokkenheid in wapenlevering aan groeperingen die opkwamen tegen de dictatuur van Pinochet.

Maar ook de conservatieve politieke partij UDI (Union Democratica Independiente), die in de Chileense regering zit, kondigde acties aan. Zij beweert nog steeds dat Raúl Castro betrokken is bij de moord van hun partijoprichter Jaime Guzmán, één van de ideologen van het Pinochet-tijdperk.

Toch kunnen deze achterhoedegevechtjes de positieve sfeer niet naar beneden halen. Dit weekend zal Latijns-Amerika ons hopelijk tonen dat het een continent is waarvan eeuwen geleden de voeten waren vastgebonden, maar dat nu terug kan wandelen. En Cubas rol in dit verhaal is nog lang niet uitgespeeld.
 

Isabelle Vanbrabant studeerde politieke wetenschappen en Conflict & Development aan de UGent. Ze was vele jaren actief in de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM) en is actief bij Iniciativa Cuba Socialista. Ze schreeft in 2010 samen met Katrien Demuynck het boekje ‘Cuba. Revolutie met een groen hart’.

Voetnoten

• [1]ALBA is de in 2004 door Cuba en Venezuela opgerichte Bolivariaanse Alliantie voor de Volkeren van Ons Amerika. De relaties tussen de ALBA-landen zijn gebaseerd op wederzijdse solidariteit. Momenteel zijn Antigua en Barbuda, Bolivia, Cuba, Dominica, Ecuador, Nicaragua, Sint Vincent en de Grenadines en Venezuela lid van ALBA. Honduras verliet de alliantie na de rechtse staatsgreep in 2009.