“Een volle boodschappentas waaraan u in 1999, toen de Europese Centrale Bank (ECB) werd opgericht en de euro werd ingevoerd, nog 100 euro kwijt was, kost dertien jaar later 125,72 euro. Met andere woorden, uw 100 euro uit 1999 was in 2011 nog maar minder dan 75 procent waard (…) Het is alsof u van uw bank bericht zou krijgen dat een kwart van uw spaargeld wordt afgepakt (…) Wij zijn met zijn allen beroofd door de stille dief die de inflatie is (…) Inflatie is de dood van onze koopkracht.”

‘Geldmoord’ dus

Dat is ook de titel van het vlot leesbaar boek van Edin Mujagi?. Geen tafelspringende politicus die in deze tijden van crisis de goegemeente op zijn hand wil krijgen, maar een econoom die op basis van zijn studie van het verleden en statistieken een oplossing wil aandragen voor de crisis. Sinds 1992 – hij was toen vijftien – woont hij, gevlucht voor de gruwelen op de Balkan, in Nederland waar hij op de universiteit van Tilburg werkt.

Wij leven in Inflatiestan, stelt hij, “een oord waar uw geld met de maand minder waard werd en wordt, de overheidsfinanciën ontspoord zijn en de ongelijkheid is toegenomen”. Om dat aan te tonen opent Mujagi? zijn boek alvast met grafieken over de historische evolutie van de prijzen in de Verenigde Staten en Nederland. Hij merkt daarbij op dat deze trend zich ook in andere landen manifesteert.

Raket naar de maan

Die tekeningen laten zien dat de prijzen vanaf 1971 zijn gaan stijgen zoals een raket naar de maan. Het prentje zou nog meer indruk hebben gemaakt moest Mujagi? ook de evolutie van de lonen grafisch hebben weergegeven. Waarom ook niet een curve over de belastingparadijzen, die sinds begin jaren ’70 almaar meer belang hebben gekregen?

1971 is inderdaad een keerpunt geweest. Het hele monetaire systeem van Bretton Woods dat op het einde van de Tweede Wereldoorlog op poten was gezet, is toen eenzijdig door de Verenigde Staten naar de prullenmand verwezen. Washington was tot deze drastische ingreep gedwongen omdat de oorlog in Vietnam, tijdens welke de Amerikanen ondanks al hun militair-technologisch vernuft op hun donder kregen, griezelig grote hoeveelheden geld had gekost.

Daardoor waren de Amerikaanse goudreserves dermate afgenomen dat het Witte Huis besloot haar waarborg voor de levering van goud in ruil voor dollars, zoals afgesproken in Bretton Woods, ongedaan te maken. Toch bleef de dollar de belangrijkste munt in het internationaal handelsverkeer, want de prijzen bleven uitgedrukt in dollars. Het begrip ‘petrodollars’ was geboren.

De nefaste rol van de centrale banken

Maar hoe is het zover kunnen komen, die prijsstijgingen? Mujagi? verwijst met een beschuldigende vinger naar de centrale banken. Door hun rentepolitiek, die de prijs van het geld bepaalt, hebben ze miljarden in de economie gepompt. Met medeweten van de politici hebben zij hun opdracht – waken over de waarde van het geld – gewoonweg verwaarloosd.

“Zo veel macht geconcentreerd in een instelling die ons dagelijks leven sterk beïnvloedt (uw hoogste uitgave elke maand, namelijk de hypotheekaflossing en –rente of de huur is afhankelijk van het rentebeleid van de ECB, net als wat u met uw salaris kunt kopen) waarvan de bestuurders niet gekozen zijn en die in de praktijk geen verantwoording hoeven af te leggen en waar geen ontslagen kunnen vallen, ongeacht wat men doet of veroorzaakt, is principieel onjuist en zeer ongewenst.”

Er is de afgelopen jaren al aardig wat onderhandeld over de rol van de ECB in de spreidstand tussen besparingsmaatregelen en herstelplannen – een goeie zaak voor de cateringbedrijven die de Europese topontmoetingen mogen bedienen. Mujagi? heeft zo zijn eigen visie. “Die hoeft niet meer dan een A4’tje te beslaan, met als belangrijkste regel: 3 procent geldgroei per jaar en geen uitzonderingen.”

Was het leven maar zo simpel! Het idee is trouwens niet nieuw, geeft Mujagi? ruiterlijk toe. Het is destijds al voorgesteld door Milton Friedman, één van de boegbeelden van het neoliberalisme. De geldpersen moeten achter slot en grendel. Maar wie moet ze dan zo afstellen dat ze elk jaar slechts 3 procent nieuw geld in de economie stoppen en geen cent meer? Ook hiervoor verwijst Mujagi? naar Friedman: “De centrale banken moeten niet afgeschaft worden, maar teruggebracht tot één hoofdcomputer. Goed, en een back-up, voor het geval dat.”

“Nou moe!?” roept Guust Flater

Mujagi? stelt dat de centrale bankiers “de werking van de vrije markten gefrustreerd of dat mechanisme zelfs helemaal uitgeschakeld hebben. Dat heeft veel weg van centrale planning en bar weinig van kapitalisme en vrije marktwerking. Overigens staat het bestaan van een centrale bank op zich alleen al haaks op het kapitalisme en de werking van die vrije markt.”

Een zeer betwiste aanname, zeker als hij schrijft: “Centrale bankiers hebben in hun eerste honderd jaar aangetoond juist zeer strenge regels nodig te hebben. Zo streng dat er geen ruimte mag zijn voor eigen inbreng.” Vrije-marktwerking en toch regeltjes? Staat dit niet haaks op het neoliberale gedachtengoed?

Ik ga het mezelf gemakkelijk maken. Tik op deze site het trefwoord ‘Ha-Joon Chang’ in. Dan flitsen op dit scherm zes verwijzingen naar deze econoom die nadrukkelijk stelt geen anti-kapitalistisch manifest te hebben gescheven. Zijn boek draagt de veelzeggende titel ‘23 dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme’.

Het allereerste ‘ding’ is dat de vrije mark helemaal niet bestaat, dat de overheid altijd bij de economie betrokken is. Een economie zonder overheid, dat is een fabeltje, ideologische prietpraat. Want wie heeft ervoor gezorgd dat wij niet meer op Romeinse heirbanen moeten rijden?

Je steunt DeWereldMorgen.be door dit boek bij ons te bestellen!