Naarmate 17 december nadert, de tweede verjaardag van de zelfverbranding van de jonge fruitverkoper Mohamed Bouazizi in Sidi Bouzid, de directe aanleiding van wat de ‘Arabische lente’ is gaan heten, neemt ook de sociale onrust in Tunesië hand over hand weer toe.

Nieuw is dat alleszins niet, want het voorbije jaar waren er regelmatig uitbarstingen van sociale en politieke onvrede. Naast geweld dat werd toegeschreven aan kleine salafistische groepen die ijveren voor de sharia als enige bron van wetgeving.

De bevolking is sinds de val van de dictatuur van Ben Ali alvast bevrijd van angst om voor haar rechten op te komen. De civiele samenleving is vandaag een heel stuk mondiger en beter georganiseerd dan twee jaar geleden en vooral de vakbonden hebben daarbij het voortouw genomen, gebruikmakend van de ‘democratische opening’.

Algemene staking en protest in Siliana

Dinsdag 27 november had de lokale afdeling van de grootste Tunesische vakbondscentrale UGTT (Union Générale Tunisienne du Travail) uitgeroepen tot een dag van ‘algemene staking en protest’ in het stadje Siliana. Siliana, 18.000 inwoners, ligt op 120 km ten zuidwesten van Tunis in een regio die niet bepaald begunstigd is door de economische toestand in het land.

Net zoals in Sidi Bouzid, waar twee jaar geleden de opstand begon, ligt de werkloosheid in dit verwaarloosde binnenland bijzonder hoog, de beloofde investeringen blijven uit, van de aangekondigde politieke hervormingen sinds het aantreden van de coalitieregering onder leiding van de islamistische Ennahda-partij in december 2011, hebben de inwoners nog niet echt veel gemerkt.

Om die groeiende ontgoocheling en woede, vooral onder werkloze jongeren, in goede banen te leiden, had de vakbond UGTT vorige week dinsdag opgeroepen tot een vreedzame protestmanifestatie in het centrum van het stadje, voor het gebouw van de préfecture.

Gouverneur “totaal onbekwaam om economie weer te doen aantrekken”

Want een van de voornaamste eisen was precies het ontslag van Ahmed Ezzine Mahjoubi, gouverneur van de regio Siliana, die verweten wordt “totaal onbekwaam te zijn om de slabakkende economie van de streek weer te doen aantrekken”. Hij zou zich meer bekommeren om het veiligstellen van zijn politieke positie in regeringspartij Ennahda, dan om het welzijn van de inwoners van zijn streek.

Het ongenoegen zit echter nog veel dieper. Bij soortgelijk sociaal protest in april 2011 was het bij confrontaties met de politie tot schermutselingen gekomen waarbij 14 jongeren werden gearresteerd op beschuldiging van ‘oproerkraaien en bendevorming’. Zij zitten momenteel nog altijd in de gevangenis en hun proces is al diverse keren uitgesteld.

Voor veel inwoners van Siliana zijn die 14 jongeren uitgegroeid tot ‘politieke gevangenen’ die alleen maar worden vastgehouden omdat ze de economische achterstelling van hun streek hebben aangeklaagd en de eisen van de revolutie van januari 2011 verdedigden. Die eisen gingen niet alleen over meer vrijheid en democratie, maar ook over waardigheid en betere levensomstandigheden voor de bevolking in het binnenland.

Afhankelijk van export naar eurozone

Uit recente officiële cijfers blijkt immers dat de investeringen in die regio met 45 procent zijn teruggelopen tussen januari en oktober 2012. Tegenover een jaar eerder zijn er 66 procent minder jobs bijgekomen. Dit heeft vooral te maken met het feit dat de Tunesische economie heel erg afhankelijk is van de export naar de eurozone, waar de economische crisis en de recessie zich het laatste jaar vertaalden in afnemende koopkracht en consumentenvertrouwen.

Investeerders laten zich dan weer afschrikken door de sociale onvrede en de onduidelijkheid over de economische richting waarin de coalitieregering Tunesië wil sturen.

Het antwoord van de massaal opgetrommelde oproerpolitie op het vreedzaam protest was hard: 24 betogers werden dinsdagavond met soms zware schotwonden afgevoerd naar ziekenhuizen nadat de politie met scherp was beginnen schieten op de woedende menigte. Door het massaal gebruik van traangas kregen mensen problemen met hun ogen, enkelen zouden zelfs blijvende oogletsels hebben opgelopen en moesten voor verzorging naar gespecialiseerde centra in Tunis worden overgebracht.

De verontwaardiging was groot over heel het land. Commentaarschrijvers vergeleken het optreden van de ordediensten met de hardste repressie onder Ben Ali.

‘Dégage!’ verschijnt opnieuw in straatbeeld en op blogs

Woensdag en donderdag nam het protest alleen maar in heftigheid toe. De overheid raakte in paniek en stuurde nog meer oproerpolitie naar Siliana. Woensdag vielen er bij confrontaties meer dan 250 gewonden. Donderdag trotseerden 2.000 betogers de ordediensten en betoogden vreedzaam voor het gebouw van de préfecture.

De slogan ‘Dégage!‘, die zo alomtegenwoordig was geweest bij de revolutie in januari 2011, verscheen plotseling weer overal in het straatbeeld en op blogs. Sommigen gewaagden van een ‘tweede revolutie’.

Jongeren begonnen daarna het regionaal politiekantoor met stenen te bekogelen en probeerden brand te stichten in diverse andere overheidsgebouwen. In Bargou en Kesra en andere dorpen in de buurt van Siliana werden barricades van brandende autobanden opgeworpen om te verhinderen dat politieversterkingen tot in Siliana zouden geraken.

Donderdagavond 29 november verdedigde de minister van Binnenlandse Zaken, Ali Larayedh (Ennahda), het harde optreden van de politie en kondigde aan dat het leger naar de opstandige regio zou worden gestuurd om de wettelijke orde te herstellen. Hij zei dat de regering “alleen munitie en traangas gebruikt die zijn ingevoerd uit ‘democratische landen’ om overheidsgebouwen te beschermen tegen plunderaars”.

Voor de actieve gemeenschap van bloggers was die uitspraak aanleiding tot bittere opmerkingen. Meriem Dhaouadi vroeg zich op de website Nawaat af “of het uitmaakt dat wapens uit ‘democratische’ landen als de VS of Italië komen als ze worden ingezet tegen mensen die protesteren voor sociale rechtvaardigheid”.

“Doorgaan tot ze het in Tunis eindelijk begrepen hebben”

Vrijdag werd er opnieuw betoogd in Siliana. Vakbondsman Ahmed Chefaï van de UGTT verklaarde op de Tunesische televisie dat “het protest zou doorgaan tot ze het in Tunis eindelijk begrepen hebben: wij strijden voor waardigheid en werk”.

‘s Avonds kwam er de lang verwachte tv-toespraak van president Moncef Marzouki. Naast een oproep tot kalmte zei de president dat hij de gerechtvaardigde eisen van de bevolking begreep. Hij sprak zijn steun en waardering uit voor de civiele samenleving en de vakbonden.

Bovendien gaf hij een flinke sneer aan het adres van de coalitieregering van premier Hamadi Jebali, die hij ‘onbekwaamheid’ verweet om aan de gestelde verwachtingen te beantwoorden. Hij pleitte zelfs voor de vorming van een nieuwe regering die verkiezingen zou voorbereiden tegen juni 2013.

Premier en president op ramkoers

Dat de president en de premier al een tijdje op ramkoers liggen, is duidelijk. Premier Jebali reageerde op de toespraak van de president met de mededeling dat het niet aan de president is om het democratiseringsproces te sturen. Het overgangsparlement dat na de verkiezingen van oktober 2011 werd gevormd, is nog altijd een constituante die als belangrijkste taak heeft een grondwet voor het nieuwe Tunesië op te stellen.

Veel bevoegdheden zijn nog niet uitgeklaard en de jarenlange dictatuur werpt een schaduw. De tegenstellingen tussen islamisten en seculieren lopen bij momenten hoog op.

Vrijdagavond 30 november hadden de eerste manschappen van het leger de rust wat kunnen herstellen in Siliana. Zij vervingen er de gehate oproerpolitie. Zaterdagmorgen werd er nog wel betoogd, maar rond de middag raakte onderhandelaars van de vakbond en de regering het eens over een ‘opschorting’ van de algemene staking.

“Desnoods tweede revolutie”

De gouverneur zou voorlopig uit zijn functie worden ontheven, de 14 gevangen activisten zouden vrijkomen en er werden vage beloften gedaan om een economisch hulpprogramma voor de streek op te zetten. Ook zouden alle gewonden van de voorbije confrontaties op kosten van de overheid verzorging krijgen. De vakbond heeft bij de procureur klacht ingediend tegen het optreden van de politie.

Zondag 2 december leek de rust te zijn weergekeerd in Siliana al waren de sporen van het geweld van de voorbije vijf dagen nog overal heel zichtbaar aanwezig. Het leger heeft zich ondertussen ook teruggetrokken.

Vakbondsleider Nejib Sebti van de UGTT sprak van een ‘overwinning’, maar waarschuwde de autoriteiten meteen dat de acties maar zijn ‘opgeschort’ en dat er dringend concrete maatregelen moeten komen om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren. “Desnoods komt er een tweede revolutie!”.  

Bijkomende bronnen:

Tunisie: plus de 250 blessés à Siliana lors de violences entre manifestants et policiers
http://www.jeuneafrique.com/Article/ARTJAWEB20121128173638/pauvrete-tunisie-manifestation-chomagetunisie-plus-de-250-blesses-a-siliana-lors-de-violences-entre-manifestants-et-policiers.html

Nawaat, noyau dur du web alternatif tunisien
http://www.jeuneafrique.com/Article/JA2706p095.xml0/tunisie-internet-george-soros-open-society-institutenawaat-noyau-dur-du-web-alternatif-tunisien.html

À Siliana, la révolution tunisienne toujours en marche
http://www.jeuneafrique.com/Article/ARTJAWEB20121128083259/tunisie-manifestation-repression-greve-generalesiliana-la-revolution-tunisienne-toujours-en-marche.html

Escalade de la violence en Tunisie
31/10/2012 par Frida Dahmani, à Tunis
http://www.jeuneafrique.com/Article/ARTJAWEB20121031184434/islamisme-liberte-rcd-ancescalade-de-la-violence-en-tunisie.html