Het was net voor Kerstmis 1957 toen een overvolle bus werd tegengehouden door koloniale agenten. Ook Mbithuka Kimweli zat met zijn vrouw Naomi en drie jonge kinderen op de bus. De agenten wilden weten of hij betrokken was bij de Mau Mau-beweging, die de koloniale overheersing wilde verdrijven.
Naomi werd meegenomen, gescheiden van haar kinderen, geblinddoekt, geslagen en verkracht. Mbithuka werd gecastreerd met een tang. “Ik ontkende iets met de Mau Mau te maken te hebben, maar toch vernielden ze mij”, vertelt hij.
Systematisch
Het verhaal is tekenend voor de systematische Britse campagne om de Mau Mau-opstand in de jaren vijftig en zestig te onderdrukken. De koloniale overheid nam meer dan een miljoen Kenianen gevangen, waarvan er vele niets met de opstand te maken hadden. Sommige gevangen bleven tot tien jaar opgesloten.
Volgens de Keniaanse Mensenrechtencommissie werden naar schatting 90.000 mensen geëxecuteerd, gemarteld of verminkt tijdens de opstand.
Historisch
Toen ze wekenlang in het ziekenhuis in Nairobi werd verzorgd, dacht Naomi Kimweli nooit dat de daders vervolgd zouden worden. Maar 55 jaar later hoopt ze nu wel op gerechtigheid. De Britse Rechter oordeelde vrijdag dat het Britse ministerie voor Buitenlandse Zaken verantwoording moet afleggen voor de misdrijven die meer dan een halve eeuw geleden in Kenia zijn begaan.
In Nairobi werd de uitspraak enthousiast onthaald. “Temeshinda kesi yetu!”, Swahili voor “We hebben onze zaak gewonnen”, kondigde George Morara, de ambtenaar van de Keniaanse Mensenrechtencommissie die de zaak volgt, triomfantelijk aan.
Maar niet alleen in Kenia werd de zaak met argusogen gevolgd. Ook in landen als India, Maleisië en Guyana zijn gelijkaardige zaken aangespannen tegen Groot-Brittannië.
Juridisch fundament
Toen het Britse imperium zich in 1963 terugtrok uit Kenia werden de meeste incriminerende dossiers verbrand. De nieuwe Keniaanse regering van haar kant deed de Mau Mau af als terroristen.
Maar in 2003 hief de Keniaanse president Mwai Kibaki het veertig jaar oude verbod op de Mau Mau op, waardoor aan hun politieke marginalisering een einde kwam. In dezelfde periode kregen historici toegang tot geheime koloniale archieven waaruit duidelijk werd dat de koloniale overheid systematisch marteling gebruikte om de rebellenbeweging onder de duim te houden.
De oude horrorverhalen van de Kimweli’s en duizenden andere Kenianen kregen daardoor plots een juridisch fundament.
Littekens
“We spreken hier niet over spoken”, zegt Morara van de mensenrechtencommissie. “Het gaat om echte mannen en vrouwen die bestaan en nog altijd de littekens dragen.”
Morora sprak met honderden overlevenden en selecteerde er vijf om de zaak aan te spannen tegen het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken. De klagers eisen zowel excuses als schadevergoeding.
Sinds de eerste hoorzittingen keek het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken aan tegen een groeiende bewijslast, waaronder getuigenissen, medische documenten en diplomatieke correspondentie tussen Londen en de koloniale overheid in Kenia.
Het ministerie probeerde dan ook vooral ervoor te zorgen dat de morele verantwoordelijkheid geen financiële gevolgen zou inhouden. De advocaten van het ministerie voerden aan dat er teveel tijd over gegaan is en dat de Keniaanse overheid, als soevereine opvolger van de koloniale regering, vervolgd zou moeten worden.
Maar daar had de rechter dus geen oren naar. Verwacht wordt dat er, na het vonnis van vrijdag, een regeling zal getroffen worden buiten de rechtbank om een lange juridische veldslag te vermijden.
