Mocht de overheid kiezen voor één van deze ‘opties,’ dan wordt het duidelijk dat de staat zich verder laat chanteren door het grote kapitaal en een kleine elite van aandeelhouders en topmanagers.
Toeval of niet, terwijl steeds meer mensen in armoede belanden, hun banen verliezen, schuldbemiddeling vragen… stijgen de winsten van die kleine elite. Het is crisis en er is veel onzekerheid voor de gewone burger, maar niet voor de rijken en vooral niet voor de superrijken.
Al vier jaar lang duurt de crisis, en er zijn allerlei tekens en cijfers die voorspellen dat het einde nog lang niet in zicht is. Na de crisis dachten we met ons allen dat de overheid stevig zou optreden tegen de banken en de speculanten. Het was immers de belastingbetaler die moest opdraaien voor hun avontuurtjes. Uiteindelijk was de reactie van overheden en andere internationale organisaties heel mak: de elite die de macht en het kapitaal in handen had, mocht verder haar zin doen.
De politici zijn er nog niet eens in geslaagd om de mensen te vertellen waarom we (nog steeds) in crisis zitten, laat staan dat ze met oplossingen zouden komen. Telkens weer maken ze ons wijs dat de crisis en haar gevolgen veel te complexe materie is voor de burger. Bovendien beweren ze dat ze goed bezig zijn. Forse besparingen achter de schermen proberen ze te verdoezelen met een discours van groei vóór de camera’s.
De realiteit vandaag in ons land en in Europa kan men moeilijk maskeren. Volgens het laatste rapport van de Europese Commissie bedraagt de kans dat een Belg in de armoede verzeilt, 20,8 procent. Voor alleenstaande ouders is dat zelfs 35 procent. De laatste cijfers over kinderarmoede zijn alarmerend
De Eurozone doet het niet beter. Volgens de meest recente cijfers van Eurostat zijn meer dan 18 miljoen mensen werkloos. Sinds 1995 is dit het hoogste cijfer. In Zuid-Europese landen zijn de werkloosheidscijfers catastrofaal. De armoede neemt ook toe in Europa. Bijna 25% van de Europese bevolking riskeert armoede. Dit is de realiteit. Wat zijn de oplossingen?
Unizo, Voka, VBO (laten we ze de Trojka noemen) en met hen partijen zoals de N-VA wijzen telkens weer naar Duitsland. Die moeten we volgen. Een aantal dagen geleden verscheen een armoederapport van de Duitse regering. Dat stelt dat armoede is toegenomen. Ze geven ook toe dat de situatie van die miljoenen werkende armen niet langer houdbaar is. In Duitsland riskeert 1 op 7 kinderen in armoede te leven.
De Trojka wil dat we, zoals in Duitsland, kiezen voor lagere loonkosten of langer werken (liefst zouden ze beide invoeren). Waarom zouden we die keuze in ons land maken als we zien dat de Duitsers daar niet beter van zijn geworden?
Wie er wel beter van geworden is, is een kleine elite wiens belangen door de Trojka, N-VA en Open VLD fel worden verdedigd. Wat Duitsland betreft: in hetzelfde rapport lezen we dat de Duitsers steeds meer vermogen hebben, maar het zijn vooral de rijkste Duitsers die nog rijker worden. De rijkste 10 procent bezit meer dan de helft van het totale Duitse vermogen, de armste helft beschikt slechts over 1 procent.
Diezelfde elite wil men ook in ons land graag wat rijker maken en de mensen die werken armer. Dit is wat de opties van de Trojka opleveren. Is het ons nog niet duidelijk genoeg?
Ooit, intussen lijkt dat lang geleden, was het voor mensen die een bedrijf bezaten of daar aandelen in hadden de normaalste zaak van de wereld dat ze dan ook bleven investeren in dat bedrijf. Sinds het begin jaren tachtig, wat gelijk valt met de opkomst van het neoliberalisme, is dat steeds minder het geval. Er is nu een ander model dat domineert, namelijk dat van de maximalisatie van de aandeelhouderswaarde.
Een moeilijk concept dat je ook in verstaanbare taal kan uitleggen. De aandeelhouders zijn niet langer geïnteresseerd in investeren in hun bedrijf. Ze willen winst maken, en dan liefst zoveel en zo snel mogelijk. Hier komen dan de managers in het spel, of zoals ze tegenwoordig bekend staan: de ‘topmanagers’.
Deze zijn de helden van de aandeelhouders. Ze krijgen alle ruimte om hun ding te doen, zolang ze winsten genereren voor de aandeelhouders, en voor zichzelf natuurlijk. Hoe deze ‘topmanagers’ de winsten realiseren is van weinig belang voor de aandeelhouders. Deze zijn niet geïnteresseerd in de korte termijn gevolgen voor de onderneming en/of wat er mee gaat gebeuren in de toekomst. Dit is wat de werknemers zorgen baart.
Deze hooggeplaatste managers nemen steeds meer risico’s om winsten te maken. Even tussendoor: het zijn die risico’s en die speculaties die een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontstaan van de crisis waarin we nu zitten.
Behalve het nemen van risico’s op financiële markten bestaan er ook andere manieren voor deze ‘topmanagers’ om winsten te realiseren. De meest gebruikte methodes zijn banen schrappen, (massale) ontslagen, verlaging van loonkost, langer werken, verminderen van lonen, minder investeringen enz.
Als ze hun zin niet krijgen, dreigen ze met overhevelen van de productie naar lageloonlanden als India en China. Pure chantage dus om de winsten voor de aandeelhouders en de ‘topmanagers’ te zien stijgen. De chantage werkt, want meestal krijgen ze hun zin. Het is geen toeval dat deze elite rijker wordt ondanks de crisis. De dupe hiervan zijn de werknemers.
“Ja maar,” hoor je de heren van de Trojka en partijen zoals N-VA en Open VLD dan zeggen, “deze bedrijven nemen mensen in dienst en bovendien maken ze winsten en op die winsten betalen ze belastingen”. Dankzij het werk van de studiedienst van de PVDA/PTB weten we hoeveel belastingen deze bedrijven betalen.
De regel lijkt eenvoudig: hoe groter ze zijn, hoe minder belastingen ze betalen. Of heel vaak helemaal niets. Zoals ArcelorMittal, bijvoorbeeld, waarvan het financiële filiaal AMFSB 1,597 miljard euro winst boekte in 2011 en daarop geen enkele eurocent belastingen betaalde.
Hier dient Duitsland nogmaals als een voorbeeld. Rijke Duitsers worden rijker, maar de Duitse staat wordt armer. Het vermogen van de staat daalde met 800 miljard euro tussen begin 1992 en begin 2012. De rijken anderzijds zagen hun vermogen stijgen tijdens de crisisjaren 2007 – 2012 met 1,4 biljoen euro.
Er zijn nog straffere cijfers. Tax Justice Network (TJN) berekende onlangs dat de superrijken niet minder dan 21 triljoen dollar (dit cijfer kan oplopen tot 32 triljoen dollar en is als perfect mogelijk ingeschat, ook door andere instanties) hebben weggehaald uit eigen land en gestald in fiscale paradijzen.
Ons land heeft de ‘eer’ om internationaal bekend te staan als een fiscaal paradijs. Het is geen verrassing dat Brussel honderden superrijken (met als meest recente voorbeeld de Fransman Bernard Arnault) telt die hier hun geld komen stallen. En de Belgen zelf kiezen voor ordes zoals Zwitserland. Onlangs berekende de Zwitserse nationale bank dat rijke Belgen meer dan 30 miljard euro spaargeld op Zwitserse bankrekeningen hebben geparkeerd.
In Terzake, tijdens een debat tussen Voka gedelegeerd bestuurder Jo Libeer en de voorzitter van PVDA, Peter Mertens, sneerde journaliste Kathleen Cools naar de laatste dat die te naïef is toen ze hem hoorde pleiten voor het aanpakken van de fiscale paradijzen, voor echte herverdeling en fiscale rechtvaardigheid.
Eisen die niet alleen op de agenda van de PVDA staan, maar ook op die van andere organisaties en vakbonden. Eisen die ook heel wat burgers volledig steunen. Als we deze eisen als naïef beschouwen, dan toont dit aan dat die neoliberale bril niet alleen volledig fout is, maar ons ook volledig blind maakt en ons belet om onze realiteit vanuit andere invalshoeken te benaderen en andere keuzes te maken dan die van de laatste dertig jaar.
Bleri Lleshi is politiek filosoof
http://blerilleshi.wordpress.com
https://www.facebook.com/Bleri.Lleshi
Twitter @blerilleshi
