In juli schoten de voedselprijzen volgens een onderzoek van de Wereldbank met tien procent omhoog. Tarwe is nu 50 procent duurder dan zes weken geleden. De prijs van maïs brak alle records. In Mozambique bijvoorbeeld – waar mensen de helft van hun inkomen besteden aan voedsel – is maïs nu dubbel zo duur als in april. In Malawi, één van de armste landen ter wereld, steeg de prijs van maïs met 174 procent in één jaar.

De veel te hete zomer in de VS en de vraag naar biobrandstoffen spelen in een rol in de stijgende prijzen, maar een groeiend aantal specialisten wijst ook in de richting van speculanten. De Belg Olivier De Schutter, de speciale VN-rapporteur voor het recht op voedsel, schat het aandeel van de speculanten in de stijging op 30 procent.

Onderzoekers van het academische New England Complex Systems Institute waarschuwen al maanden dat er een bubbel is ontstaan op de voedselmarkt door ongebreidelde speculatie en door de  vraag naar biobrandstoffen.

De speculanten zelf ontkennen dat hun activiteiten de prijzen doen stijgen, maar ondertussen zijn er toch al zes Europese banken die de verkoop van fondsen die speculeren op honger stop zetten of die beloven geen nieuwe producten te ontwikkelen. Vooral het argument van Deutsche Bank bij die demarche is interessant. De bank blijft wel geloven dat de prijzen vooral gedreven worden door het spel van vraag en aanbod, maar erkent dat er meer onderzoek nodig is naar de ware impact van de speculatie. 

Grote geldkraan

Er wordt in ieder geval veel geld verdiend aan de speculatie op honger. De Amerikaanse hedgefondsmanager Peter Sorrentino glunderde bij de prijsstijgingen: “Het is alsof er een grote geldkraan opengedraaid wordt.”

De Britse ngo World Development Movement berekende dat de bank Barclays de voorbije twee jaar 668 miljoen euro verdiende aan de voedselspeculatie. Barclays behoort samen met Goldman Sachs, Morgan Stanley, JP Morgan en Deutsche Bank tot de echt grote jongens in de voedselspeculatie. BNP Paribas, de bank waarvan wij Belgen de grootste aandeelhouder zijn, zit daar vlak onder. De bank biedt een aantal fondsen aan die speculeren op honger.

Eén daarvan is het hedgefonds Opti Hedge waarvan DeWereldMorgen.be eind augustus het bestaan onthulde. Dat hedgefonds dat ook in ons land stevig gepromoot wordt, werd in 2010 opgericht om te profiteren van de nieuwe voedselcrisis die er toen zat aan te komen.

Regeringen hoeven niet lijdzaam toe te kijken hoe banken het aantal hongerigen in de wereld met tientallen miljoenen doen stijgen. “De actoren op de markt moeten strenger gereguleerd worden. Er moet volledige transparantie komen en er moeten limieten gesteld worden aan de geldbewegingen om te voorkomen dat die een impact hebben op de prijzen”, zegt Thierry Kesteloot van Oxfam dat ook lid is van de Coalitie tegen honger.

Geen reactie

In het najaar biedt zich een mooie kans aan om de speculanten aan te pakken. Dan moet de beleggingsrichtlijn ‘Mifid’ herzien worden. In het Europees parlement zijn de besprekingen bezig en weldra zal ook de Europese Raad en dus de Europese regering een standpunt moeten innemen.

Het regeerakkoord van de regering-Di Rupo is duidelijk. De regering wil “een wettelijk kader uitwerken om de onrechtmatige speculatie op voedsel- en energiegrondstoffen te vermijden”.

Maar veel is daarrond nog niet gebeurd. En verontrustend: ngo’s als Oxfam die zich zorgen maken over de impact van de speculanten schreven al verschillende malen een brief naar minister van Financiën Vanackere, maar kregen nooit enige reactie. Vanackere reageerde ook niet op de onthullingen over Opti Hedge, het hedgefonds van BNP Paribas dat speculeert met voedsel. De Belgische overheid is nochtans de grootste aandeelhouder in die bank.

De ngo’s beloven de komende weken de druk op te voeren op de Belgische regering. Makkelijk zal het niet zijn. Speculanten laten zich niet graag aan banden leggen. De Amerikaanse Dodd-Frank-wet maakte een opening om strenger op te treden tegen speculatie. Maar Wall Street sloeg terug met hevig lobbywerk en een juridisch tegenoffensief.

Ondertussen is het bang afwachten op de meest recente cijfers over de honger in de wereld. In 2008 steeg het aantal mensen dat honger lijdt met 100 miljoen tot 925 miljoen. Er braken toen ook opstanden uit in bijna 30 landen. Ook in ons land waren er toen betogingen en stakingen tegen de tanende koopkracht.