Naar de Russen
Nieuws, Europa, Cultuur, Boek, Recensie, Rusland, Reisverhaal, Boekrecensie, Naar de russen, Harm peter smilde -

Persoonlijk reisverslag ‘Naar de Russen’

“Maak een reis door Rusland in je eentje; de beste manier om het land en zijn volk te leren kennen." Aldus schrijver Harm Peter Smilde die ons in 'Naar de Russen - Op reis van Poesjkin naar Paustovski' gidst door het ruwe Rusland, op zoek naar de literaire ziel van de Russen.

dinsdag 14 augustus 2012 12:00
Spread the love

Naar de Russen! Wie gaat er met mij mee? Niemand van mijn reislustige vrienden toont de geringste interesse; terwijl Noord-Amerika, Canada, Mexico, Thailand, zelfs Nieuw-Zeeland op hun Facebook-wereldkaart aangevinkt staan.

Net zoals de schrijver verslond ik sinds mijn jeugd de romans van Konsalik over de eindeloze steppen, toendra’s, de romances van de rijke adelijke vrouwen, gevangen in hun gouden kooien. Meer prestigieuze en bekendere schrijvers zoals Dostojevski, Tsjechov, Toergenjev en Tolstoj kregen mijn onverdeelde aandacht, terwijl mijn omgeving niet begreep waarom ik zulke ‘saaie’ boeken las.

Enkel slavofielen begrijpen de fascinatie voor de Russen en de Russische ziel, het kan niet anders. Maar wat is de Russische ziel? Een mysterie dat al door vele schrijvers onderzocht is. Dit boek maakt je als slavofiel nog verliefder op het stugge en serieuze volk dat zich de Russen noemt.

Wat maakt dat Harm Peter Smilde gedurende vier weken op zijn eentje door Rusland en Oekraïne trekt? Hij ziet zichzelf niet als Ruslandkenner: hij spreekt de taal niet, noch woont of werkt hij in deze landen. Sinds zijn vijftiende oefende de Russische literatuur een zekere aantrekkingskracht op hem uit. 

In zijn eerste soloboek Naar de Russen, maakt hij een persoonlijk verslag van zijn reiservaringen van Sint-Petersburg naar Moskou, Toela, Orjol, Jalta, Sevastopol, Odessa en terug naar Kiev. Hij volgt een zelf uitgestippelde reisweg aan de hand van de grote en minder grote Russische schrijvers zoals Boelgakov, Toergenjev, Tolstoj, Poesjkin enz.

Hij bezoekt het Jasnaja Poljana, het landgoed van Tolstoj, het Moskou van Dostojevski, Orjol aan de rivier Oka, waar het standbeeld van Toergenjev moedeloos over de rivier kijkt. Hij verbaast zich over het schrille contrast tussen de nieuwe rijke Russen en de ‘oude’ (vaak in de letterlijke betekenis) arme bolsjevieken. Misschien heeft zijn naïeve blik op het hedendaagse Rusland een extra dimensie die je niet terugvindt in de reisgids zoals we deze kennen.

Ja nje znajoe: ‘ik weet het niet’. Met de dictatuur van de tsaren en het daarop volgende communisme, heeft de Rus geleerd dat onwetendheid naar de buitenwereld toe, het beste overlevingsmechanisme is. Een grappig voorbeeld is terug te vinden in het boek wanneer de schrijver in Odessa verblijft.

Een bootje huren in de haven van Odessa is net wat de schrijver als het summum van zijn reis beschouwt. Net zoals Paustovski, van wie de auteur twintig jaar geleden al zijn boeken verslond, wilde hij met een bootje op de Zwarte Zee dobberen.

Als hij in het kantoortje van mevrouw Zhanna vraagt of hij een tochtje kan maken, wordt hij vreemd aangekeken. “Het is alsof ze geen idee hebben dat Odessa aan zee ligt”, stelt de schrijver verbaasd vast. “In Oekraïne zijn geen schepen meer”, aldus mevrouw Zhanna.

In zijn persoonlijk verslag maakt Smilde een reis door het westen van Rusland en vervolgens door Oekraïne. Uiteraard is Rusland veel groter en kent het land meer variëteit aan culturen, volkeren en religies. Hij stelt dan ook duidelijk dat hij het Rusland bezoekt van de schrijvers van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw.

Maar volgens mij kunnen zij slechts een tip van de sluier lichten van het mysterie van de Russische ziel. Van Moskou tot Vladivistok hebben de Russen een fierheid die de Russische ziel weerspiegelt. Misschien kennen alleen zij het geheim achter wat een volk groot maakt.

Vond u deze bespreking interessant?

Steun DeWereldMorgen.be door dit boek in onze shop te kopen!

take down
the paywall
steun ons nu!