1. Allochtonen geen voldoende tegengewicht meer voor zwart Antwerpen

In 2006 titelde npdata: ‘Allochtonen redden democratie in Antwerpen’. Noch in de stad, noch in de districten kwam bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 een zwarte meerderheid tot stand, ook al scheelde het niet veel in Deurne.

Nu moeten we toch best in overweging nemen dat de verkiezingsuitslag in oktober 2012 wel eens zou kunnen uitdraaien op een zwarte meerderheid in Antwerpen, d.w.z. een samengaan van N-VA, Vlaams Belang en een restant van LDD, zeg maar de Forza Flandria die in Antwerpen, en nog ettelijke andere gemeenten, zou kunnen leiden tot een zwarte meerderheid. Het Verdriet van Vlaanderen omgezet in een politieke meerderheid. Alle partijen, zowel VB als N-VA zijn er klaar voor.

2. Itinera-migratieonderzoek: als universiteiten afhaken, moeten anderen het doen

Maar eerst toch even het Itinera-werkstuk Belgique, terre immigration dat vaststelt dat een vierde van de inwoners van België van vreemde afkomst is, waarbij het, zoals bij het laatste gekende cijfer van de UCL in 2006, ook het onderscheid maakt tussen vreemdelingen, Belg-geworden vreemdelingen en hun nageslacht.

Npdata geeft al 5 jaar een gelijkaardige berekening, maar dan tot op het niveau van de gemeente en nationaliteit. Na de studiedienst van de Vlaamse regering is Itinera het tweede instituut dat een actuele stand van zaken geeft van het aantal inwoners van vreemde afkomst.

Itinera kijkt evenwel verder en brengt het Europees onderzoek onder de aandacht waarbij, in model 4, berekend wordt dat in 2061 48,4 procent van de Belgische bevolking van vreemde afkomst zal zijn (zie Fewer, older and multicultural? Projections of the EU populations by foreign/national background, Giampaolo Lanzieri, 2011). In dit rapport worden voor alle EU-landen projecties gemaakt in 4 modellen, en voor 4 leeftijdscategorieën, echt wel interessant.

Het is de verdienste van Laurent Hanseeuw om in het Itinera-rapport de zogezegde ‘slechte’ cijfers van België wat werkgelegenheid van ‘vreemdelingen’ betreft te verklaren en te normaliseren. Omdat België de grootste dynamiek heeft om vreemdelingen Belg te laten worden, is er veel meer dan in andere landen een wisseling in de ‘vreemdelingen’ die telkens de moeizame weg naar werk moeten vinden.

In andere landen is het vreemdelingenstatuut, meer dan in België, het statuut waarbinnen het integratieproces, met inbegrip van werk plaatsvindt. Vreemdelingen in België zijn dus uit het oogpunt van werkgelegenheid (en werkloosheid) onvergelijkbaar met de meeste andere Europese landen, zo besluit Hanseeuw en Itinera.

3. VB en N-VA in Antwerpen, gereed voor zwarte meerderheid?

Antwerpen zou de komende gemeenteraadsverkiezingen voor een historisch contrapunt kunnen zorgen en zich voor eeuwig inschrijven in het almaar missen van de afspraak met de geschiedenis.

67 jaar na het beëindigen van het 13-jarig rijk van het nationaalsocialisme zou in een wereldstad van bijna een half miljoen inwoners, een zwarte, zeg maar rechtse en/of nationalistische en nog voor een goed stuk revanchistische meerderheid aan de macht komen. En de 36,3 procent stemplichtige Antwerpenaren van vreemde afkomst zouden dat, in tegenstelling tot 2006, misschien niet kunnen tegenhouden.  En dit om een aantal redenen of combinatie van factoren.

3.1. De zwarte weduwe

Het Vlaams Belang heeft zich teruggetrokken op zijn meest rechtse poot om vooral de stemmen van de hardliners te behouden en te consolideren. Met een te zacht Vlaams Belang zouden die wel eens uit de boot kunnen vallen of de handdoek in de ring gooien.

Om na de praktische mogelijkheid van een zwarte meerderheid, d.w.z. als de stemuitslag dat toelaat, evenwel de zwarte weduwe te worden die bereid is tot elke toegeving, zoals Filip De Winter zelf in z’n interview van 18 mei 2012 op de radio stelde, “tot ziens in de oppositie of in de meerderheid”, of in de memorabele Ter Zake waarin hij aan de goegemeente uitlegde dat er een ‘hard’, maar als het moet ook een ‘zacht’ Vlaams Belang bestaat en hij (en anderen) gereed is om op te stappen als een zwarte meerderheid kan worden gevormd.

3.2. De Wever, enkel burgemeester in zwart Antwerpen

De N-VA heeft via Jan Jambon en anderen niet nagelaten om elke samenwerking op lokaal vlak met het Vlaams Belang af te wijzen, het huidige, harde Vlaams Belang wel te verstaan. In diezelfde memorabele Ter Zake stelde De Wever evenwel dat geen enkel scenario is uit te sluiten, hierbij refererend naar de zachte versie van het VB.

Meer dan wie ook weet De Wever dat bij een witte, maar ook een zwarte meerderheid in Antwerpen, hij geen burgemeester zal worden als het van de andere partijen afhangt. Hem zal niets gegund worden voor zover de andere partijen hem van de macht kunnen houden.

Enkel bij een zwarte meerderheid is voor De Wever de burgemeesterssjerp weggelegd, Delwaide achterna. Indien hij niet zou geloven in de kans op een zwarte meerderheid zou hij allicht nooit de rol van lijsttrekker voor de N-VA en daarmee het perspectief op het burgemeesterschap aanvaard hebben. Daarmee zijn laatste kans verkeken hebben om ook op het terrein, met effectieve verantwoordelijkheid, politiek iets te betekenen.

3.3. Zwart Antwerpen: nu of nooit

En voor gefrustreerde, revanchistische Antwerpenaren is het nu of nooit, dat besef kan nog vijf maanden groeien.

3.4. Niet zoals in 2006 maken allochtonen (automatisch) het verschil

En de allochtonen? 6 jaar geleden was het zo goed als uitgesloten dat een allochtoon een stem zou geven aan het Vlaams Belang, de enige partij die voor een zwarte meerderheid had kunnen zorgen. Nu liggen de zaken fundamenteel anders.

De N-VA geeft niet alleen aan de witte kiezer een Vlaams-nationalistisch perspectief, de partij kan, in de lijn van de nationalistische tendensen in Europa en de wereld, aantrekkelijk zijn of een alternatief bieden voor een grotere groep allochtonen uit de Europese Unie, van het Europa buiten de EU en van buiten Europa.

Dat De Werver en zijn partij dit goed begrepen hebben, zal blijken uit de samenstelling van de N-VA-lijsten, die misschien méér dan de andere partijen, met allochtonen gekleurd zullen zijn.

4. Wat kan de kans op een zwarte meerderheid in Antwerpen verminderen?

4.1. Nog 43.251 vreemdelingen zijn te winnen voor inschrijving op de kieslijst

De bijkomende inschrijving van 43.251 Antwerpse vreemdelingen om zo de ‘noemer’ voor de berekening van de kiespercentages te vergroten, kan het behaalde percentage van onder meer de N-VA verkleinen en de kans op een zwarte meerderheid doen afnemen.

Het kan op een procent of een deel ervan aankomen. Zolang er vreemdelingen gemiddeld minder voor de N-VA stemmen dan in het algemeen wordt een zwarte meerderheid minder waarschijnlijk. Voor een tabel met het aantal ‘te winnen’ vreemdelingen per district in Antwerpen, onderscheiden voor EU en niet-EU, zie links onderaan.

4.2. Waarom uitstellen wat nu al kan gebeuren?

Een Linkse Eenheid/Links Front/Verenigd Links in Antwerpen zou ook nog arbeidersstemmen kunnen losweken van Vlaams Belang en N-VA. Een akkoord/afspraak tussen PVDA(+), Rood!, LSP, en waarom niet Beweging (voor een autonome christelijke arbeidersbeweging) en Christenen Voor het Socialisme en andere klein linkse fracties en dat alles onder een nieuwe naam, anders dan PVDA+, kan hieraan tegemoetkomen. Zie in dit verband de 1 mei-oproep van Daniel Griffon, FGTB Charleroi.

4.3. De zwarte meerderheid gekaapt door de Piratenpartij

En de Piratenpartij misschien in het oog houden (goed voor 6 tot 9 procent in de recente Duitse deelstaatverkiezingen), zij zou wel eens meer stemmen kunnen halen dan heel klein links samen. En ook stemmen lostrekken van N-VA en Vlaams Belang: de zwarte meerderheid gekaapt door de Piratenpartij.

4.4. Sterke allochtone kandidaten in de aanbieding

En elke partij heeft er belang bij om op zoek te gaan naar sterke allochtone kandidaten, ook allochtonen die zich nog niet bewust zijn van hun politiek potentieel. En zich niet, zoals in 2006, opzij laten zetten als het op de verdeling van de schepenambten aankomt. Een schepen mét een hoofddoek zou in het Antwerpen van vandaag niet misstaan. Maar ook bij een zwarte meerderheid zullen er zeker ook schepenambten komen voor allochtonen.

5. Allochtone stemkracht op districtsniveau in Antwerpen

Maar wie echt de analyse in Antwerpen wil maken, moet afdalen op het niveau van de districten, de fusiegemeenten die geslachtofferd werden voor de grootstad, op dat ogenblik om AMADA buiten ‘t schoon verdiep te houden. Een analyse van het allochtone gewicht op het niveau van het district en de kans op zwarte meerderheden op districtsniveau kan hier verhelderend zijn.

5.1. Dezelfde methode voor berekening stemplichtige allochtonen

Dezelfde methode voor de berekening van het aantal stemplichtigen van vreemde afkomst zoals toegepast op het gemeentelijk niveau (zie BuG 159) is gebruikt voor de berekening van allochtone stemkracht voor elk district.

De basisgegevens (aantal vreemdelingen van EU en niet-EU per district voor 2000, 2006 en 2012) werden verzameld op de uiterst up-to-date en gemakkelijk bruikbare database van de Studiedienst voor Stadsobservatie van Antwerpen.

District selecteren, jaartal – midden boven – en dan het +je bevolking links opendoen, nationaliteit aanklikken. Via ethniciteit kan dieper, maar beperkt ingegaan worden op vreemde afkomst.

5.2. Zwarte meerderheid in de stad, enkel witte meerderheid in district Antwerpen en Borgerhout

Onderaan wordt voor elk Antwerps district het percentage stemplichtigen opgegeven, d.w.z. met inbegrip van vreemdelingen die hun stemrecht (zullen) aanwenden in 2000, 2006 en 2012 en een extrapolatie van de evolutie 2006-2012 naar 2018.

In tegenstelling tot wat in De Morgen van 19 mei 2012 staat, gaat deze berekening uit van 114.259 stemplichtige Antwerpenaren van vreemde afkomst en niet over 140.000 waar De Morgen het over heeft.

Van die 114.259 zijn er voorzienbaar 8.731 vreemdelingen die in 2000 of 2006 al ingeschreven waren (die moeten zich niet meer inschrijven), aangevuld met een aantal die zich nog voor eind juli 2012 zullen inschrijven. Zoals gezegd, zouden er 43.251 vreemdelingen zich niet inschrijven.

Antwerpen en Borgerhout zijn districten met minstens een dubbele aanwezigheid van allochtonen in vergelijking met de andere districten. Het district Antwerpen, dat op zijn eentje bijna zoveel inwoners telt als alle andere districten samen, springt er dan nog eens bovenuit met een ‘Brussels’ percentage, namelijk 58,9 procent van de stemplichtigen is allochtoon.

Een zwarte meerderheid is in het district Antwerpen, evenals in Borgerhout, uitgesloten. In Deurne en Berchem zal het kantje boord zijn. Deurne zat vorige verkiezingen met het Vlaams Belang als enige rechtse/nationalistische partij al dichtbij die meerderheid, met de N-VA lijkt die zwarte meerderheid hier al praktisch verworven.

Voor de andere districten, Merksem, Hoboken, Wilrijk, Ekeren en Berendrecht-Zandvliet zal een zwarte meerderheid allicht zonder probleem gehaald worden.

Samengevat, een zwarte meerderheid in de stad en enkel in het district Antwerpen en Borgerhout een ‘witte’ meerderheid, het zou kunnen.

5.3. Democratisch deficit in Antwerpen

Door het percentage van elk district op het totaal te berekenen, kan nagegaan worden in welke mate autochtonen en allochtonen politiek verspreid en vertegenwoordigd zijn in vergelijking met het aandeel van het district in de totale bevolking.

De spreiding van allochtone en autochtone stemplichtigen over de verschillende districten wordt in beeld gebracht. De partijen weten nu de ‘oude Belgen’ wonen. Allochtone kandidaten zijn vooral terug te vinden in Antwerpen, Borgerhout en Deurne.

In de laatste kolom wordt nagegaan in welke mate de stemplichtige allochtonen aanwezig zijn in verhouding tot de bevolking, d.w.z. wat hun representatiegraad is, het percentage stemplichtigen op de totale bevolking. En dat percentage ligt erg laag in de districten Antwerpen en Borgerhout omdat daar veel (niet-EU) vreemdelingen wonen en de inschrijvingsgraad voorzienbaar erg laag zal zijn (of blijven).

5.4. Hoeveel vreemdelingen, EU en niet-EU, zijn er nog te winnen voor ‘stemplicht’?

Voortgaande op de excellente overheidsdatabase, bereikbaar via Tabel 8 Kiesrecht en aantal inschrijvingen EU en niet-EU in 2006 met het aantal vreemdelingen met stemrecht en stemplicht in 2006, kan voor elke nationaliteit nagegaan worden waar inspanningen moeten worden geleverd door partijen of organisatie om vreemdelingen te bewegen zich vooralsnog in te schrijven voor 31 juli.

De link verwijst naar het bericht met de tabel waar per district een aanduiding wordt gegeven van het aantal vreemdelingen die nog ‘te winnen’ zijn (laatste drie kolommen).

6. Zwarte kieskantons federale verkiezingen 2010 in het Vlaams gewest

Ter info, en om de evolutie op het gemeentelijke niveau beter te kunnen volgen, is op basis van de tabel Uitslagen federale verkiezingen 2010 een overzicht gemaakt van de kieskantons in volgorde van het totaalpercentage van VB, N-VA en LDD, en hetzelfde voor de arrondissementen en provincies. Voor het kieskanton Halle-Vilvoorde is het rechts/nationale totaalpercentage voor de laatste maal verdund met de Franstalige partijen. (Voor de lijst van kieskantons in volgorde van behaalde rechtse of nationalistische score: zie link naar BuG 160 hieronder.)

Merk dat voor Mechelen, 43,8 procent en Lokeren, 43,4 procent diep in de lijst moet worden gedoken, en ook voor Antwerpen, 45,6 procent, juist vanwege de aanwezigheid van stemplichtige allochtonen.

Op kop staan gemeenten uit de directe omgeving van de ‘allochtonencentra’ of in landelijke gebieden waar af en toe een allochtoon voorbijkomt of ‘onzichtbaar is’ zoals Marc Hooghe (KU Leuven) vaststelt. Laat ons enkel van bruine of zwarte mensen zeggen dat ze allochtoon zijn, zo suggereert Hooghe in een opinie in De Morgen van 19 mei 2012.

Daarin volgen wij de professor niet, wij gaan de betrokkenheid en deelname aan de democratie na van alle allochtonen, de zichtbare, maar zeker ook van de onzichtbare, van wie het niet aan de huidskleur te zien is.

In Tabel 9 Rechts, nationalist, populist en totaal, verkiezingen 06/2010 kan de volledige lijst van kieskantons nagegaan worden met sorteerfunctie. Je kan bijvoorbeeld de kieskantons aflopend sorteren (via pijltjes bovenaan de kolom) volgens percentage Vlaams Belang, N-VA, LDD en het totaal, en ook volgens NIS-code.

Jan Hertogen

Jan Hertogen is socioloog.