Illegale vluchtelingen worden in de Griekse samenleving vaak aangewezen als de reden dat de criminaliteit in de Griekse hoofdstad is toegenomen. Sinds de oorlogen in Irak en Afghanistan zijn uitgebroken, is er een enorme stroom vluchtelingen uit die landen door de poreuze Griekse grenzen geraakt. Vaak worden ze door Turkse mensenhandelaars in gammele rubberbootjes op verlaten strandjes van Griekse eilanden gedropt en via de ferrieboten proberen ze dan zo hun weg naar Athene te vinden.
Maar ook Koerden, Palestijnen, Nigerianen en sinds twee jaar Algerijnen, Tunesiers en Egyptenaren hebben hun weg naar Griekenland gevonden: het is voor hen de eerste stap naar Europa en de meesten zien het land zeker niet als een eindbestemming.

Overlast in centraal Athene

De vluchtelingen worden in Griekenland nauwelijks geregistreerd. Er is een overeenkomst met Turkije ondertekend dat ze terug naar daar moeten worden gestuurd als de Griekse politie hen oppakt, maar in de praktijk werkt dat nauwelijks. Griekenland heeft geen geld om de talrijke vluchtelingen terug te sturen en op de eilanden wil men zo snel mogelijk af van deze mensen en men laat hen dan ook vaak zonder controle op een ferrie naar Athene varen.
Niemand weet dan ook hoeveel vluchtelingen zonder papieren er in Athene zijn. De cijfers lopen uit elkaar van 100.000 tot zelfs 1 miljoen (dat laatste cijfer wordt wel vaker gebruikt door de extreem-rechtse partijen). De waarheid ligt ergens in het midden, en de Hellenic Foundation for European & Foreign Policy houdt het op 1,1 miljoen immigraten in totaal, van wie er 400.000 illegaal in het land verblijven, verspreid over heel Griekenland. Het zijn er in ieder geval genoeg om in de hoofdstad voor overlast te zorgen. De meesten bevinden zich in het centrum van Athene, in de wijken rond Omonoia en de Patission-straat waar de huur laag ligt omdat de meeste Grieken dat deel van Athene al 10 jaar geleden verlaten hebben om grote sier te maken in de duurdere voorsteden van de Griekse hoofdstad.

In de vervallen gebouwen huizen de vluchtelingen zonder papieren. Ze hokken soms met 10 samen op een kamer die per maand voor 5 tot 10 euro per persoon wordt verhuurd. De hygiëne laat meer dan te wensen over en de openbare gezondheid komt vaak in het gedrang.

Om te overleven, hebben de niet-geregistreerde vluchtelingen hun toevlucht gezocht tot illegale praktijken zoals diefstal, zakkenrollen, prostitutie, illegale verkoop van namaakgoederen, maar voornamelijk drugsdealen. Hun klanten, de junkies, liggen in de portieken van grote gebouwen en winkels in het centrum van de stad, crystal meth te roken of heroïneshots te zetten in het zicht van iedereen die er voorbij komt.

De illegale vluchtelingen beroven niet enkel toeristen en Grieken, maar even zo goed de legale vluchtelingen. Regelmatig worden Pakistaanse winkeliers beroofd door Afghaanse vluchtelingen, en de haat tussen beiden groeit er alleen maar door. In de buurt van Agios Panteleïmonas zijn er organisaties die begeleiders mee de straat op sturen met mensen die schrik hebben om zich in het donker op straat te wagen.

Michalis Chrysochoïdis

De situatie is sinds het einde van de Olympische Spelen compleet uit de hand gelopen. Toen was er geen vuiltje aan de lucht, niemand wist toen waar de vluchtelingen naartoe waren gebracht (er was sprake van verlaten legerkampen). Na de Spelen zijn ze allemaal weer de stad binnen komen druppelen. Sindsdien heeft geen enkele burgemeester of minister naar het centrum van de stad omgekeken.

Maar daar zou nu verandering in komen: nieuwe minister van Burgerbescherming Michalis Chrysochoïdis gaat het probleem van de illegale vluchtelingen in centraal Athene aanpakken. Chrysochoïdis is niet zo nieuw op Burgerbescherming: hij bekleedde deze post al onder premierschap van Georgos Papandreou, en ook tijdens de laatste termijn van Kostas Simitis als premier (toen werd de portefeuille nog “Openbare Orde” genoemd). Het was in de aanloop naar de Olympische Spelen en de terroristische organisatie 17 November werd door Chrysochoïdis opgerold. Het krediet dat hij toen met zijn succesvol palmares had opgebouwd, is hij allang kwijt, zeker nadat hij op televisie was komen vertellen dat hij de tekst van de eerste leenovereenkomst niet had gelezen, maar toch had ondertekend.

Chrysochoïdis gaat nu al op zijn minst 3000 illegalen oppakken in het centrum van de stad. De operatie heeft de naam gekregen: ?????? (skoupa – wat Grieks is voor borstel). Eerder deze week is de politie er aan begonnen onder het oog van talloze camera’s want de pers was voordien goed ingelicht. Het is duidelijk: we zitten in een verkiezingsperiode en Chrysochoïdis is aan een campagne begonnen die zijn politieke uitschuiver moet doen vergeten.

Waar gaan de vluchtelingen naartoe? Naar “opvangcentra”, die in werkelijkheid verlaten legerkampen zijn. In barakken dus, met prikkeldraad er om heen. De legerkampen zijn verspreid over heel Griekenland, maar staan vooral in het noorden van het land. Daar zijn dorpsbewoners al op straat gekomen om te protesteren en de lokale autoriteiten staan hen daar bij: zij vrezen dat hun dorpen er alleen maar onveiliger gaan op worden. En in feite is het ook niet meer dan een verplaatsen van het probleem: de vluchtelingen worden van het centrum van de stad naar het platteland gebracht.

Chrysochoïdis heeft ook aangekondigd dat er nog meer opvangcentra zullen worden gebouwd. Geloofwaardig of niet? Zijn voorganger had de bouw van 14 opvangcentra beloofd, maar verder dan holle woorden is hij niet gekomen. Onder zijn beleid is wel begonnen met de bouw van een hek van 12,5 km lang aan de grens met Turkije. Meer dan een extra hindernisje is dit hek natuurlijk niet voor de immigranten.

Geen beleid

In feite is er gewoon geen vluchtelingenbeleid in Griekenland. Het aantal vluchtelingen dat in Griekenland asiel aanvraagt en het ook krijgt, ligt op 0,1 procent. Misschien hoopte men dat heel wat vluchtelingen wel vanzelf zouden verdwijnen en voor sommigen is dat zeker het geval. Er zijn een aantal Iraakse en Afghaanse vluchtelingen die al hebben gezegd dat het in hun land beter is en die hun papieren hebben aangevraagd bij de plaatselijke tak van de International Organization for Migration om terug te kunnen keren.

Heel wat Grieken gebruiken trouwens ook illegale immigranten als goedkope werkkrachten in de land- en tuinbouw (en voorheen ook in de bouwsector, waar ze zelfs geholpen hebben bij de bouw van een aantal Olympische Stadions). Ze worden ondergebracht in snel gebouwde hokken en de werkgever betaalt geen enkele sociale bijdrage.

Extremisme

Nu de Grieken het alsmaar moeilijker krijgen om de eindjes aan elkaar te knopen en de overlast ook steeds maar groter wordt, dreigt extremisme ook meer en meer de kop op te steken. In het centrum hebben sommige Grieken zich georganiseerd in knokploegen die na zonsondergang de straat optrekken met brommertjes om iedereen met een te donkere huid in elkaar te slaan. De politie komt amper tussenbeide.

Er is een verregaande verrechtsing van de samenleving. De partij Chrysi Avgi (Gouden Dageraad), die sinds 2010 in de gemeenteraad van Athene zit, heeft al voorgesteld om meer mijnen in het grensgebied met Evros te leggen. Deze neo-nazistische partij haalt in de laatste opiniepeilingen 4%, wat betekent dat ze de kiesdrempel halen. Chrysi Avgi doet het extreem-rechtse LA.O.S op een theekransje lijken.

Politisering

Nu de operatie “Borstel” als een onderdeel van een politieke campagne wordt gezien, mag de leider van het conservatieve Nea Dimokratia, Antonis Samaras, natuurlijk niet onderdoen. Hij heeft al aangekondigd dat hij bij een verkiezingsoverwinning alle illegalen het land zal uitzetten. Ook gaat hij een wet ongedaan maken die kinderen van immigranten die in Griekenland geboren zijn (tweede-generatie vluchtelingen dus) de mogelijkheid biedt om de Griekse nationaliteit aan te nemen. In vele landen van Europa mag dan jus soli gelden, in Griekenland geldt  jus sanguinis – de nationaliteit wordt niet bepaald door de plaats van geboorte, maar door de nationaliteit van tenminste één van beide ouders. Vele kinderen van vluchtelingen die hier geboren zijn, spreken vaak enkel Grieks en zijn meer Griek dan wat anders, maar volgens het voorstel van Samaras zouden deze mensen toch terug moeten worden gestuurd naar het land van herkomst van hun ouders, hoewel ze dat land nooit eerder gezien hebben. Volgens Samaras trekt het perspectief dat kinderen van immigranten de Griekse nationaliteit kunnen krijgen, heel wat vluchtelingen aan. Een stelling die niet bewezen is.

Feit is wel dat de illegale immigrantenkwestie nu op de politieke agenda komt in een periode waarin Griekenland heel wat andere katten te geselen heeft. De vluchtelingenkwestie is trouwens geen Griekse kwestie, maar er is vanuit Europa wel erg weinig interesse om Griekenland mee te helpen met het opzetten van een beleid. De Dublin II-conventie, die voorschrijft dat een vluchteling terug moet worden gestuurd naar het EU-land waar hij als eerste is binnengekomen, helpt natuurlijk weinig. En dreigen dat Griekenland uit Schengen moet worden gezet, zal ook weinig zoden aan de dijk zetten. Er is weliswaar een Frontex-aanwezigheid in Griekenland, maar de steun vanuit die hoek is onvoldoende om de 15.000 km Griekse kustlijn te bewaken. En zolang de gebieden rond de EU onrustig blijven, ziet het er niet naar uit dat de stroom vluchtelingen kan worden teruggedrongen.