Het vliegtuig van de Ivoriaanse president Alassane Ouattara, die als hoofd van de ECOWAS-delegatie naar Bamako zou gaan, bevond zich al in het Malinese luchtruim toen het donderdagmiddag rechtsomkeer moest maken naar Abidjan.

Door een ‘spontane’ manifestatie van enkele tientallen aanhangers van de militaire junta was de landingsbaan van de luchthaven van Bamako niet langer bruikbaar. De betogers keerden zich tegen de komst van de ‘buitenlanders’ die zich zouden komen moeien met de interne zaken van Mali.

Spoedvergadering in Abidjan over Malinese crisis

De ECOWAS-delegatie, die behalve voorzitter Ouattara, ook zou bestaan uit speciaal bemiddelaar voor de crisis in Mali, Blaise Compaoré (president van Burkina Faso) en Thomas Boni Yayi, president van Benin en momenteel ook voorzitter van de Afrikaanse Unie, zou dan maar naar Abidjan uitwijken voor een buitengewone spoedvergadering over wat ze gaan doen om de crisis in Mali aan te pakken. Zelfs een militaire interventie wordt niet uitgesloten, al lijkt dat veeleer een optie als alle andere middelen om via overleg tot een oplossing te komen, zouden falen.
 
De onverwachte actie op de luchthaven volgde op een demonstratie van enkele duizenden aanhangers van de opstandige militairen woensdag in de straten van Bamako. Die protesteerden tegen de plannen van ECOWAS, Frankrijk en de internationale gemeenschap in het algemeen omdat die allemaal de staatsgreep veroordeelden. Dit zou de eerste grootschalige pro-staatsgreepmanifestatie zijn sinds de militairen van het garnizoen van Kati onder leiding van de voordien onbekende kapitein Amadou Haya Sanogo, vorige week woensdag aan het muiten sloegen en een staatsgreep pleegden.

Dit omdat – volgens diverse verklaringen die de juntaleider sindsdien op de staatsomroep ORTM aflegde – ze de regering verweten niet krachtig genoeg op te treden tegen de Toeareg-rebellie in het noordoosten van het land en het gebrek aan middelen die het leger kreeg om die opstand neer te slaan. Volgens diverse bronnen was de betoging van woensdag alles behalve een spontane uiting van steun van de bevolking voor de junta, maar een georganiseerde actie door de militairen.

Coupplegers treffen door banktegoeden in Centrale Bank te bevriezen

De nu afgelaste ECOWAS-missie had precies de bedoeling om de coupplegers ervan te overtuigen hun onwettelijke onderneming stop te zetten en zo snel mogelijk terug te keren naar de constitutionele orde van de democratisch verkozen regering van president Amadou Toumani Touré. Op 29 april zou de eerste ronde van de presidentsverkiezingen plaatsvinden, waarbij de uittredende president geen kandidaat meer zou zijn omdat zijn twee ambtstermijnen erop zaten. Waarom de gefrustreerde militairen dan toch een staatsgreep pleegden, blijft voor vele politieke analisten een raadsel.

Een zaak is wel duidelijk: de coupplegers weten duidelijk zelf niet waar ze naartoe willen met de macht die ze met de wapens in handen kregen en zijn duidelijk niet bereid om met de regionale statenorganisatie te onderhandelen. ECOWAS heeft meteen het lidmaatschap van Mali opgeschort en boycotmaatregelen tegen de junta aangekondigd.

Vooral het opschorten van de banktegoeden van Mali in de Centrale Bank van de West-Afrikaanse staten, de gemeenschappelijke bank van de landen die de CFA-frank gebruiken, kan de junta snel in de problemen brengen. Eerder werd door ECOWAS al gelijkaardige maatregelen genomen tegen de onwillige Ivoriaanse president Laurent Gbagbo die zijn verkiezingsnederlaag in november 2010 niet wilde erkennen en zich aan de macht vastklampte.

Maandagavond was de avondklok al opgeheven en gingen ook geleidelijk aan de grenzen en het luchtruim weer open. Dit was dringend nodig omdat allerlei essentiële goederen, vooral brandstof, erg schaars begonnen te worden en de bevolking haar ongenoegen daarover begon te uiten. Maandag was er een betoging in Bamako georganiseerd door de civiele samenleving en de jongerenafdelingen van de politieke partijen. 

‘Loi fondamentale’ moet de opgeschorte grondwet vervangen

Dinsdag kwam juntaleider Sanogo met een verrassende mededeling op de staatstelevisie. De junta wordt het hoogste staatsorgaan dat tot aan de verkiezingen het land zal leiden. Een datum voor de verkiezingen werd niet meegedeeld. Het overgangscomité bestaat uit 26 militairen en 15 burgers. Sanogo benoemde zichzelf tot ‘staatshoofd’.

De leden van het overgangscomité zouden zich evenwel geen kandidaat mogen stellen bij de verkiezingen, maar wel immuniteit genieten zodat ze later niet juridisch zouden kunnen worden vervolgd voor hun deelname aan de staatsgreep.

Meteen werd een nieuwe ‘loi fondamentale’ afgekondigd die het respect voor de rechten van de mens zou garanderen. Bij de staatsgreep had de junta alle bestaande democratische instellingen opgeschort en de grondwet buiten de wet gesteld.

Het lijkt er sterk op dat deze nieuwe zet van de junta een overhaast antwoord was op de buitengewone topconferentie van ECOWAS, dinsdag in Abidjan. ECOWAS wil duidelijk geen gras laten groeien over de crisis in Mali en was bijzonder scherp in haar afkeuring van de staatsgreep in een land dat door velen tot voor kort werd beschouwd als een van de meest stabiele en democratische van Afrika.

Woensdag had een journalist van het Franse persbureau AFP ook kort een telefonisch contact met de afgezette president Touré. Die verklaarde “zich nog steeds in Bamako te bevinden en geen gevangene van de junta te zijn”. De president zei ook dat zijn lot niet van belang is, wel het herstel van de democratie. De Amerikaanse ambassadeur in Bamako ontkende ook formeel dat de afgezette president zich ooit in de Amerikaanse ambassade zou hebben bevonden, zoals sommige geruchten beweerden.