Jan Roegiers, Vlaams parlementslid voor de SP.A, stelde begin maart een open brief op (zie link onderaan) om het geweld tegen homo’s aan de kaak te stellen. Hij wil daarmee samen met 40 andere ondertekenaars een duidelijk signaal sturen naar de overheid en samenleving dat homobashing harder moet worden aangepakt. Bepaalde passages in de open brief roepen echter vraagtekens op en vragen om uitleg.

Kan je omschrijven hoe het was toen je de eerste keer uit de kast kwam?

Jan Roegiers: “Moeilijk. Heel moeilijk. Ik heb er behoorlijk lang over gedaan. Dat had vooral te maken met het feit dat ik in mijn directe omgeving geen rolmodellen had. Er was zelfs niemand in de wijde omgeving waartoe ik mij kon wenden. Op school waren er geen homoseksuele jongens. Dat dacht ik althans. Achteraf bleek dat er toch 3 zaten. Maar niemand kwam er op dat moment openlijk voor uit. Het ontbreken van een rolmodel was voor mijn leeftijdsgenoten eveneens een niet onbelangrijke factor.”

Het was dus in die tijd allesbehalve evident.

“Inderdaad.”

Hoe kwam het nieuws thuis aan?

“Het is geen gemakkelijk verhaal geweest.”

Hoezo?

“Mijn vader kon dat in het begin moeilijk aanvaarden. Mijn moeder daarentegen stond er voor open, en voor mijn broers was dat helemaal geen probleem. Toen ik verhuisde, hebben mijn moeder en broers veel aan elkaar gehad.”

Denk je dat het nu gemakkelijker is voor iemand om zich te outen?

“Hier moeten we een onderscheid maken, zij het dat ik dat niet graag doe. Als je naar de bevolkingspopulatie op nationaal niveau kijkt, dan is er een grote groep mensen die er geen problemen mee heeft, terwijl het voor een kleinere groep moeilijker ligt. Dan heb ik het voornamelijk over jongeren van allochtone origine of jongeren met een moslimachtergrond.”

Heb je ooit in de politiek een negatieve ervaring gehad of werd je scheef bekeken vanwege je seksuele geaardheid?

“Absoluut. Zeker in het begin. Je moet weten dat ik al 10 jaar tussenkom in het parlement over dit onderwerp. Ik heb daaromtrent talloze initiatieven genomen. In het begin was dit onderwerp voor extreemrechts onbespreekbaar en meteen ook een reden om regelmatig in mijn richting te schimpen. Ik heb ook discussies gehad met Filip Dewinter en andere collega’s op plenaire zittingen. Er was een grote onverdraagzaamheid jegens mijn persoon. Gelukkig hebben vele politici die gevoeligheid niet.”

Het is dan toch tegenstrijdig als je ziet hoe het Vlaams Belang gaybashing gebruikt om allochtonen meer te criminaliseren terwijl ze niets van holebi’s moeten hebben?

“Even een nuance aanbrengen: het Vlaams Belang gebruikt dat niet, maar misbruikt dat. Wat wij daarentegen doen in de open brief is de zaken benoemen, maar niet op een stigmatiserende manier. Geen van de 40 ondertekenaars wil meedoen in een verhaal van stigmatisering. We beseffen heel goed dat het om een kleine, hardleerse minderheid gaat, maar desalniettemin moet je het probleem bij naam durven noemen. Wij noemen het bij naam, het Vlaams Belang misbruikt het. Dat is een groot verschil.”

Het onveiligheidsgevoel moet toch vreselijk en verstikkend zijn voor holebi’s?

“Ja, maar ik wil het ook niet dramatiseren. Ik woon in een buurt waar er veel Belgen zijn met een buitenlandse achtergrond. Het is zeker niet zo dat ik constant rond mij moet kijken of ik een mot ga krijgen. Het gebeurt veeleer in het weekend, wanneer mensen uitgaan. Dan is het wel verstikkend als je moet letten op hoe je praat, wat je doet of hoe je je gedraagt. Er zijn zelfs mensen die daardoor niet meer willen uitgaan.”

De culturalisering van homobashing?

Nadat twee homo’s op de Oude Markt in Leuven werden aangevallen, hebben de Leuvense gemeenteraadsleden Stijn Bex (Groen) en Luk Bellens (N-VA) – zelf homo’s – een zware aanvaring gehad met burgemeester Louis Tobback (SP.A). De twee politici eisten dat de islamitische gemeenschap onmiddellijk aangesproken moest worden terwijl het onderzoek nog niet afgerond was. Schuldig tot het tegendeel bewezen is, wordt er dan gezegd. Wat vind je ervan?

“Dat is een moeilijke vraag. Ikzelf had verwacht van het college dat het op z’n minst een duidelijke stelling had ingenomen tegen geweld. Men had niet moeten zeggen van ‘We nemen geen standpunt in tegen allochtonen’.”

Maar de eis van de politici was dat één specifieke geloofsgemeenschap aangesproken moest worden. Dat kan toch niet anders dan stigmatiserend werken?

“Kijk, wat wij gedaan hebben in de open brief is een standpunt innemen tégen geweld. Er wordt weliswaar over allochtone jongeren gesproken, maar we hebben het bewust niet over islamjongeren gehad. Want wat is een allochtoon? Een Amerikaan, Nederlander of Fransman is toch ook een allochtoon, niet alleen mensen van Maghrebijnse afkomst. Dit enerzijds.”

“Anderzijds hebben we in de brief gezegd dat we de imams moeten aanspreken, maar ook andere geestelijke leiders, want we weten evengoed dat andere godsdiensten, zoals het jodendom en het katholicisme, niet bepaald positief staan tegenover homoseksualiteit.”

Je woorden nu zijn veel genuanceerder dan in de open brief. In de open brief gebruik je expliciet het woord imam, maar ik zie nergens priester of rabbijn staan.

“Waarom hebben we de term imam gebruikt en niet priester of rabbijn? Het heeft te maken met de structuren binnen die geloofsgemeenschap. In de islam heb je geen hiërarchische structuren en dat maakt ze toegankelijker. Daarom hebben we de term imam gebruikt.”

Ik heb contact gehad met enkele verenigingen van allochtonen en moslims. Ze onderlijnen de strijd tegen homofobie, maar reageren verontwaardigd op wat ze noemen ‘de culturalisering van homobashing’. Zelfs Loutfi Belghmidi (nvdr: programmamaker bij de VRT en bekend van Triq Slama), Riadh Bahri (VRT-journalist) en Mustafa Kör (auteur en voormalige stadsdichter van Genk) hebben een open brief geschreven en klagen aan dat het huidige debat de diabolisering gewoon van de ene groep naar de andere verschuift: van ‘de homo’ naar ‘de allochtoon’.

“Ik wil mij in de meest krachtige bewoordingen distantiëren van islambashing of allochtonenbashing. Dit is iets waar ik mij in mijn politieke carrière altijd tegen heb verzet en waartegen ik me altijd zal blijven verzetten. Dit is het laatste wat ik wil.”

Homo-gerelateerde gewelddelicten: beleving en onderrapportering

Onderzoekers aan de universiteit van Gent zeggen dat er vaak onterecht met de vinger wordt gewezen naar etnische, culturele of religieuze overtuiging als bron van homohaat. Ze noemen het letterlijk een hardnekkige mythe! Ook het Centrum voor Gelijkheid van Kansen beschikt niet over cijfers die op een correlatie wijzen tussen homobashing en etnische of religieuze afkomst. Hoe komt het volgens u dat die wetenschappelijke bevindingen niet overeenkomen met de ervaringen van vele holebi’s?

“Het is een vraag die ik samen met u stel en waarop ik geen antwoord heb. Er is inderdaad een tegenstelling tussen de wetenschappelijke rapporten en de beleving van heel wat holebi’s. Blijkbaar is het subjectief, maar bij mijn weten is homo-gerelateerd geweld vaak gelieerd aan jongens met buitenlandse roots.”

Nochtans zijn er geen statistieken die uw uitspraak hard kunnen maken.

“Dat is het grote probleem. Heel veel holebi’s geven geweld niet aan omdat ze denken dat er toch niets mee gebeurt, wat ik persoonlijk verkeerd vind. Anderen geven het wel aan, maar linken het niet aan hun geaardheid. Waarom geven sommige holebi’s het niet aan? Je bent al getraumatiseerd door het geweld en dan moet je je bijna publiekelijk uiten tegenover een politieagent(e) die je helemaal niet kent.”

De drempel om aangifte te doen, zou dus verlaagd moeten worden. Zou het geen goed idee zijn om in politiebureaus maatschappelijke werkers te zetten? Zij zouden via een persoonlijk gesprek een vertrouwenssfeer kunnen creëren en zo de drempel verlagen.

“Je brengt me op een idee. Het zou inderdaad geen slecht idee zijn mocht bijvoorbeeld Brussel op vrijdag- en zaterdagavond een maatschappelijke werker van wacht hebben of een politieagent(e) die zelf een holebi is. Bij een gewelddelict kan die agent van wacht een verklaring afnemen. Maar ja, dan zit je weer met dat hokjesdenken dat we willen doorbreken.”

Vandaar de maatschappelijke werker. Die behoort niet tot het politiekorps en is neutraal.

“Ik vind dat je idee eigenlijk één van de betere suggesties is die ik al gehoord heb. Dit is een spoor dat we moeten onderzoeken. Ik ga met mijn medewerker bekijken of we daarover een initiatief kunnen nemen.”

Terug naar die onderraportering. In welke mate kan die nefast zijn?

“Het is belangrijk om die feiten in statistieken op te nemen, anders blijft het probleem onderberekend.”

Zou een sensibiliseringscampagne niet helpen om holebi’s over te halen om toch aangifte te doen?

“We proberen dat. Ik heb minister Pascal Smet (SP.A) al twee keer over deze problematiek geïnterpelleerd. De minister heeft een gesprek gehad met de korpschefs van Gent, Antwerpen en Brussel en met minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD). Hij plant ook een gesprek met minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet (CDH) om te bekijken hoe we slachtoffers kunnen overtuigen om een homo-gerelateerd gewelddelict effectief aan te geven.”

Homobashing: allochtonen versus autochtonen

In Nederland verweet men de allochtonen ook homobashing. In opdracht van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken voerde het Nederlandse kennisinstituut MOVISIE een onderzoek uit. Daaruit bleek dat 86 procent van de gaybashers van autochtone Nederlandse of onbekende afkomst zijn en 14 procent van allochtone. Het Nederlandse antidiscriminatiebureau Artikel 1 bevestigde deze trend. Onderzoek bij Vlaamse jongeren toont ook aan dat holebi’s niet openlijk aanvaard worden, maar eerder gedoogd en getolereerd worden.

“Nu maak je een heel grote nuance, in die zin dat de tolerantiegraad bij de autochtone jongeren erop achteruitgaat. Dat besef ik.”

Had dat niet in de open brief kunnen komen: dat er zowel bij de allochtone als autochtone bevolking een mentaliteitsprobleem is?

“Ik heb het gevoel dat de open brief een debat heeft losgeweekt, en om tot zo’n debat te komen, moet je het probleem op scherp stellen om dan te komen tot een aantal besluiten. Daarom heb ik geen spijt van mijn open brief en de zaken die daarin staan.”

Je hoort nooit de media zeggen dat er een overval of verkrachting werd gepleegd door een autochtoon, terwijl criminaliteit en allochtoon in één adem worden genoemd. Sommigen zien dit als een rem op een eerlijke dialoog die gebaseerd is op gelijkwaardigheid.

“Het zou niet mogen zijn. We leven in een zeer diverse samenleving, en in die samenleving is iedereen gelijk aan elkaar. Uiteindelijk gaan we het sowieso samen moeten doen.”

Maar je vindt het wel spijtig dat de ‘allochtonen’ zich door de open brief aangesproken voelen?

“Absoluut. Maar in de open brief van de mensen van allochtone origine distantiëren de ondertekenaars zich ook voor de volle 100 procent van geweld in het algemeen en tegen homo’s in het bijzonder. Dit vind ik een heel belangrijke boodschap.”

Daar draait het toch eigenlijk om? Dat we samen élke vorm van geweld bestrijden: of het nu gericht is tegen holebi’s, een bejaard koppel, autochtonen of allochtonen.

“Ik kan het niet beter samenvatten.” (lacht)

Heb je nog een laatste boodschap?

“Wat ik nog wil bepleiten, is de wijze waarop we over elkaar spreken. Heel vaak duiden we mensen aan met iets dat negatief is: ’t is een homo of ’t is een Turk. Dat is iets wat ik niet meer wil tolereren. We maken allemaal deel uit van dezelfde samenleving.”

Geen hokjesdenken dus.

“Ik walg van dat hokjesdenken. Of je nu homo of hetero bent, man of vrouw, vrijzinnig of moslim, dat maakt op zich niet uit. We gaan samen deze samenleving vorm moeten geven. Laten we van onze verschillen een sterkte maken in plaats van een zwakte.”

Hamid Ait Serhane

Hamid Ait Serhane is medewerker bij Kif Kif.