GAS-boetes? Waar gaat het over

In België werd het systeem van de gemeentelijke administratieve sancties (GAS) in 1999 ingevoerd. Het doel van deze GAS-boetes bestond erin om snel en efficiënt op te treden tegen overlast. De gemeentebesturen kunnen sindsdien kleine inbreuken, die als ‘overlast’ worden ervaren, zelf bestraffen. Ze zijn daarvoor niet meer afhankelijk van een rechtbank die kleine overlastproblemen vaak onbestraft liet. Zo kan de gemeente een GAS-boete tot 250 euro opleggen.

Preventieve censuur

De gemeentelijke overheden moeten de wet wel omzetten in een gemeentelijk reglement. In de meeste gemeentes en steden is het GAS-systeem zo al ingevoerd. Inbreuken zoals wildplassen, het spuiten van graffiti en nachtlawaai kunnen op die manier uit de stad verbannen worden, maar ook maatschappelijke acties vallen onder het nieuwe ‘beleid’. Voor advocate Edith Flamand is dit een brug te ver. Deze juriste is gespecialiseerd in onder andere burgerlijk- en strafrecht.

“Ook democratische actievoerders kunnen nu een GAS-boete krijgen. Ze worden op twee manieren gediscrimineerd. Ten eerste is een actievoerder meestal niet kapitaalkrachtig. Hij kan zijn boodschap niet verspreiden via dure mediacampagnes. Hij heeft de straat nodig. Je mag actievoeren in een stad, maar je moet daarvoor eerst een aanvraag indienen bij het stadsbestuur. Het geeft dan meestal een plaats aan waar je mag protesteren, maar die zijn vaak aan de rand van de stad waar geen kat komt. Ten tweede komt de vrijheid van meningsuiting in gevaar. Het is een vorm van preventieve censuur en een schending van de grondwettelijke rechten“, vertelt Flamand.

“Daarnaast vind ik dat het vaststellen en vervolgen van overlast geen taak is voor de gemeentes en steden. Zij hebben altijd al de bevoegdheid gehad om reglementen te maken waarin ze inbreuken op de openbare orde, veiligheid en gezondheid strafbaar stelden. Maar vroeger konden de straffen niet worden opgelegd zonder tussenkomst van het parket en de politierechtbank. Door de invoering van de GAS-wet kunnen de steden wel boetes opleggen, ongehinderd door een onafhankelijke gerechtelijke controle. De gestraften hebben ook geen wederwoord, dat had je wel bij de rechtbank. We zouden beter terugkeren naar het oude systeem, waar de straf voor inbreuk of ordeverstoring via de politierechtbank liep.”

Gebombardeerd tot dader

“Ook het argument dat de GAS-wet een einde zou maken aan de situatie waarin veel kleine inbreuken door de rechtbank geseponeerd worden, wegens het ontbreken van de dader of het ontbreken van voldoende bewijsmateriaal“, is absurd, gaat Flamand verder.

“Het ontbreken van een dader of het gebrek aan voldoende bewijsmateriaal zijn feitelijke elementen. De GAS-wet kan dit probleem ook niet oplossen. Of toch wel? Vaak worden omstaanders van een actie gebombardeerd tot daders terwijl zij er niets mee te maken hebben. Dit gaat zover dat een GAS-boete voor het op de verkeerde plaats plakken van een affiche wordt opgelegd aan de man die afgebeeld staat op de affiche.“

Keuze voor repressie in plaats van preventie

Volgens onderzoekers verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) Karen Meerschaut en Paul De Hert toont wetenschappelijk onderzoek niet aan dat een gespierde aanpak werkt. “Initiatieven in de lijn van een veiligheids- en politiestaat moeten zoveel mogelijk worden ingeruild voor sociale initiatieven die werken aan de heropbouw van de sociale orde”.

Advocate Edith Flamand is het daar mee eens. “Nu kiezen ze voor repressie in plaats van preventie. Ik wil dat ze meer investeren in bijvoorbeeld het plaatsen van vuilnisbakken op strategische plaatsen. Dat zal veeleer een oplossing bieden aan het sluikstorten dan het louter sanctioneren van de overtreder.“

Ongeoorloofde manifestatie

De vzw Geneeskunde voor het Volk ontving half januari per aangetekende brief een GAS-boete van 150 euro voor een ‘ongeoorloofde manifestatie’ op de Antwerpse Grote Markt. ?Volgens Mie Branders van Geneeskunde voor het Volk kwamen tientallen 65-plussers op 24 oktober 2011 samen voor het stadhuis.

“De bedoeling was om de stad te overtuigen om net zoals in Hoboken een campagne rond griepvaccinaties te voeren voor 65-plussers. Daar worden de mensen via een gepersonaliseerde brief opgeroepen om zich te vaccineren. Op die manier is bewezen dat de vaccinatiegraad in Hoboken gestegen is en worden heel wat sterftes en ziekenhuisopnames vermeden. Wij vroegen aan het stadsbestuur om de brieven ook in andere gemeentes te versturen“, zegt Branders.

“Nochtans werd de actie op tijd aangevraagd, maar het stadsbestuur weigerde een toelating te geven om de griepactie op de Grote Markt te laten plaatsvinden. Wij besloten om uit te wijken naar café ‘Den Bengel’ op de Grote Markt. De patiënten konden daar hun ‘prik’ krijgen.”

“In het proces-verbaal dat werd opgesteld, wordt ‘het vormen van een rij’ van mensen die voor het café staan aan te schuiven, omschreven als een ongeoorloofde actie. Nochtans werd niemand gehinderd en was er geen geluidsoverlast. De actie kon niet braver verlopen zijn”, legt Branders uit.

“De GAS-boetes zijn een beperking op de vrijheid van meningsuiting”, reageert Branders. “Waar zijn ze eigenlijk mee bezig? Een grieppreventiecampagne bestempelen als overlast? Dat is absurd! De democratie in de stad komt zo in gevaar.”

“Ik noem de GAS-boetes ‘pestboetes’. Oudere mensen die zich vergissen van dag om het afval buiten te zetten, riskeren een boete, een blikje bier drinken op een bank in het park mag ook niet meer en zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Onlangs ruimde een vriend van mij glasscherven op die op straat lagen. Gevaarlijk voor de spelende kinderen, dacht hij. Hij stak de scherven in een zakje en dropte het in de glascontainer. Hij kreeg een boete omdat het zakje er niet in mag. Ik kan u verzekeren, die vriend zal de volgende keer twee keer nadenken vooraleer hij zijn burgerplicht zal vervullen. De boetes helpen niet om de stad leefbaar te houden, ze vullen enkel de stadskas”, zegt Branders.

“De boetes helpen niet om de stad leefbaar te houden, ze vullen enkel de stadskas”

Geneeskunde voor het Volk is alvast niet van plan om de boete te betalen. Via advocaat Edith Flamand vroegen ze om een publieke hoorzitting, maar daar kwam nog geen antwoord op.

Ook Occupy Antwerpen werd al meerdere keren het slachtoffer van GAS-boetes. Zij voeren vaak actie op de Groenplaats in Antwerpen waar ze informatieborden opstellen en pamfletten uitdelen. Zij zorgen niet voor hinder en ruimen al het afval op na de actie. De boetes werden willigkeurig uitgedeeld aan twee mensen van de beweging. De politie gaat er van uit dat de twee gestraften bij de beweging horen omdat ze vaak aanwezig zijn op acties.

Leden van de internationale solidariteitsbeweging Intal Antwerpen kregen ook al verschillende keren een GAS-boete. Intal voerde bijvoorbeeld actie tegen de Israëlische lobbygroep die een festival organiseerde op de Groenplaats in samenwerking met stad Antwerpen. Zij deelden flyers uit op de Groenplaats en werden daarvoor beboet. Nochtans moet je voor flyeren geen toestemming vragen.

LAST-boetes, nog een stap verder

De N-VA-afdeling van Hoboken gaat nog een stap verder. Zij wil de veroorzakers van overlast bestraffen met een ‘Lokale Administratieve Sanctie’ (LAST-boete). Dat blijkt uit haar nieuwsbrief van januari. In die brief staat dat de partij een stappenplan wil opstellen waarmee ze de veroorzakers van overlast in Hoboken wil aanpakken. Voor de N-VA is de inzet van een wijkagent niet meer voldoende.

“Ook geregelde patrouilles en controles zijn nodig, daarnaast willen wij het ‘lastig’ maken door LAST-boetes uit te schrijven.??”

“In het algemeen is de GAS-wet voor ernstige kritiek vatbaar”, meent Edith Flamand. “Op zijn minst zou al wat de vrije meningsuiting aangaat, moeten worden onttrokken aan dit soort administratieve rechtspraak. Daarnaast zou de toegang tot de onafhankelijke rechter opnieuw automatisch en kosteloos moeten worden.”