Iraakse demonstranten houden foto's omhoog van vermiste familieleden tijdens een wekelijks protest tegen corruptie
Nieuws, Politiek, Corruptie, Turkije, Koerden, VS, Irak, Iran, Terreur, Syrië, Regering-Maliki, Soennieten, Sjiieten, Analyse, Sektarisch geweld, Zelfmoordaanslagen, Counterinsurgency-strategie -

Irak na de zogenaamde terugtrekking: corruptie en terreur

Zelfmoordaanslagen, moorden en bomaanslagen in Irak hebben tussen 18 december en 19 januari het leven gekost aan minstens 477 Iraakse burgers en honderden zijn gewond. Corruptie viert hoogtij. Zijn Iran en Turkije de overwinnaars van deze oorlog? Wat zijn de mogelijke scenario's? Is de recente golf bomaanslagen onderdeel van de counterinsurgency-strategie van de VS? Maliki's virulent sektarisme?

vrijdag 20 januari 2012 12:10
Spread the love

De westerse pers trekt de sjiitische kaart

Zelfmoordaanslagen, moorden en bomaanslagen in Irak hebben tussen 18 december 2011 (de datum waarop de VS de meeste van zijn troepen heeft teruggetrokken uit het land) en 19 januari 2012, het leven gekost aan minstens 265 mensen en honderden anderen zijn gewond, volgens gegevens van de Iraakse ministeries van Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken althans.

Maar uiteraard zijn de cijfers van deze door de VS geïnstalleerde regering-Maliki niet correct. Volgens de gegevens van Iraq Bodycount bijvoorbeeld zijn er in die periode 477 Iraakse burgers gewelddadig omgekomen. En het echte aantal ligt waarschijnlijk nog veel hoger.

“De golf van aanslagen, vooral uitgevoerd door soennitische extremisten van Al-Qaeda in Irak tegen de sjiitische gemeenschappen, doet velen vrezen dat het land nogmaals zou kunnen afglijden naar chaos, met een overheid die zelf erkent niet in staat te zijn om in te staan voor de veiligheid van zichzelf en van haar burgers”, aldus de persberichten, die voortdurend van leer trekken tegen de ‘soennitische’ terreurgroep Al-Qaeda, die aanslagen verricht tegen de ‘sjiitische bevolking’.

De voorbije dagen werden echter ettelijke bomaanslagen gepleegd in Ramadi, Adamiya in Bagdad, Mosul, Haditha, Diyala, Tikrit, Fallujah, enz. Allemaal soennitische gebieden. De golf van aanslagen verspreidt zich dus over het hele land. Vanwaar dan de voorliefde van de westerse media om het conflict te focussen op Al-Qaeda en de sjiitische bevolking uit te roepen tot de belangrijkste slachtoffers? Wishful thinking?

Waarom geen woord over de duizenden soennieten die recent in het hele land werden aangehouden en gedetineerd door de regering? Waarom wordt er niet geschreven over de virulente sektarische politiek van het kabinet-Maliki, dat recent nog verklaarde dat zijn belangrijkste identiteit ‘sjiiet’ is?

De wekelijkse protesten van de Iraakse bevolking tegen corruptie duren onverminderd voort, zonder dat de pers daarover bericht. En die corruptie treft de hele Iraakse bevolking, net als het terreurbeleid van premier Maliki, de lieveling van Washington.

Na zijn terugkeer uit Washington (waar hij een bezoek bracht aan president Barack Obama), liet Nouri Al-Maliki het huis van vicepresident Tareq al-Hashemi omsingelen met tanks en dan, enkele dagen later, vaardigde hij een arrestatiebevel tegen hem uit. Al-Hashemi vluchtte daarop naar Noord-Irak.

Na zijn terugkeer uit Washington eiste Maliki dat vicepremier Saleh al-Mutlaq zou worden ontheven uit zijn functie. Na zijn terugkeer uit Washington ontsloeg Maliki ook Al-Issawi. Al-Issawi, Al-Hashemi en Al-Mutlaq zijn allen soennieten en leden van de politieke partij Al-Iraqiya, de winnaar van de verkiezingen van maart 2010.

Maar ook tussen Al-Maliki en zijn sjiitische coalitiepartner in de regering, de Sadristische partij, botert het al een tijdje niet meer. Op 27 december riep Moqtada Al-Sadr op om het parlement te ontbinden en vervroegde verkiezingen te houden, de eerste open uitdaging aan premier Maliki in een escalerende politieke crisis. Dit is uiteraard zeer tegen de zin van Maliki, die zijn grip op de macht nog wil verstevigen.

Counterinsurgency?

“De Iraakse regering heeft tijdelijk visa en papieren in beslag genomen van meer dan 100 internationale ‘contractors’, (een mooi woord voor huurlingen, nvda) in de afgelopen weken en velen van hen gedetineerd”, aldus de Washington Post. “De meeste, zo niet alle gedetineerden zijn ondertussen vrijgelaten. Maar de detenties, die uren tot dagen kunnen duren, vormen een belemmering voor het werk van de in Irak-gestationeerde Amerikaanse diplomaten, die voor hun veiligheid vertrouwen op deze contractors”, aldus het artikel, dat voorts nog vermeldt: “Wij wijzen u op de ernst van deze kwestie”, zei de groep International Stability Operations Association in een brief aan Clinton op zondag 15 januari, “en de impact die het heeft op onze leden die de machtsoverdracht en de overheidsprogramma’s in Irak ondersteunen. Wij vragen uw tussenkomst bij de regering van Irak om tot een snelle oplossing te komen.”

Iraakse kranten zien het echter heel anders

Said Salah Abdul-Razzaq, de gouverneur van Bagdad, verklaarde in een interview voor Alsumaria News: “Een eenheid van de veiligheidstroepen hebben in de buurt van mijn woning een grijze BMW aangemaand om te stoppen. In de wagen bevonden zich vier Amerikanen, twee mannen en twee vrouwen, in het bezit van pistolen met geluiddempers en machinegeweren, en ze droegen kogelvrije vesten.”

Salah Abdul-Razzaq verklaarde dat de vier Amerikanen rondreden in de buurt van zijn huis, en drong er bij het Iraakse ministerie van Buitenlandse Zaken op aan om diplomatieke actie te ondernemen bij de VS en opheldering te eisen voor deze ‘inbreuk’, en waarschuwde voor de mogelijkheid dat zijn politie-eenheden zouden vuren om te doden ingeval van herhaalde overtreding, ongeacht de nationaliteit van de overtreders.

Hij voegde er nog aan toe dat “Iraakse veiligheidstroepen de vier Amerikanen gearresteerd hebben en de gedetineerden overgebracht zijn naar het hoofdkwartier van de Zesde Brigade in Kadhimiya om de nodige onderzoeken te doen en hen te ondervragen over de aard van de taak die ze uitvoerden”.

Hij vermeldde voorts ook nog dat “een diplomatiek voertuig behorende tot de VS-ambassade na ongeveer 15 minuten na het incident ter plaatse is gekomen om de plaats van detentie te weten te komen”. De vier werden na tussenkomst van de Iraakse overheid vrijgelaten.

Terwijl Irak wordt opgedeeld …

Irak zal misschien worden verdeeld in drie delen. Althans, dat is de wens van zowel de VS, bij monde van vicepresident Joe Biden, als van Israël en bepaalde Iraanse en Iraakse sjiitische kringen. En zelfs sommige leiders van soennitische provincies, zoals Diyala en Anbar, hebben openlijk verklaard zich te willen afscheiden van de rest van Irak.  

Maar de verdeling van het land in drie verhoogt het aantal mogelijke problemen. De Koerden kunnen worden beschouwd als potentiële bondgenoten van de Arabische soennieten, want ook zij zijn soennieten. Soennitische Arabieren zijn van een soortgelijke etnische achtergrond als de sjiieten. Dit betekent dat Irak al is verdeeld in twee grote lijnen zowel op etnisch als op religieus vlak.

De etnische en religieuze verdeeldheid tussen Koerden, soennitische Arabieren en sjiitische Arabieren staat open voor suballianties. Aan het begin van de Amerikaanse bezetting was er Arabische solidariteit tegen de Koerden. Maar de Koerden hebben zich teruggetrokken uit deze polarisatie, waardoor de Arabieren, ook wegens de actieve counterinsurgency-politiek van de VS, in twee tegengestelde kampen werden verdeeld als sjiieten en soennieten.

Iran en Turkije: winnaars van deze oorlog?

Een geheel ander scenario voltrekt zich aldus, een visie die verschilt van de voorspellingen in 2003. De belangrijkste uitkomst van de jarenlange Amerikaanse bezetting is de toegenomen Iraanse invloed in het Midden-Oosten. De opkomst van de Iraanse invloed via de sjiitische kaart in Irak drijft de Koerden meer naar Turkije. Turkije zal misschien niet in staat zijn om de ontbinding van Irak te voorkomen, maar het zal de soennieten en Koerden in Irak kunnen ondersteunen tegen de groeiende Iraanse invloed.

Een ander concreet resultaat van de Amerikaanse invasie in Irak is de strategische samenwerking tussen Noord-Irak en Turkije. Het Koerdische bestuur in Noord-Irak is afhankelijk van Turkije voor zijn voortbestaan. En Turkije kan het noorden van Irak ondersteunen en beschermen tegen de groeiende Iraanse invloed in de regio.

De nieuwe evenwichten in de nasleep van de bezetting van Irak bieden gunstige perspectieven voor Turkije: de Koerdische kwestie en de conflicten met de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) zouden kunnen worden opgelost wegens de belangen van de Koerdische regering in het noorden van Irak en het vermogen van Turkije om weerwerk te bieden aan de Iraanse dreiging.

De toegenomen vijandigheid van de VS tegen de PKK is normaal, maar wat thans opvalt, is de grote inspanningen van Massoud Barzani om de PKK te stoppen. Op deze manier wordt een Koerdistan gecreëerd onder de bescherming van Turkije.

Een ander gegeven dat bijdraagt tot de mogelijke oplossing van de Koerdische kwestie is de binnenlandse oorlog in Syrië. Iran is aan de winnende hand in het zuiden van Irak, maar het dreigt te verliezen in Syrië. En de PKK verliest ook in Syrië. De Syrische regering is immers niet meer in staat om de PKK bescherming te bieden tegen Turkije. De verdwijnende Syrische steun en haar isolement in het noorden van Irak betekent dat de PKK voort zal desintegreren.

Dit heeft tot gevolg dat Turkije een grote kans maakt om de Koerdische kwestie dichter bij een oplossing te brengen. De Turkse staat heeft een pragmatisch karakter overgeërfd via de politieke ervaring in het Ottomaanse Rijk. Het hoeft het probleem niet meer gewelddadig op te lossen, maar kan dit doen via vreedzame middelen. De onderhandelingsgesprekken door bemiddeling van Barzani tonen dat deze methode zichtbare vooruitgang boekt.

Nouri Al-Maliki, sektarisch premier van Irak

Maliki is misschien wel de enige leider die aanvaardbaar is zowel voor de VS als voor Iran. Amerikanen en Iraniërs beschuldigen elkaar voortdurend van vermeende invloed in Irak. In 2006 en 2010 was Maliki de begunstigde van het gekibbel tussen Iran en de VS.

Toen Maliki werd geselecteerd, vertelde een Iraakse functionaris: “De Grote Satan [zoals de Iraniërs de VS noemen] en de As van het Kwaad [zoals Iran door de VS wordt omschreven] zijn weer samengekomen en hebben Maliki gekozen als hun man.”

Af en toe klinkt Maliki als een Iraakse nationalist, maar onder druk speelt hij de sektarische kaart, meestal door de sjiieten angst aan te jagen met het spook van een Baathistische en soennitische contrarevolutie.

Het is een beleid dat sterke tegenstand heeft in het buitenland. “Ik denk dat het een grote fout van de VS was om niet te zeggen dat Maliki in 2010 voor hen onaanvaardbaar was”, zei een westerse diplomaat die vroeger in Bagdad werkte. Hij betoogde dat Maliki had moeten worden afgewezen omdat hij een sektarische sjiiet is wiens intentie de creatie van een autoritaire sektarische staat is, en dat deze staat corrupt is en disfunctioneel.

Corruptie

Corruptie is op een dusdanig niveau dat staatsfondsen gewoon naar buitenlandse maatschappijen worden versluisd, die in handen zijn van Iraakse functionarissen. De werkloosheid is (officieel) tussen de 25 en 40 procent. Onvermogen om voor een adequate elektriciteitsvoorziening te zorgen, heeft tot veel volksprotesten geleid in het post-Saddam-tijdperk. 

Toch is het ministerie voor Elektriciteitsvoorziening erin geslaagd in te stemmen met de betaling van 1,3 miljard dollar aan een failliet Duits bedrijf en een niet-bestaand Canadees bedrijf voor de heropbouw van de elektriciteit. Het overheidsbudget wordt vooral besteed aan de aankoop van wapentuig uit de VS en aan salarissen en pensioenen, vooral voor mensen verbonden met de machtspartijen.

Je moet natuurlijk niet heiliger willen zijn dan de paus. De meeste oliestaten in het Midden-Oosten en elders gebruiken olie-inkomsten om grote wapenaankopen en andere megalomane projecten te financieren, en de corruptie is er wijdverbreid. Maar terwijl omkoping alomtegenwoordig is in Iraaks Koerdistan, worden daar toch wegen, vliegvelden, bruggen, elektriciteitscentrales en huizen gebouwd, terwijl in Bagdad geen infrastructuurwerken plaatsgrijpen, noch huizen worden gebouwd.

Er zijn weinig banken en die worden dan nog openlijk geplunderd door overheidsfunctionarissen. Ook de Trade Bank of Iraq (TBI) verstikt de Iraakse economie. Geld kan enkel naar andere landen worden getransfereerd via de TBI. De TBI wordt geleid door de corrupte Ahmed Chalabi, en de Amerikaanse bank JP Morgan beheert alle geldverkeer van de TBI.

Op lange termijn zullen de voortdurende massale armoede en ontbering, ondanks de stijgende olie-inkomsten, even destabiliserend werken voor Irak als sektarische verschillen tussen soennieten en sjiieten.

Wie zal er dan winnen, terwijl Irak misschien wordt opgedeeld? Het jarenlange delicate evenwicht in het Midden-Oosten staat niet toe dat één partij het hele laken naar zich toe zou trekken. Turkije wint Syrië? En Iran wint Zuid-Irak? Dat is een mogelijk scenario. Maar het belangrijkste is dat Turkije thans de mogelijkheid krijgt om het eigen Koerdische probleem op te lossen, terwijl Irak wordt verscheurd.

Onzekere toekomst

De toestand in rampzalig, maar misschien ook weer niet. Iraakse politiek kan misleidend zijn, omdat hevige politieke confrontaties niet noodzakelijk tot all-out conflict moeten leiden. Elke groep heeft veel te verliezen bij het uiteenvallen van de staat.

En er is die grote onbekende: het Iraaks Nationaal Verzet. Zal het verzet en het aanhoudende volksprotest in staat zijn om het land verenigd te houden, Maliki en zijn corrupte bende tot aftreden te dwingen en de sektarische conflicten en de wijdverbreide corruptie tot staan te brengen? De toekomst zal het uitwijzen.

Maar het zou best kunnen dat de toekomst van Irak de komende jaren wordt beslist in de hoofdsteden van de buurlanden. De VS blijft belangrijk in Bagdad, ondanks het vertrek van de meeste Amerikaanse troepen. Hoe meer verdeeld de Irakezen zijn, des te meer zal de invloed van de VS en andere buitenlandse machten worden.

Zou de recente golf van bomaanslagen hier mee te maken kunnen hebben?

Dirk Adriaensens

Dirk Adriaensens is de coördinator van SOS Iraq en lid van het BRussells Tribunal. Tussen 1992 en 2003 leidde hij verschillende delegaties naar Irak om er de effecten van de sancties te observeren. Hij is ook coördinator van de Global Campaign Against the Assassination of Iraqi Academics.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!