Afschaffing brandstofsubsidie leidt tot zware protesten in Nigeria

Bij het aanbreken van het nieuwe jaar heeft de Nigeriaanse regering de brandstofsubsidie afgeschaft. De brandstofprijzen stegen meteen met 100 procent. Sinds enkele dagen verspreiden heftige protesten zich als een olievlek over heel het land uit. Is er in Nigeria nu eindelijk een broodnodige volksopstand in aantocht?

donderdag 5 januari 2012 00:53
Spread the love

De vrees voor de aangekondigde afschaffing van de brandstofsubsidie stond al maandenlang centraal in het mediadebat. De brandstofsubsidie berust op een solidariteitsprincipe. Het klinkt merkwaardig maar olie is in het olierijke Nigeria een duur product. Van alle olieproducerende landen is de kostprijs van een liter olie er zelfs het duurst. Volgens de cijfers van The Petroleum Products Pricing Regulatory Agency (PPPRA)  bedraagt de kostprijs van een liter olie in Nigeria 129,21 naira (0,62 euro). Daar komt nog een marge van 15,49 naira (0,07 euro) bij voor de transporteurs en olieverkopers.

De verwachte prijs aan de pomp bedraagt dan 144,70 naira (0,70 euro). Maar de Nigerianen betalen 65 naira per liter (0,31 euro). Voor elke liter olie betaalt de regering dus in de vorm van subsidies 79,70 naira (0,38 euro). Met de afschaffing van de brandstofsubsidie stegen de prijzen onmiddellijk. Nu betaalt men dus de volle prijs en hier en daar vraagt men nu zelfs 200 naira (0,97 euro).

In een land waar de grote meerderheid in armoede leeft, is de afschaffing van de brandstofsubsidie destrasteus. Ter compensatie zullen de brandstofprijzen niet alleen worden doorverrekend in de vervoerskosten. De Nigeriaanse economie draait door de voortdurende stroomonderbrekingen immers in belangrijke mate op dieselverbruikende stroomgenerators. Alles wordt bovendien duurder.

De depreciatie van de naira tegenover de dollar zorgde ook al voor heel wat prijsstijgingen van producten. De prijs van een barrel ruwe olie op het internationale markt zal ook stijgen en dat zal op zijn beurt een prijsstijging van olieproducten in de hand werken. De tarieven voor elektriciteit zullen ook duurder worden. In Juli 2011 trok het National Electricity Regulatory Commission (NERC) de prijzen voor elektriciteit al op tot 1,8 naira tot 2,2 naira Kw/h voor de consument en voor de industriële verbruiker van 12.9 naira tot15.2 naira Kw/h (0,06 euro tot 0,07 euro)

De kans is groot dat deze prijzen opnieuw zullen stijgen tot 4.4 naira Kw/h (0,02 euro) voor de consument en 30,4 naira Kw/h (0,14 euro) voor de industriële verbruiker. Op het programma staat ook het lanceren van tolheffingen voor het gebruik van wegen.  De Nigerianen staan kortom Dickensiaanse tijden in kwadraat te wachten.

Ondoordacht werk van neoliberale technocraten

De Nigeriaanse regering heeft ettelijke miljoenen naira’s uitgegeven om de bevolking warm te krijgen voor de onpopulaire maatregel. De afschaffing van de brandstofsubsidie wordt gezien als hoofdzakelijk het ondoordachte beslissingwerk van president Goodluck Jonathans ministers van Financiën en Petroleumzaken. Beide ministers hebben qua ideologische overtuiging en belangenverstrengeling overigens een niet zo onschuldig verleden. De minister van financiën Ngozi Okonjo-Iweala en ‘de facto eerste minister’ zat ook al in het technocratisch ministerkabinet van ex-president Olesugun Obasanjo.

Ze bekleedde toen al de ministriële post van Financiën en de post van Buitenlandse Zaken (2003-2006). Iweala coördineert nu ook het ministerie van Economie. Iweala behoort dus al enkele jaren tot één van de machtigste beleidsmakers in de Nigeriaanse politiek. Die machtspositie heeft ze te danken aan haar al even invloedrijke verleden bij de Wereldbank. Ze werd zelfs even getipt als opvolgster van Paul Wolfowitz. Iwela is een volbloed neoliberale technocratische dame en in die hoedanigheid dol op het lanceren van financiële diëten.

De minister van Petroleum Deizani Alison-Madueke was voorheen minister van Transport en daaropvolgend minister van Mijnen en Staalontwikkeling in de regering van Obasanjo. Ze werkte ook nog voor Shell Petroleum Development Company of Nigeria Limited (SPDC). Als transportminister werd ze eind 2007 beschuldigd van corrupte praktijken voor een bedrag van 262 miljoen dollar, maar die ze met klem heeft ontkend. De zaak is nooit voor het gerecht gekomen. In 2009 wordt ze nog eens beschuldigd van corrupte praktijken voor een bedrag van 1,2 miljard dollar. Maar ook hier glipt ze door de mazen van het net door op emotionele wijze te volharden in haar onschuld.

In haar machtige positie zou ze in 2010 er ook voor gezorgd hebben een juridisch onderzoek dat boven het Nigeriaanse oliebedrijf EXCEL hing ongedaan te maken. Het was een daad van liefde want haar echtgenoot is namelijk voorzitter van EXCEL. Madueke is niet alleen een volbloed neoliberale dame maar blijkt dus ook innig te zijn verweven met de Nigeriaanse olie-industrie en gezien de Nigeriaanse cultuur van politieke corruptie is de kans groot dat ze ontzettend corrupt is.

Er wordt ook beweerd dat beide ministers zich lieten inspireren door de aanwijzingen van het IMF. Een blitzbezoek van de nieuwe directrice van het IMF, Christine Lagarde net voor kerstmis zou dan de beslissende factor zijn geweest om de brandstofsubsidie  af te schaffen. Het IMF is zoals bekend ook dol op het aansturen van draconische bezuinigingen door middel van dereguleringen en privatiseringen aan sterk verarmde landen. Met de komst van Lagarde lijkt daar voorlopig nog geen verandering in te komen.

In het laatste IMF-rapport over Nigeria van januari 2011 wordt de afschaffing van de brandstofsubsidie binnen de optiek van een fiscale consolidatie aangemoedigd. In 2010 verzwakte de fiscale positie van Nigeria, steeg de inflatie met 14 procent en kende de reserves een stevige terugval.

Het advies luidde dan ook dat de Nigeriaanse regering beleidsbuffers moet herbouwen en een monetair beleid moet ondersteunen om de inflatie te kunnen reduceren. De afschaffing van het brandstofsubsidie behoort daartoe als één van de maatregels. In feite wordt daar door het IMF al jarenlang op aangestuurd.

Een progressieve maatregel?

De officiële redenen voor de afschaffing van de brandstofsubsidie luidt dat de Nigeriaanse regering de daarmee gepaard gaande corruptie en smokkelpraktijken wil indammen. Volgens minister van Financiën Iweala was het zoals reeds aangegeven ook een kwestie van fiscale discipline. Het goedkoper maken van brandstoffen kost de Nigeriaanse regering immers jaarlijks 8 miljard dollar.

Volgens de voorzitter van centrale bank van Nigeria Malam Sanusi Lamido kan de regering mits leningen de subsidies betalen, maar dan wel slechts tot 2015. Met de afschaffing kan er dus ook een einde gesteld worden aan het lenen om de subsidies te kunnen betalen. Volgens Madueke kan met deze deregulatie ook het land aantrekkelijker worden gemaakt voor buitenlandse investeerders.

Met het vrijgekomen geld wil de regering onder het mom van het Subsidy Reinvestment and Empowerment Programme, (SURE)  ook investeren in het creëren van werkgelegenheid voor de ettelijke miljoenen werklozen en het uitbouwen van sociale programma’s zoals investeringen in onderwijs- en de gezondheidssector. Madueke beloofde ook dat binnen de 24 maanden de vier olieraffinaderijen die Nigeria telt terug zullen draaien op een capaciteit van 90 procent.

Zo bekeken lijkt de afschaffing van de brandstofsubsidie een progressieve maatregel met beloftvolle perspectieven in het voordeel van de Nigeriaanse bevolking. Het klinkt allemaal heel mooi. De vraag is alleen of de vrijgekomen budgetten in een land waar politieke corruptie schering en inslag blijft op de juiste plaatsen zullen terechtkomen. Een nog grotere vraag luidt of de olie-industrie in Nigeria wel ‘haar leven zal beteren’.

Het monsterlijke oliekapitalisme

De afschaffing van de brandstofsubsidie is immers ook een zoveelste confrontatie met de traumatiserende toestand waarin het Nigeriaanse oliekapitalisme zich bevindt. Die toestand kan kort en krachtig samengevat worden met Marx’ trefzekere opmerking dat: ‘de accumulatie van rijkdom aan de ene kant de accumulatie van ellende aan de andere kant in de hand werkt’.

Eén van de meest frapperende aspecten van het monsterlijk oliekapitalisme in Nigeria is de pijnlijke realiteit van een olierijk land dat geraffineerde olie en olieproducten moet importeren. Het verband tussen deze pijnlijke realiteit en het afschaffen van oliesubsidies ligt hier ook voor de hand.

Volgens schattingen worden er dagelijks meer dan 2,4 miljoen barrels olie ontgonnen. Daarvan worden dagelijks 2,1 miljoen barrels olie geëxporteerd – vooral dan naar Verenigde Staten. Nigeria is de vijfde belangrijkste exportpartner als het aankomt op de Amerikaanse import van olie. De Verenigde Staten importeren uit Nigeria dagelijks 809.000 barrels olie. Dat is goed voor 43 procent van de totale Nigeriaanse export van olie.

Nochtans moet de Nigeriaanse regering volgens de gegevens van de CIA dagelijks 179.000 barrels olie importeren om te kunnen voldoen aan het dagelijkse verbruik van 279.000 barrels olie. Een barrel olie bevat 159 liter. Het dagelijkse verbruik komt overeen met iets meer dan 44 miljoen liter olie. Dat is ook het vastgestelde limietverbruik.

Volgens een recente audit van de Nigerian National Petroleum Corporation werd er tussen januari en september 2011 echter 17 miljard liter olie geïmporteerd.Omgerekend in barrels bedroeg het dagelijks gebruik tijdens die periode dus alleen al iets meer dan 388.000 barrels olie.

Dat wil dus zeggen dat niet alleen meer dan de helft van het dagelijkse olieverbruik wordt geïmporteerd, maar dat er ook sprake is van een niet onaanzienlijke toename in de import van olie. Het is overigens ook een neoliberale klucht te weten dat de geïmporteerde olie vaak van Nigeria afkomstig is en terugkeert als olie van een slechte kwaliteit omdat er stevig mee werd geknoeid.

De reden waarom er geraffineerde olie en olieproducten moeten worden geïmporteerd, is dat het land niet over voldoende capaciteit beschikt om de olie zelf te raffineren. De West-Afrikaanse kolos beschikt wel over 4 raffinaderijen maar door slecht beheer, corruptie en sabotage werken die ondermaats. Toch beschikken de Nigeriaanse olieraffinaderijen in Warri, Port Harcourt en Kaduna idealiter gesproken samen over de capaciteit om dagelijks 500.000 barrels olie te raffineren. Dat is dus meer dan voldoende om te voorzien in de eigen dagelijkse olieconsumptie.

De lastige vraag dringt zich dan opnieuw op waarom de Nigeriaanse regering dan toch olie importeert. Het eerste antwoord daarop luidde al dat er niet voldoende olie kan worden geraffineerd. Maar dat is om de reeds vernoemde redenen principieel gezien geen geldige reden. De waarheid is eerder dat het importeren van olie voor diegene die er belang bij hebben een bijzonder lucratieve zaak is.

De import van de olie wordt bovendien ook nog eens stevig gesubsidieerd door de Nigeriaanse regering. Het zijn die subsidies die heel wat corruptie in de hand werken. De voorzitter van de Nationale Bank van Nigeria, Malam Sanusi Lamido maakte net voor kerstmis duidelijk dat de regering tijdens het afgelopen jaar de import van olie nog eens extra subsidieerde met maar liefst 8,2 miljard dollar.

Dat astronomisch bedrag kwam dus nog eens bovenop de jaarlijkse subsidiering van 8 miljard dollar. Het zal wel iets te maken hebben met de toegenomen import van olie. Tijdens die periode verdiende de regering aan de olie 16,2 miljard dollar. De Nigeriaanse staat streek met andere woorden slechts een winst van 200.000 dollar op.

Een muur van economische belangen

Eén van de redenen die leidde tot de afschaffing is dat de regering gelooft halt te kunnen toeroepen aan de corruptie bij de import van olie. Daar is natuurlijk iets van aan. Er kan nu alvast niet meer geknoeid worden met de subsidies die de oliemarkt ontvangt van de regering. De oliemarkt zal de afschaffing van oliesubsidies ook niet echt voelen omdat het gewoonweg doorverrekend zal worden aan de consument.

Maar met de afschaffing van de brandstofsubsidies kan er geen halt toegeroepen worden aan het grootste probleem dat een olierijk land olie en olieproducten importeert. Deze import kan enkel stopgezet worden door het bij wet te verbieden, door de olieraffinaderijen terug op volle capaciteit te laten draaien en zelf olieproducten te gaan produceren.

Dat kan niet anders dan goedkoper uitdraaien en het zorgt bovendien ook nog eens voor extra werkgelegenheid. Het verbruik van vooral olieproducten kan ook nog eens sterk verminderd worden door het elektriciteitsnet volledig uit te bouwen zodat de gekende stroomonderbrekingen geschiedenis worden.

De kans is echter vrij klein dat dit ooit mogelijk zal worden. De import van diesel die nodig is voor stroomgeneratoren wordt immers in belangrijke mate gecontroleerd door Zenon Company, het bedrijf van Femi Otedola of de tweede rijkste man van Nigeria. Wie in Nigeria met de beste bedoelingen een leefbare uitweg zoekt in het aanhoudende beleid van wanorde en slechte sociale en infrastructurele toestanden, stuit onvermijdelijk op de venijnige muren van economische belangen van de heersende klasse.

Een volksrevolutie in aantocht?

De neoliberale technocraten in de regering van Jonathan kunnen het dan wel goed voor hebben met de toekomst van Nigeria. Maar de fenomenale economische groeicijfers die Nigeria al enkele jaren weet neer te zetten, leiden allesbehalve tot de broodnodige sociale vooruitgang. Ongeveer 60 procent van de Nigeriaanse bevolking leeft nog steeds in ellendige omstandigheden.

Nigeria zit bovendien ook verwikkeld in de diepe complexe etnisch/religieuze en geopolitieke crisis. De cultuur van politieke corruptie blijft tevens een vast gegeven. De afschaffing van de brandstofsubsidie heeft dan ook iets bijzonder sadistische schaduwzijde omdat de noodlijdende bevolking moet opdraaien voor de budgetaire problemen van de regering dat op sociaal vlak uitblinkt in een beleid van wanorde.

Het lijkt dan ook eerder onwaarschijnlijk dat de regering van Jonathan met de vrijgekomen budgetten iets zal ondernemen om de pijnlijke kloof tussen rijk en arm met rassé schreden te verkleinen. Mocht dit wel lukken, zal dat bovendien nog extra moeilijker worden door de onverminderde demografische groei. Demografen verwachten dat de huidige populatie van 167 miljoen mensen zal aangroeien tot 188 miljoen in 2016 en tot 221 miljoen tegen 2020.

Een grondige ommekeer kan enkel nog maar verwacht worden van een democratische strijd die van onderuit opwelt. Het valt alleen moeilijk in te schatten of er nu eindelijk een volksrevolutie in aantocht is. De afschaffing van de brandstofsubsidie kan in ieder geval beschouwd worden als de spreekwoordelijke druppel die de emmer van volkswoede doet overstromen.

De protesten verspreiden zich als een olievlek over heel het land uit. Ze worden bovendien stevig onderdrukt. In de zuidwestelijke deelstaat Kwara werd er tijdens protesten één man doodgeschoten door de politiediensten. De volkswoede wordt dan ook groter en er wordt zelfs revolutionaire taal gebruikt. Maar er zal toch nog meer protest moeten komen voor er iets verandert.

Bronnen

Tell Magazine, 2012: Boom or Burst for Nigerians? (2 januari 2012), http://www.tellng.com/index.php?option=com_k2&view=item&id=913:2012-boom-or-burst-for-nigerians?

IMF, Statement by IMF Managing Director Christine Lagarde at the Conclusion of her Visit to Nigeria (20 december 2011), http://www.imf.org/external/np/sec/pr/2011/pr11478.htm

IMF, IMF Country Report No. 11/57 (februari 2011), http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2011/cr1157.pdf

This Day, The Inside Story of Petroleum Subsidy Saga (30 october 2011), http://allafrica.com/stories/201110311184.html

CIA Factbook, Nigeria, https://gradesfixer.com/blog/the-world-factbook/

US Energy Information Administration, Nigeria, http://205.254.135.7/countries/country-data.cfm?fips=NI

Daily Champion, PPPRA Boss Vows to Break Oil Cartels (16 december 2011), http://allafrica.com/stories/201112160852.html

The Nigerian Pilot, Nigeria Loses $16Bn Foreign Exchange To Oil Subsidy (23 december 2011),  http://nigerianpilot.com/index.php/business/1069-nigeria-loses-16bn-foreign-exchange-to-oil-subsidy

The Nigerian voice, Aluko to Jonathan: Don’t hide under subsidy (17 december 2011), http://www.thenigerianvoice.com/nvnews/77879/1/aluko-to-jonathan-dont-hide-under-subsidy.html

Vanguard, N300bn Transportation contracts:Senate report indicts Anenih, Okonjo-Iweala, Ciroma (12 oktober 2009), http://www.vanguardngr.com/2009/10/n300bn-transportation-contractssenate-report-indicts-anenih-okonjo-iweala-ciroma/

Huhuonline, Exposed! Why Dezeani Allison- Madueke Reorganised NNPC  (2 mei 2010), http://huhuonline.com/index.php?catid=103:more-news&id=1636:revealed-why-dezeani-allison-madueke-reorganised-nnpc&option=com_content&view=article

National population commission Nigeria, http://www.population.gov.ng/index.php?option=com_content&view=article&id=211:nigerias-over-167-million-population-implications-and-challenges&catid=1:latest-news

The Punch, Auditing NNPC’s fuel import (15 december 2011), http://odili.net/news/source/2011/dec/15/895.html

Karl Marx, Het Kapitaal, Boom, Amsterdam 2010

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!