Het moge duidelijk zijn dat de weg naar functionerende democratische instellingen nog lang is na decennia onder corrupte dictators.

De leiders van de voorbije revolutie staan vandaag opnieuw in de straten van Caïro. Ze roepen  al maanden dat er nog maar weinig vooruitgang geboekt is wat betreft corruptie en mensenrechten. Ze wijzen erop dat de banden tussen de militairen in de nieuwe regering en het regime-Moebarak nog steeds hecht zijn.

De voorbije week mocht een Counter Balance-delegatie nog zelf ondervinden welk bewind er aan de macht is in het land aan de Nijl: een lid van de delegatie werd 9 uur lang opgesloten wegens het fotograferen van enkele soldaten. Hij werd pas vrijgelaten na de persoonlijke tussenkomst van de Hongaarse consul, een troef waar de gewone Egyptenaar niet op kan rekenen.

Catherine Ashton, de hoge vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid van de Europese Unie, schreef begin dit jaar naar aanleiding van de Arabische lente een manifest waarin ze de Europese leiders opriep massaal de geldbeugel open te trekken en het proces van ‘diepe democratie’ te steunen in de Arabische regio. Het zou een breuk betekenen met de politiek van het status-quo. Het was tijd om eindelijk voluit de echte waarde van de EU uit te dragen: vrijheid en democratie.

Via de Europese Investeringsbank (EIB), haar financiële arm, maakte de Unie flink wat extra geld beschikbaar voor de regio die in het verleden toch ook al op aanzienlijke steun kon rekenen van haar Europese buren. Gevolg is dat – ondanks herhaaldelijk aandringen van NGO’s in Europa en de Arabische regio om het gecontesteerde beleid van de bank grondig door te lichten en waarschuwingen om meer voorzichtigheid aan de dag te leggen alvorens met nieuwe onbekende (militaire) regimes in zee te gaan – de EIB vandaag opnieuw de grootste buitenlandse geldschieter blijkt van het militaire regime.

De bank blijft vrolijk hetzelfde beleid voeren en dezelfde fouten maken. Van die Europese waarden is vooralsnog weinig te merken.

Begin december 2011 tekende de EU huisbank zoals de EIB zichzelf noemt, nog een overeenkomst voor een lening van 50 miljoen euro voor een gascentrale in Noord-Giza bovenop haar reeds aangegane engagement van 300 miljoen euro. De deal werd getekend door de minister van Internationale Samenwerking en Planning, Fayza Aboul Naga.

Aboul Naga word gezien als een fluul, een prerevolutionaire minister die zijn post heeft kunnen behouden. De fluuls worden verguisd in Egypte voor het ontmantelen van de rijkdommen van het land en wegens de repressie voor en tijdens de revolutie. Velen onder hen mochten niet deelnemen aan de verkiezingen.

Naast corruptie ging Egypte ook gebukt onder massale neoliberale hervormingen en privatiseringen tijdens de laatste jaren van het regime-Moebarak. Internationale financiële instellingen, waaronder de EIB, leenden massaal geld aan het regime om deze hervormingen door te voeren. Veel geld verdween bovendien in de zakken van de entourage van Moebarak en vergrootte de schuld van het land.

De bevolking probeert het verdwenen geld terug te eisen en wil af van de onrechtmatige schuld die werd gecumuleerd door de corruptie van het vorige regime. Nieuwe onafhankelijke vakbonden en NGO’s hebben al minstens een vijftal rechtszaken gewonnen tegen omstreden deals die leidden tot massale privatisering van de publieke sector. Egyptische rechtbanken hebben zich uitgesproken voor de hernationalisatie van onrechtmatig verkochte staatseigendom.

De kwijtschelding van die onrechtmatige schulden heeft nooit echt op tafel gelegen, in de plaats kwamen nieuwe leningen. De gretigheid waarmee de EU (via de EIB) geld blijft pompen in Egypte nog voor een democratische regering en rechtstaat opgericht zijn, roept vragen op en knaagt aan de geloofwaardigheid van de goede bedoelingen van de woorden van Ashton.

Dreigen de economische opportuniteiten de democratische beloftes toch weer in de schaduw te zetten? Zijn de vooruitzichten op nieuwe markten en energietoevoer toch weer moeilijk te weerstaan? Blijkt hieruit nogmaals de onhandigheid waarmee de Unie haar geopolitieke belangen probeert na te streven in haar eigen achtertuin?

Ze wil zich vooral niet de kaas van tussen het brood laten eten door de andere grootmachten die op de loer liggen. Met wie ze dan precies zaken doet, lijkt van ondergeschikt belang – als ze maar aan de macht zijn. De EIB, die plichtsgetrouwe soldaat van de EU, kijkt daarbij wel de belangrijkste groep over het hoofd: de leiders van de revolutie.

In plaats van aan die mensen te vragen hoe zij hun samenleving willen vormgeven, doet de EIB zaken met een militair regime dat de afgelopen week minstens 15 mensen gedood heeft en een veelvoud zwaar heeft toegetakeld.

Nog geen jaar na de machtswissel hervalt de EU in haar oude gewoonten. Van de goede voornemens is nog weinig in huis gekomen. Via EIB-leningen legitimeert ze opnieuw een militair regime dat haar bevolking gewelddadig onderdrukt. Zo vertaalt de financiering van  ‘diepe democratie’ zich in de praktijk in het verraad aan de Arabische lente.

Antonio Tricarico, Anders Lustgarten en Berber Verpoest

Antonio Tricarico, Anders Lustgarten en Berber Verpoest zijn medewerkers van Counter Balance. Dit is een coalitie van Europese milieu- en ontwikkelingsorganisaties die het beleid van de Europese Investeringsbank (EIB) buiten de EU onder de loep neemt en probeert te beïnvloeden in progressieve zin.