logo 20 februari beweging
Nieuws, Afrika, Politiek, Politieke partijen, Marokko, Verkiezingen, Referendum, Grondwetsherziening, Politieke hervormingen, Arabische wereld, Arabische lente, Amazigh, 20 februari-beweging, Koning Mohammed VI, Islamisten, Analyse, Koning Hassan II, Rif, PJD, PAM, Abdelillah Ben Kirane, USFP, Ilias El Omari -

Reconsidering Marokko

Het stond in de sterren geschreven dat de islamistische PJD (Parti de la Justice et du Développement) de verkiezingen in Marokko van vrijdag 25 november ging winnen. Dit was de logische gevolgtrekking van haar oppositie tegen de pro-democratische 20 februari-beweging.

dinsdag 29 november 2011 12:15
Spread the love

Van clandestien naar erkenning

De PJD als partij is zeer nauw verbonden met haar algemeen secretaris Abdelillah Ben Kirane. Hij behoorde in de jaren zeventig tot een extreem-islamistische organisatie, de Shabiba Islamiyya. Maar al vroeg realiseerde hij zich dat die altijd in de marginaliteit zou blijven.

Na zijn vertrek uit Shabiba Islamiyya zet hij de Islamitische Groep Associatie op. Die organisatie veranderde haar naam in 1992 in Hervorming en Vernieuwing (Islah wa Tajdid). In dat zelfde jaar vroeg hij aan de Marokkaanse autoriteiten om een politieke partij op te richten, maar die weigerden dit op basis van zijn verleden.

In 1996 benaderde Abdelillah Ben Kirane de MPDC (Mouvement Populaire Démocratique & Constitutionnel) van Abdelkrim Khatib, een conservatieve partij die monarchistisch was. De MPDC was echter op sterven na dood en verwelkomde Ben Kirane met groot plezier. Maar Ben Kirane moest vooral de islamitische organisaties hergroeperen vooraleer hij zich kon aansluiten bij de MPDC.

In het zelfde jaar kwamen de Islamitische Dawa (‘Prediking’) organisatie van Fes, de organisatie Ashourouk en de Islamitische Associatie van Kser Kébir samen onder de leiding van Ben Kirane. Ze fusioneerden in de Liga voor een Islamitische toekomst (Rabitat al-Moustaqbal al-Islamy).

Deze beweging zal worden geleid door Ahmed Raïssouni, die de naam later zal veranderen in de Beweging voor Eenheid en Hervorming (Harakat at-Tawhid wal-Islah / Mouvement Unité et Réforme). Uiteindelijk telde de Beweging voor Eenheid en Hervorming meer dan 200 islamitische organisaties en werd Ben Kirane gekozen tot de vice-algemeen secretaris van de MPDC en werd zo de rechterhand van Khatib.

De hervormingen van Hassan II

Begin jaren negentig realiseerde koning Hassan II zich dat hij de politieke scène moest liberaliseren. Deze zogenaamde ‘hervormingen’ kregen de naam Alternance. De belangrijkste pijler voor deze hervormingen was de socialistische oppositiepartij USFP (Union Socialiste des Forces Populaires).

Met een aantal andere partijen vormde de USFP de Koutla al-demouqratiyya (‘Het Democratisch Blok’). In 1996 kondigde Hassan II een nieuwe grondwet af waarbij zijn positie nog werd versterkt. Het Democratisch Blok riep noodgedwongen op om ‘ja’ te stemmen in een referendum over de grondwet.

In 1997 werden parlementsverkiezingen gehouden waarbij het Democratisch Blok geen meerderheid kon bemachtigen, maar Abderrahman Youssoufi, de algemeen secretaris van de USFP werd uiteindelijk wel premier en de MPDC deed weer haar intrede in het Marokkaanse parlement met negen zetels en veranderde haar naam in 1998 in PJD.

Nieuwe koning, oude hervormingen

Koning Hassan II overlijdt op 23 juli 1999 en zijn zoon Mohammed VI mag het roer overnemen. Hij erft een land dat hervormingen nodig heeft. Hij laat Driss Benzekri, een gewezen opposant die behoorde tot de linkse en Amazigh-beweging, een verzoeningscommissie IER (Equité et Réconciliation) oprichten. Dit gebeurde wel pas in 2004.

Ondertussen hervormt Mohammed VI het familierecht ten voordele van de vrouwen en zet hij de eerste stappen voor de erkenning van de Berbertaal. Ook heft hij het huisarrest op van Abdeslam Yassine, leider van de islamistische beweging Adl Wal Ihsaan (Rechtvaardigheid en Liefdadigheid).

Maar de hervormingen betekenden geen radicale breuk met het verleden en gaan door op het tempo dat zijn vader heeft uitgezet. In 2002 verrast de PJD iedereen in Marokko door 42 zetels van de 295 binnen te halen bij de parlementsverkiezingen.

De PJD marcheert en dit is duidelijk een gevolg van de onvrede met de te trage hervormingen. In 2004 wordt Saad Eddine Othmanie gekozen tot partijleider, wat een unicum is voor een islamistische partij. PJD hanteert als eerste islamistische politieke partij in de Arabische wereld open partijverkiezingen.

De nieuwe voorzitter is het gematigde gezicht van de PJD en zorgt ervoor dat de partij algemeen wordt aanvaard in bredere politieke kringen. Dit terwijl de USFP gediscrediteerd is geraakt door haar participatie aan het beleid. Bij de parlementsverkiezingen van 2007 werd de PJD de tweede partij van het land met 46 zetels. Hierop kwam het paleis in actie. De PJD moest worden gestopt.

De tractor komt er aan

Op 10 augustus 2008 wordt door Fouad Ali El Himma, een gewezen minister van Binnenlandse Zaken en een goede vriend van koning Mohammed VI, de partij PAM opgericht (Parti Authenticité et Modernité). PAM incorporeerde in zich verschillende bestaande partijen van het Marokkaanse parlement (wat juridisch verboden is). Het paleis moest zelfs ingrijpen omdat er massaal werd overgelopen naar de PAM.

Hele partijen hieven zich op om aan te sluiten bij PAM. Haar logo is een tractor wat de politieke boodschap van de partij voorstelde en dat was elke oppositie tegen het paleis monddood te maken. De taak van PAM was vooral om het leven van de PJD zuur te maken. Het vuile werk mocht worden opgeknapt door de meest controversiële politicus: Ilias El Omari.

Ilias El Omari: de nachtmerrie voor de PJD

PAM was voor de PJD een ware nachtmerrie. Vooral de tweede man, Ilias El Omari (een gewezen linkse en Amazigh-activist) moest ervoor zorgen (in opdracht van het paleis) dat PJD als oppositiepartij niet de kans kreeg om te groeien. Het is niet voor niets dat algemeen secretaris van de PJD, Abdillah Benkirane, Ilias El Omari als vijand nummer één zag.

Omari had veel contacten binnen de Amazigh-beweging en in linkse politieke partijen in de noordelijke regio van de Rif waarvan hij afkomstig was. De regio staat bekend voor haar oppositie tegen het paleis. In 1999 richtte hij de krant Al Mouwatin op. In 2004 werd hij benoemd tot bestuurslid van het IRCAM (Institut Royal pour la Culture Amazighe).

In 2005 wordt hij benoemd tot lid van de Hoge Raad voor de Audiovisuele Communicatie. Hij wordt in 2007 tevens voorzitter van voetbalploeg CRA. Zijn eerste daad als kopstuk van PAM is op lokaal niveau PJD zwart te maken. Hij zorgde met de hulp van de inlichtingendiensten ervoor dat sommige leden van PJD niet werden benoemd tot burgemeester.

Ook beschuldigde hij PJD ervan een aanslag te beramen op zijn leven. PAM beschuldigde de PJD ervan Marokko te willen veranderen in een ‘middeleeuws’ land. Het zag er ook naar uit dat PAM tijdens de geplande parlementsverkiezingen van 2012 de grootste partij van Marokko zou worden. Maar onverwachte omstandigheden hebben dit belet.

Geboorte van de 20 februari-beweging

Een aantal Marokkaanse jongeren besloot om op 20 februari 2011 op straat te komen. Met de gebeurtenissen in de Arabische wereld (Tunesië, Egypte) kreeg deze dag een zeer speciale betekenis. Het was voor de eerste keer in de Marokkaanse geschiedenis dat vele politieke bewegingen op straat kwamen ongeacht de ideologische tegenstellingen.

De 20 februari-beweging had twintig eisen opgesteld waarover niet kon worden gediscussieerd. Om geen twijfel te zaaien bij de lezer: het paleis wil koste wat het kost de 20 februari-beweging vernietigen met een subtiele tactiek. Ook viseerde de 20 feburari-beweging de pro-monarchistische partij PAM.

Ilias El Omari en Fouad Ali El Himma namen ontslag uit het PAM-partijbureau omdat ze door de jongeren verantwoordelijk werden gehouden voor corruptie. De PJD besloot om de 20 februari-beweging te gebruiken om haar positie te versterken. Het was echter een vergiftigd geschenk. Want meedoen met 20 feburari-beweging betekende nog meer marginalisering in het politieke systeem waar het paleis de spelregels bepaalt.

Koning Mohammed VI kondigde op 9 maart 2011 aan met een nieuwe grondwet te zullen komen in een poging om de jonge protestbeweging de wind uit de zeilen te nemen. Een paar maanden later bleek de grondwet niet zo nieuw te zijn. De PJD steunde de nieuwe grondwet en in het proces dat er aan vooraf ging, bleef ze PAM met de vinger wijzen. Want zij was de corrupte partij en hiermee doden ze twee vogels in één klap: de PAM en de 20 februari-beweging. Op 1 juli werd de nieuwe grondwet via een referendum goedgekeurd onder zwaar protest van de 20 februari-beweging, maar onder het gejuich van de PJD.

PJD: de nieuwe tractor?

Een nieuwe grondwet betekent ook nieuwe parlementsverkiezingen. Deze werden op vrijdag 25 november gehouden. Ik ga hier niet in op de participatiegraad. Maar veeleer op de gevolgen voor de oppositie in Marokko.

De nieuwe grondwet legt alle belangrijke bevoegdheden in de handen van de koning. Het paleis blijft de spelregels bepalen in Marokko. De PJD heeft dan misschien wel 107 zetels van de 395 in de wacht gesleept, de vraag is of ze de vrijheid krijgt haar programma uit te voeren.

PJD heeft in de afgelopen maanden gefungeerd als een nieuwe koningsgezinde partij tegen de politieke oppositie. De vraag is of ze gaat verworden zoals de USFP, een partij die zich volledig in het systeem zal inschrijven. Het antwoord zullen we sneller krijgen dan we denken.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!