Het nieuwste Amnesty-rapport ‘Arms Transfers to the Middle East and North Africa: Lessons for an Effective Arms Trade Treaty’ onderzoekt wapentransfers naar Bahrein, Egypte, Libië, Syrië en Jemen sinds 2005.
De belangrijkste wapenexporteurs zijn Oostenrijk, Bulgarije, Tsjechië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Rusland, Turkije, Oekraïne, het VK, de VS en België. België keurde exportlicenties goed voor wapenleveringen aan Bahrein, Egypte en Libië. De exporterende landen kozen er bewust voor om de verregaande repressie in de betreffende landen van het Midden-Oosten en Noord-Afrika te negeren, vindt Amnesty International.
Donderdag wordt het nieuwe Amnesty-rapport officieel voorgesteld in het VN-hoofdkwartier in New York, ondersteund door de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN (OHCHR) en de permanente missie van Costa Rica bij de VN.
Ergste kwaad is ondertussen al geschied: nood aan strengere regels wapenexport
Veel van de geëxporteerde wapens werden gebruikt om burgers willekeurig te doden, te arresteren, te folteren en te onderdrukken. Ondertussen heeft de internationale gemeenschap een aantal stappen ondernomen om wapentransfers naar deze landen op te schorten, te beperken of aan strengere regels te onderwerpen. Deze maatregelen zijn uiteraard welkom, schrijft Amnesty, maar ze gaan niet ver genoeg en het ergste kwaad is ondertussen al geschied.
“Overheden die nu verklaren dat ze solidair zijn met mensen die in het hele Midden-Oosten en Noord-Afrika in opstand komen tegen autoritaire regimes en voor meer vrijheid zijn precies dezelfde overheden die tot voor kort schaamteloos wapens, kogels en uitrustingen voor politiediensten leverden aan die regimes. Die wapens werden op grote schaal gebruikt om te doden, te verwonden en bij het willekeurig vasthouden van duizenden vreedzame demonstranten in Tunesië en Egypte. Nu worden ze nog steeds ingezet door diverse veiligheidstroepen in Syrië en Jemen”, verklaarde Helen Hughes, de expert inzake wapenhandel bij Amnesty International, bij de voorstelling van het nieuwe rapport.
Het probleem situeert zich op het vlak van preventie. Wapenexporterende landen moeten op voorhand een betere risicoanalyse maken en elke beoogde wapentransfer grondig evalueren. Transfers mogen absoluut niet plaatsvinden van zodra er een reëel risico bestaat dat de wapens zullen bijdragen tot ernstige mensenrechtenschendingen.
Belgische wapenexportlicenties: een gewestelijke bevoegdheid
Deze ‘gouden regel’ moet ook een essentieel onderdeel worden van het Internationale Wapenhandelverdrag. Vanaf februari 2012 onderhandelen de VN-lidstaten voort over dit verdrag. De wapentransfers naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika hebben duidelijk de noodzaak aangetoond van dergelijk verdrag.
Het toekennen van wapenexportlicenties is in België zoals bekend een gewestelijke bevoegdheid. De gewesten bepalen dus zelf het beleid. Totnogtoe wordt dit wettelijk geregeld door de oude federale wetgeving. Zowel Vlaanderen als het Waals Gewest bereiden echter decreten voor om die oude federale wetgeving te vervangen. Een zorgvuldige risicoanalyse moet ook in die regelgeving verzekerd worden.
Uit het Amnesty-rapport blijkt immers duidelijk dat de uitvoering van de oude wetgeving tot onverantwoorde leveringen heeft geleid.
Lore Van Welden
Lore Van Welden is mediaverantwoordelijke bij Amnesty International Vlaanderen vzw.
