Nu in de NAVO de kernwapenstrategie ter discussie staat, moet de verwijdering van de Amerikaanse kernwapens uit België in het regeerakkoord ingeschreven staan. Wat de Amerikanen betreft, kunnen de kernwapens uit Europa weg, als de Europese NAVO-landen het daarmee eens zijn.
Laat de volgende regering de Koude Oorlog achter zich en stuurt ze eindelijk de nutteloze maar gevaarlijke kernwapens terug naar afzender?
Op 23 augustus hadden de Belgische vredesbewegingen een gesprek met aftredend ministers Leterme en Vanackere. De ministers juichen nucleaire ontwapening toe. Maar als puntje bij paaltje komt verschuilen ze zich achter ‘de behoedzame aanpak’ om in de NAVO op de vlakte te blijven.
Op 26 september lichtte Werner Bauwens, directeur ontwapening, wapencontrole en non-proliferatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken, het Belgische beleid inzake kernwapens toe tijdens een hoorzitting in het parlement. Bauwens sprak over de Belgische initiatieven alsof het bewonderenswaardige, ambitieuze stappen waren, terwijl het in realiteit kleine, bange stapjes zijn die de discussie in de NAVO eerder op de lange baan schuiven dan ze vooruithelpen.
De houding van de regering-Leterme getuigt van koudwatervrees. Terwijl Duitsland zijn nek uitstak en uitdrukkelijk liet blijken dat ze liever vandaag dan morgen van de Amerikaanse kernwapens af wil, hielden onze ministers zich op de vlakte. Doet de volgende regering beter?
De Amerikaanse B61-bommen, gestationeerd op vliegtuigbases in België, Nederland, Duitsland, Italië en Turkije, zijn nutteloos, duur en gevaarlijk. Zelfs hooggeplaatste militairen zijn het er over eens dat ze geen enkele militaire functie meer hebben. Op SHAPE, het militaire hoofdkwartier van de NAVO in Mons, worden geen plannen meer gemaakt waarin deze wapens een rol spelen. Waarom liggen ze er dan nog?
Voor sommigen is de ontplooiing van Amerikaanse kernwapens op Europees grondgebied de lijm die de alliantie bij elkaar moet houden. Dat verouderde, nutteloze wapens de garantie voor de samenhang van het grootste militaire bondgenootschap ter wereld moeten zijn, is weinig geloofwaardig en zegt veel over de identiteitscrisis waarin de NAVO verkeert. Verschillende lidstaten dringen aan op een andere invulling van burden sharing.
Daarnaast dienen de kernwapens in Europa als pasmunt om Rusland te overtuigen de schaar te zetten in haar tactisch kernwapenarsenaal. De Russen op hun beurt zeggen dat de VS hun kernwapens eerst op het eigen grondgebied moeten terugtrekken voor er over reducties van de tactische kernwapenarsenalen kan worden gepraat. Daarmee zitten we in een impasse. Maar Rusland heeft wel een punt, want de VS zijn de enige kernmacht die kernwapens buiten haar eigen grondgebied stationeren.
Begin jaren ’90 al bouwden zowel Rusland als de VS hun tactisch kernwapenarsenaal af in een reeks parallelle, maar unilaterale ontwapeningsstappen, zonder daarover formele afspraken te maken. Dat is ook nu een realistisch scenario. President Obama heeft aangekondigd dat hij uiterlijk in februari 2012 met Rusland gaat praten over de tactische kernwapens. Wat de Amerikanen betreft, kunnen de kernwapens uit Europa weg, als de Europese NAVO-landen het daarmee eens zijn.
Op de NAVO-top in Lissabon in 2010 raakten de NAVO-landen het niet eens over de toekomst van de Amerikaanse kernwapens in Europa. Daarom wordt de discussie nu verdergezet in het kader van de NATO Defense and Deterrence Posture Review. Tegen de NAVO-top in Chicago in mei 2012 moet over de rol van kernwapens in de NAVO-strategie de knopen zijn doorgehakt. De verwijdering van de Amerikaanse kernwapens uit Europa is een realistische en haalbare optie.
De Duitse regering van christen-democraten en liberalen beloofde bij haar aantreden in 2009 in het regeerakkoord dat “inspanningen zullen worden gedaan om de Amerikaanse kernwapens uit Duitsland te verwijderen”. Sindsdien trekt de liberale minister van Buitenlandse Zaken Westerwelle serieus aan de kar. Zijn positie laat aan duidelijkheid niets te wensen over: “de Amerikaanse kernwapens in Europa zijn vandaag absoluut zinloos”, het zijn “relicten uit de Koude Oorlog”. Dat ene zinnetje in het Duitse regeerakkoord maakte een discussie in de NAVO los en voedde de hoop dat de ontwapeningsdynamiek zich door zou zetten.
Vredesactie en de Bomspotters verwachten van de volgende regering dus niet eens dat ze een voortrekkersrol speelt. Wel dat ze haar ‘behoedzame aanpak’ inruilt voor wat meer assertiviteit en het Duitse voorbeeld volgt. Als ons land zich uitdrukkelijk uitspreekt voor de verwijdering van de kernwapens, kan ze de balans in de NAVO doen kantelen. Een kernwapenvrije wereld komt dan weer een stukje dichterbij.
Roel Steynen is medewerker bij Vredesactie
