Situering

Op 16 augustus presenteerde Transparency International (TI) het rapport ‘FIFA: curing a crisis of integrity‘. Inhoud van het rapport: een resem van aanbevelingen om het imago en de geloofwaardigheid van de FIFA op te krikken via een nieuwe organisatiestructuur en goed bestuur.

Sleutelwoorden zijn verantwoording, openheid en transparantie in de besluitvormingsprocessen en in het financiële domein.

Fédération Internationale de Football Association (FIFA)

Op de website van de FIFA lezen we het volgende. “Integrity. We believe that, just as the game itself, FIFA must be a model of fair play, tolerance, sportsmanship and transparency.“

Dat laatste moeten we sterk nuanceren. De organisatie wordt reeds jarenlang geteisterd door corruptie- en omkoopschandalen en vormen van nepotisme. De negatieve publiciteit verontrust de grote sponsors, maar toch niet in die mate om de financiële steun stop te zetten. De commerciële belangen gaan nu eenmaal voor.

Als organisatie is de FIFA een buitenbeentje. Enerzijds is ze een niet-gouvernementele en non-profit organisatie, anderzijds een mondiaal bedrijf met een indrukwekkend balanstotaal en een dito cashflow. Daarnaast hebben haar tentakels een bereik met wereldwijde maatschappelijke invloed en politieke beïnvloeding.

De FIFA telt ongeveer een 390 personeelsleden. Ze resideert in Zürich en valt dus onder het Zwitserse belastingsysteem. De inkomsten van de recente World Cup in Zuid-Afrika werden via een deal met de overheid belastingvrij geparkeerd in het kanton Zug! De totale omzet van het tornooi beliep 3,2 miljard dollar; de winst iets van een 2 miljard dollar.

De FIFA is wel verantwoording verschuldigd aan de 8 confederaties en de 208 voetbalbonden, maar die hangen financieel volledig af van de geldkraan uit Zürich. Ter illustratie: confederaties en nationale voetbalbonden ontvingen voor hun werking een bedrag van 144 miljoen dollar (2007-2010).

Blatters almacht

Opmerkelijk is dat er sinds 1961 slechts drie voorzitters geweest zijn. De onverbeterlijke Sepp Blatter is al aan zijn vierde termijn toe. Vergeleken met grote bedrijven is dit totaal gebrek aan interne roulatie van topposities ongekend.

De top van de wereldvoetbalbond – heren van stand – staan op hun privileges. Dat vertaalt zich o.m. in de absolute geheimhouding over hun vergoedingen en in de exuberante eisen bij de offertes voor de World Cup, gaande van autovrije wegen om de voorzitter naar de stadions te loodsen tot allerhande fiscale voordelen voor allen die direct betrokken zijn bij de organisatie van het tornooi.

De voorzitter duldt alvast geen kritiek. Zo ontsloeg hij zijn rechterhand Michel Zen-Ruffinen. Deze startte immers een intern onderzoek naar corruptie binnen de organisatie en schreef er een dossier over.

Het onderzoek werd uiteraard stopgezet. Blatter zelf werd verdacht van corruptie en omkooppraktijken. Een intern onderzoek zuiverde hem van alle blaam.

Nepotisme is Blatter ook niet vreemd. Zijn neef Philippe Blatter is CEO van het mediabedrijf Infront. Dit jonge bedrijf kocht de mediarechten voor de WK’s van 2002 en 2006 van de FIFA en exploiteerde tevens de tv-beelden in Azië.

Op zeer korte termijn werd een miljoenenwinst gegenereerd. Echter, op welke wijze de overeenkomsten met de FIFA tot stand kwamen, is en blijft geheim. Idem dito of er ook nog andere bedrijven in de running waren, en hoeveel ze boden.

Wat stelt het TI-rapport eigenlijk voor?

Samengevat komen de krachtlijnen van het TI-rapport op het volgende neer.

1. De oprichting van een multistakeholdersgroep om het proces van het herstel van de geloofwaardigheid van de FIFA te ondersteunen.

2. Transparantie en publieke verantwoording in de besluitvormingsprocessen, ook wat de interne rollen en de verantwoordelijkheden betreft. Besluitvormingsprocedures moeten een input krijgen van onafhankelijke bronnen, bijvoorbeeld via niet-uitvoerende bestuurders of via raden van toezicht (zie de privésector).

3. Transparante criteria voor de individuele vergoedingen, de voordelen voor de ambtenaren en de betalingen en subsidies aan confederaties en federaties.

4. Het personeel, met inbegrip van de voorzitter, moet kunnen worden gerekruteerd van buiten de FIFA om belangenconflicten te voorkomen.

5. De vastlegging van effectieve anti-omkoping- en anticorruptiemaatregelen om komaf te maken met het verleden. Zo moeten er gedetailleerde procedures voorhanden zijn voor het omgaan met omkoping en corruptie.

6. De onderzoeken naar corruptie en omkoping moeten in alle openheid verlopen. De onderzoeken worden uitgevoerd door een onafhankelijke instantie (forensische accountants en speciale onderzoekers met anticorruptie-ervaring).

Deze equipe wordt geselecteerd na een openbare aanbesteding. Het verloop van het onderzoek moet worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie, hetzij de multistakeholdersgroep of een kleinere groep, bestaande uit mensen met een solide reputatie.

7. De FIFA, de confederaties en de nationale federaties moeten zorgen voor de tijdige publicatie van duidelijke en uitgebreide rapporten. Deze rapporten moeten meer bevatten dan louter vage en brede financiële gegevens. Daarbij moet in alle openheid gecommuniceerd worden over de herkomst van de middelen en de toewijzing ervan.

8. Bij evenementen met een hoog risico schakelt de organisatie externe deskundigen in voor het beoordelen van de risico’s op omkoping en corruptie met aandacht voor taakroulatie en betrokkenheid.

Dit is van toepassing op de toekenning van de World Cup hosting rechten, de financiële steun voor confederaties en federaties, de bonussen aan ambtenaren van de FIFA, de TV- en sponsorcontracten, de tussenpersonen die namens de FIFA optreden en de ticketverkoop en distributie.

Is het de FIFA menens?

Onder de titel ‘FIFA acknowledges report by TI’ werd vliegensvlug op het rapport gereageerd. Evenwel blijkt de wereldvoetbalbond niet in staat om tot de kern van de door TI geschetste problematiek te komen.

We citeren: “In terms of transparency, FIFA publishes all of its regulations, circular letters to member associations and the principal decisions taken by its Executive Committee, Ethics Committee and Disciplinary Committee on the official website FIFA.com. Similarly, the FIFA Statutes, Code of Ethics and Disciplinary Code, which outline the rules of conduct of all stakeholders in the football family, are all public, as are the annual Activity Report and the Financial Report, which complies with International Financial Reporting Standards (IFRS) and provides comprehensive information on FIFA’s revenues and expenses.”

Het FIFA congres van 1 juni sprak zich openlijk uit voor de verbetering van de organisatie met een sterke focus op transparantie en nultolerantie voor eender welke vorm van corruptie.

Recente beslissingen van de commissie wijzen op een stapje voorwaarts, maar volgens TI slaan deze enkel op de laatste schandalen. Bovendien werden de dossiers achter gesloten deuren behandeld, zonder gedetailleerde bekendmaking van de procedures.

Daarbij worden de leden van de ethische commissie benoemd door het uitvoerend comité van de FIFA. De onafhankelijkheid van de commissieleden kan dus in twijfel getrokken worden.

TI pleit er daarom voor om de werkzaamheden van de ethische commissie in te bedden in een bredere aanpak om elke verdenking van partijdigheid te vermijden. Tevens zou er een onafhankelijk onderzoek moeten komen om de beschuldigingen uit het verleden te weerleggen.

Uitermate winstgevend

Het is een understatement, maar de heren van de FIFA laten niet graag in de boekhouding kijken. Op basis van de gepubliceerde financiële rapporten zien we alvast dat de inkomsten en reserves in stijgende lijn gaan.

Voor de periode 2007-2010 komt de winst uit op 631 miljoen dollar. Het resultaat van 4.189 miljoen aan inkomsten versus 3.558 miljoen aan uitgaven. Het eigen vermogen bedraagt 2.145 miljoen dollar en de reserves staan voor 1.280 miljoen. Slotsom: de FIFA is voor een non-profitorganisatie uitzonderlijk kapitaalkrachtig.

In de periode 2007-2010 vloeide het gros van de inkomsten voort uit TV-uitzendrechten (2.408 miljoen dollar) en marketingrechten (1.072 miljoen). Conform artikel 2 van de statuten moeten de centen opnieuw worden geïnvesteerd in de promotie en verbetering van het voetbal.

Van de totale uitgaven werd 70 procent daarvoor bestemd (al dan niet via speciale programma’s). Vooral jeugd- en ontwikkelingsprogramma’s staan hier centraal.

Het grootste deel van de werkingskosten gaat naar personeel: 707 miljoen. In deze rubriek is er trouwens geen spoor te bekennen van de hoogte van de salarissen en bonussen van de FIFA-top, evenmin van de uitgaven met hun creditcards.

TI heeft het bij het juiste eind. De buitenwereld moet kunnen zien hoe het geld wordt gebruikt via een gedetailleerdere rapportering. Voor een organisatie met een dergelijke omvang valt het op dat de financiële rapporten rubrieken bevatten met vooral brede informatie.

Slotsom

Het is wachten op de eerste diepgaande structurele hervormingen en acties voor meer financiële transparantie. De door TI voorgestelde hervormingen hebben enkel een kans als ze gedragen en belichaamd worden door de toplui.

En het is nog maar de vraag of de interne veranderingen van binnenin zullen komen? Ondertussen staat Sepp Blatter nog vier jaar aan het roer van de wereldvoetbalbond FIFA.

Bronnen

• http://www.transparency.org
• FIFA: curing a crises of integrity
• http://www.fifa.com
• Financial Reports
• FIFA Code of Ethics
• Two members of the FIFA Executive Committee provisionally suspended, 29  May
• Ethics Committee meeting to take place on 22 and 23 July
• FIFA acknowledges report by TI, 16 August
• Humanitarian crisis in Somalia: FIFA donates USD 1 million in aid relief
• Public prosecutor of canton of Vaud decides not to enter into substance of claim lodged by OLYMPIQUE DES ALPES SA against FIFA Secretary General and UEFA General Secretary,26 august
• Foul!: The Secret World of FIFA: Bribes, Vote Rigging and Ticket Scandals, Andrew Jennings
• http://www.depers.nl/sport/501563/He-Sepp-waar-gaat-het-geld-heen.html
• http://www.depers.nl/sport/494405/Een-beetje-dictatuur-is-er-niks-bij.html
• http://www.transparencyinsport.org
• Is FIFA an Organised Crime Family?, Andrew Jennings