Ik sta hier niet als de regisseur Ivo van Hove.
Ik sta hier niet als Toneelgroep Amsterdam.
Ik sta hier als burger uit jullie – eveneens verwarde – buurland.

Ik heb me altijd bevoorrecht gevoeld in dit land te werken en te leven. Maar nu ben ik daar niet meer zo zeker van en voel ik me, net als jullie, treurig en ja, ondertussen ook boos.

Jullie hebben vannacht een Mars der Beschaving afgelegd.
De beschaving is van ons allemaal en wordt elke dag, elke minuut door iedere burger vormgegeven.

De dag dat Staatssecretaris Zijlstra zijn brief aan de Kamer bekendmaakte, leek het of een oorlog was uitgebroken. Er groeide razendsnel een sfeer van ieder voor zich. Logisch, wanneer gevaren langs alle kanten op je afkomen, strijd je als een leeuwin voor het eigen kroost. Het vertrouwen tussen grote en kleine organisaties -dat in de afgelopen jaren met zorg is opgebouwd -dreigde verbroken te worden.

Ik wil niet in een samenleving leven waar de wet van de jungle heerst.
Daarom ben ik hier.
Daarom zijn jullie hier.
We komen op voor wat ons dierbaar is.

Dierbaar is het evenwicht tussen het klein-en het grootschalige. Een sterke top vereist een sterke basis.
De kunst kan net als de wetenschap niet zonder fundamenteel onderzoek. Topinstellingen verworden zonder een zinvolle relatie met onderzoek en ontwikkeling tot een waterhoofd.

Dierbaar zijn de kunstopleidingen die zorgen voor de in-en uitstroom van kunstenaars van morgen.
Wat is Ajax zonder zijn jeugdopleiding? Ik zie opleidingen voor me die niet gefinancierd worden per leerling maar die kunnen kiezen voor talent en zo een hoog niveau waarborgen.

Dierbaar is dat zoveel mogelijk mensen onze concerten, voorstellingen, televisieseries, performances, tentoonstellingen en films bekijken. Als onze premier beweert dat wij met de rug naar het publiek staan en met de knip naar Den Haag, verwijst hij naar een beeld van de kunstenaar uit de vorige eeuw. Uit lang vervlogen tijden. Natuurlijk kunnen we het beter doen, moeten we het beter doen. Natuurlijk willen ook wij onze verantwoordelijkheid nemen en een substantieel aandeel van de bezuinigingen op ons nemen. Maar als in alle andere sectoren gemiddeld 8% wordt bezuinigd, is de ruim
30% voor cultuur wel erg veel. Teveel.

Dierbaar is dat in alle sectoren van de cultuur topinstellingen op basis van dezelfde criteria worden erkend. Nu lijkt het erop dat goed ondernemerschap en een goed inkomstenbeleid bij de ene instelling
wordt bestraft: want een aanleiding om te bezuinigen, en bij de andere juist beloond. Gelijke monniken, gelijke kappen.

Dierbaar is dat er goede contractuele afspraken worden gemaakt tussen schouwburgen en gezelschappen, tussen concertzalen en orkesten en ensembles, kortom: tussen aanbod en afname. Anders
dreigen kunstenaars volledig afhankelijk te worden van de voorkeuren en afkeuren van die directies.

Dierbaar is dat politiek gedreven wordt door een visie op de toekomst. Welk perspectief wordt de kunst geboden met deze onevenredige bezuiniging? Zeker nu vorige week de bedrijfswereld en de gemeenten duidelijk hebben gemaakt niet de gaten te willen opvullen die de Rijksoverheid laat vallen.

Ik zou een reeks cijfers kunnen geven. Cijfers die bewijzen dat deze bezuiniging verder bijdraagt aan het overheidstekort. Of dat er veel meer subsidie naar het voetbal gaat dan naar cultuur, terwijl wedstrijden minder bezoekers trekken dan kunstevenementen.

Vanuit een internationaal perspectief, neemt Nederland een jaloersmakende uitgangspositie in. Denk aan de strategische ligging, de geschiedenis van risicovol ondernemen, de hoge kwaliteit van leven, en last but not least de diversiteit aan kunst en cultuur.

Ik vraag van het kabinet Rutte een aantal garanties.

• Garandeer een perspectief. Formuleer een langetermijnvisie op kunst en cultuur.
• Garandeer dat de bezuinigingen gefaseerd worden ingevoerd tot 2015. Respecteer het eigen regeerakkoord.
• Garandeer dat er onderscheid gemaakt wordt tussen internationale, nationale en regionale werking. Durf te differentiëren!
• Garandeer dat de fondsen dicht op de ontwikkelingen in het veld kunnen opereren. Schrap de normbudgetten en standaardpakketten. Durf te differentiëren!
• Garandeer maatwerk. Het is te makkelijk: groot tegen klein. Groot wil niet zeggen breed publiek.
  Klein is niet synoniem aan cutting edge. Was de wereld maar zo simpel. Denk niet zwart-wit, laat dit niet het imago van Uw coalitie zijn.
• Garandeer een onderscheid tussen de begrippen kunst en cultuur. Grunberg lezen is niet hetzelfde als je Facebook pagina bijwerken. Gebruik het begrip kunst én gebruik de kunst.

Waarom?

Kunst zorgt ervoor dat we onze diepste angsten, frustraties en verlangens kunnen beleven in musea, concertgebouwen, poppodia, theaters en bioscopen. Vergelijk het met dromen: ikzelf heb hoogtevrees en steevast eindigen mijn dromen op het moment dat ik dreig van een brug of een rots te vallen. Het is een manier om deze angst te bedwingen en leefbaar te houden. Dromen houden ons in leven, zoals ook de kunst de samenleving in leven houdt. De kunst als zuiveringsstation van onze samenleving.

We kunnen ongestraft gadeslaan hoe Macbeth een bloedbad aanricht om zijn macht te consolideren. Via kunst beleven we wat we in ons dagelijkse leven vrezen of juist intens verlangen. Dat is de scheidslijn tussen politiek en kunst. De politiek moet zich bezig houden met de orde in de samenleving, de kunst met de chaos.

Deze week zei een prominente politicus tegen mij: „Kunst is geen kerntaak van de overheid.” Kunst is een kerntaak! Anders zetten we de tijd stil. Staatssecretaris Zijlstra houdt van Metallica. Ik wil hem kort herinneren aan het refrein uit het fenomenale “Enter Sandman”:

“Exit light
Enter night
Take my hand
We’re off to never never-land.”

Ivo van Hove