In de vroege ochtend escorteert een patrouilleboot van de Guardia di Finanza een vissersboot naar de afgesloten militaire haven van Lampedusa. Aan boord negentien Tunesische migranten, onder wie zes vrouwen en een kind, maar ook een schaap. Ze worden weggevoerd naar een van de twee opvangcentra. Het schaap blijft achter in de haven.

Algemeen bevinden er zich weinig Tunesiërs onder de migranten die hier dagelijks toekomen. Meestal gaat het om zwarte Afrikanen die de oorlog in Libië ontvluchten. Vorige week zaterdag arriveerden hier 1500 migranten met zeven boten in de commerciële haven.  “We werken aan een stuk door van 2 uur ‘s ochtends tot 4 uur in de namiddag”, zegt coördinator Ennio Ciuffi van het Rode Kruis, dat een centrum heeft op de werf.

Instroom van Tunesiërs

De opvangprocedure voor nieuwkomers is er sterk op vooruit gegaan sinds 12.000 Tunesiërs begin maart op enkele dagen tijd het vulkanische eilandje met 6000 duizend inwoners overspoelden. Vandaag worden alle migranten onmiddellijk medisch onderzocht en verzorgd door het Rode Kruis en Artsen Zonder Grenzen. Een legertje ngo’s is aanwezig om zeker te zijn dat iedereen die wil, bescherming als vluchteling kan aanvragen.

Asielzoekers worden naar de twee tijdelijke opvangcentra op het eiland gebracht, vanwaar ze met cruiseschepen naar een van de opvangcentra op het Italiaanse vasteland gaan. Tunesiërs worden systematisch geklasseerd als “economische migranten” en via Sicilië gerepatrieerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat is het gevolg van een overeenkomst tussen Italië en de overgangsregering van Tunesië. Het systeem heeft iets van een lopende band en staat in schril contrast met de reactie op de instroom van Tunesiërs eerder dit jaar.

Berlusconi en Lega Norte

De verkrampte houding van de regering-Berlusconi maakte toen van een humanitaire crisis ei zo na een ramp. Meer dan twee weken lang sliepen duizenden Tunesiërs op rotshellingen of op straat. Berlusconi en zijn coalitiepartner Lega Norte deden weinig meer dan de angst in Europa voor een “Bijbelse exodus” van Noord-Afrikaanse migranten aanwakkeren.

Nu leveren de Italiaanse instellingen wel goed werk in Lampedusa. Dagelijks vliegen er helikopters uit, de boten van de Guardia di Finanza varen aan en af om reddingsoperaties uit te voeren of migrantenboten naar de haven te begeleiden.

Niet alle vluchtelingen die aan hun reis begonnen, hebben het eiland bereikt. Volgens het VN-Vluchtelingenagentschap (UNHCR) zijn 1500 migranten die sinds maart in Noord-Afrika vertrokken omgekomen. Het was de op één na dodelijkste periode in de geschiedenis van de Europese toegangspoorten in de Middellandse Zee.

Sommige boten zijn zo volgeladen dat elke onverwachte beweging kan volstaan om hen te doen kantelen. Twee maanden geleden heeft de kustwacht nog 53 mensen gered uit een gekapseisde boot, aldus kapitein Antonio Morana. Zijn kustwacht vond twintig lichamen, maar ze konden niet worden geborgen door het slechte weer.

Rol van Libië

De toevloed aan migranten op het eiland dit jaar was gedeeltelijk een gevolg van het verbreken van een vriendschapsverdrag uit 2009 tussen Italië en Libië. Onder dat akkoord mochten Italiaanse en Maltese schepen migrantenboten terugsturen naar de Libische territoriale wateren, waar de vluchtelingen werden vastgehouden door de veiligheidsdiensten van kolonel Khadaffi.

“75 procent van de mensen die Lampedusa bereiken vanuit Libië waren asielzoekers. De helft hiervan had nood aan een vorm van bescherming”, verklaart Barbara Molinario van UNHCR op het eiland. “Door het verdrag met Libië te sluiten, kon de Italiaanse regering de belangrijkste route voor asielzoekers naar Europa verzegelen.”

Italië noch Europa zijn blij dat de vluchtelingen opnieuw toestromen. UNHCR drong er bij de NAVO op aan om de migrantenboten uit Libië beter te begeleiden, maar vorige week vroeg de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Roberto Maroni aan de NAVO om migranten uit Libië tegen te houden. Door zo’n beleid zouden ze stranden in een oorlogsgebied.

Angelina Jolie

Enkele dagen geleden zette de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, Franco Frattini, in Napels zijn handtekening onder een nieuwe overeenkomst met de Libische Nationale Overgangsraad. Daardoor zullen de opvolgers van Khadaffi een gelijkaardige rol moeten spelen voor de Europese grenscontroles.

Zondag bezochten de VN-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, Antonio Guterres, en VN-goodwill ambassadrice, Angelina Jolie, het eiland. Ze riepen Italië en Europa op om meer solidariteit te tonen met de vluchtelingen die naar Lampedusa komen.

Gutteres omschreef de 40.000 migranten die in Lampedusa arriveerden als “een druppel in de oceaan” voor Europa als geheel. Maar het akkoord met de Libische rebellen toont nog maar eens aan dat het voor de Italiaanse regering – net als voor vele andere Europese landen – belangrijker is om de “asielroute” naar Lampedusa te sluiten dan ze open te houden.