Hoe kwam de Onafhankelijke Leerkrachtenvakbond tot stand?

Abdel Hafiz: “Vooraleer ik iets over de lerarenvakbond vertel, wil ik het over de vroegere vakbond van leerkrachten hebben. De eerste organisatie voor leraren werd opgericht door Saad Zaghlul toen hij minister van Onderwijs was [1906-1910]”.

“Deze leerkrachtenbond werd vooral door grootgrondbezitters en de rijke klasse gesteund. In 1951 vormde Taha Hussein, die toen minister van Onderwijs was, deze associatie om tot een vakbond die iedereen die in het educatieve veld werkzaam was, diende te herbergen en meer een wetenschappelijke club dan een vakbond vormde.”

“In de jaren zestig werd de lerarenvakbond als een politiek instrument van de Nasseristische eenpartijstaat aangewend. De vakbond diende het project van het toenmalige ‘Arabisch socialisme’ uit te dragen. Toen het regime in de jaren zeventig en tachtig afscheid nam van haar socialistische aspiraties bleef de vakbond echter een verlengstuk van de dominante partij.”

“Niettegenstaande de leraren niet over een eigen strijdinstrument beschikten, kwamen ze in het verleden toch al veelvuldig op voor hun rechten, zoals aan het begin van de jaren vijftig en aan het einde van de jaren zestig en tachtig. Toen in 2005 en 2006 wetten werden goedgekeurd die de privatisering van het onderwijs inluidden, besloot ik dat het tijd werd om actie te ondernemen. Ik nam onbetaald verlof en richtte het Egyptisch Centrum voor Educatieve Rechten op, een NGO.”

“We ijverden in de eerste plaats voor betere werkomstandigheden voor leerkrachten. Aanvankelijk waren we met weinig. Toen een groep leraren uit de stad al-Arish met mij contact opnamen om samen te werken met de afdeling in de Sinaï, belde ik een vriend op die daar woont en zei hem ‘Ashraf, hoe gaat het ermee? Vanaf nu ben jij verantwoordelijk voor het werk in al-Arish’.”

“Zo groeiden onze aantallen en we besloten een eigen vakbond op te richten. Dit initiatief verdeelde de beweging in drie groepen. Een eerste groep stond erop dat we de bestaande vakbond moesten hervormen.”

“De tweede groep, voornamelijk Moslimbroeders, ging hiermee akkoord en stelde dat we enkel een onafhankelijke vakbond mochten oprichten nadat een campagne voor interne hervormingen mislukte. Mijn groep ten slotte, stelde duidelijk dat we geen club, maar een democratische vakbond nodig hadden, die de rechten van de leraren als loontrekkenden moest verdedigen. Als leerkrachten verkopen we immers ook onze arbeidskracht voor een loon.”

“Algauw hadden we drie à vierduizend leden. Toen beslisten we om eind 2011 onze vakbond officieel op te richten. Maar omstandigheden dwongen ons om ons sneller te organiseren. Toen de minister van Onderwijs tijdens de periode van de middelbare schoolexamens de werkuren verdubbelde en ons verbood om op ziekteverlof te gaan, stierven er zeven leerkrachten aan ziekte en uitputting. Op 14 juli 2010 hebben we dan als reactie onze onafhankelijke vakbond opgericht.”

Hoe belangrijk is een democratische werking voor jullie vakbond?

“Democratie is onontbeerlijk voor een efficiënte vakbond. Binnenkort houden we onze eerste vakbondsverkiezingen. Het belangrijkste orgaan is ons congres dat drie comités verkiest die de leiding van de organisatie vormen en die op hun beurt verantwoording aan het congres verschuldigd zijn.”

“Lokale afdelingen behouden een grote autonomie over hun werking en beslissingen. Verder is lidmaatschap van onze vakbond een recht. De staatsvakbond houdt het lidgeld af van het loon van de werknemers. We hebben een petitie met duizenden handtekeningen georganiseerd die deze ondemocratische praktijk wil afschaffen.”

Welke impact had de revolutie op de strijd van de Egyptische leraren?

“Voor de revolutie waren er al vakbondsmilitanten die zich inzetten en grote risico’s namen. Iedereen die een onafhankelijke vakbond wilde oprichten, zoals de leraren, maar ook het medische personeel, de belastingambtenaren en de gepensioneerden, stelde zich bloot aan de intimidatie en laster van het regime. We werden ervan beschuldigd buitenlandse spionnen en provocateurs te zijn.”

“De staatsveiligheid zond criminelen om ons te bedreigen en in elkaar te slaan. Verscheidene keren vreesde ik voor mijn leven. Toen de revolutie begon, organiseerden we stakingen in de scholen. Leraren en leden van onze vakbond stonden van bij het begin van de revolutie op het Tahrir-plein en betoogden overal in de straten van Egypte. Op sommige plaatsen hebben we zelfs het protest geleid.”

“Wij stelden ook de meest radicale sociale eisen: de hernationalisering van de geprivatiseerde gronden en bedrijven en het bouwen van nieuwe huizen, fabrieken, scholen en ziekenhuizen om ons land economisch te ontwikkelen en de werkloosheid te bestrijden.”

“Door op te komen voor onze sociale en politieke rechten gaven we onze studenten de beste pedagogische les. Onze scholieren gingen naar het Tahrir-plein en scandeerden ‘rechts, links, we hervormen het onderwijs!”

“De revolutie radicaliseerde ook de leerkrachten zelf. In Port Saïd bijvoorbeeld ontstond er in de schoot van de lokale Volksalliantie ter Verdediging van de Revolutie een onderwijscomité. Dit comité verdedigde de sociale dimensie van de revolutie en besloot uiteindelijk om zich bij de onafhankelijke lerarenvakbond aan te sluiten.”

Wat is jullie visie op de toekomst van het Egyptische onderwijs?

“Tijdens de revolutie eisten we niet alleen een nieuwe grondwet en onafhankelijke vakbonden, maar ook nieuwe wetten en regels om het onderwijssysteem te verbeteren en ook een nieuwe visie op onderwijs. In eerste instantie moet er meer in onderwijs geïnvesteerd worden. Er is nochtans geld genoeg.”

“De minister van Onderwijs, Ahmed Zaki Badr, heeft zo maar eventjes 5 miljoen Egyptisch pond (ongeveer 625.000 euro) uitgegeven om een website voor het ministerie te laten maken. Zelf heeft hij op 11 maanden tijd 200 miljoen Egyptisch pond verdiend (2,5 miljoen euro).”

“Voorts is het onderwijs in Egypte er een van het ‘sta recht, zit neer’-type. Het is gebaseerd op autoritarisme en repetitief leren. Geschiedvervalsing is schering en inslag. We worden bijvoorbeeld verondersteld te verkondigen dat de filosoof Avicenna een Egyptenaar was, terwijl hij niet eens een Arabier was! Bijbels waren verboden op scholen, zelfs als een meerderheid christen was. Niet de Moslimbroeders, maar de staat verbiedt dit!”

“Op de scholen heerst een cultuur van angst. In elke school zaten spionnen van de staatsveiligheid. Studenten werden aangemoedigd om leraren te verklikken, terwijl leraren elkaar en de studenten in de gaten moesten houden. De revolutie zal hopelijk de werkomstandigheden en de maatschappelijke positie van leraren verbeteren en leerkrachten zullen op hun beurt hun samenleving vooruithelpen.”

“We bereiden een algemene staking voor die de rechten van leerkrachten en studenten in de verf zal zetten en een nieuw onderwijssysteem zal eisen. Elke dag informeren we onze studenten en hun ouders over de politieke ontwikkelingen, zoals het referendum en de verkiezingen en de nood aan eenheid tussen christenen en moslims.”

Brecht De Smet

Brecht De Smet is onderzoeker bij de Middle East and North Africa (MENA) Research Group aan de UGent.