“No one expected the #spanishrevolution”

“No one expected the #spanishrevolution”, misschien wel de bekendste slogan van de protesten die nu al een week aan de gang zijn in Spanje. De Twitter-zin komt niet uit de lucht vallen, want Spaanse jongeren leken tot voor kort apolitiek en ongeïntereseerd te zijn, ongeacht hun eigen precaire situatie.

De 40 procent jongerenwerkloosheid, een absurde politieke polarisatie in een context van besparingen en banken die vrijuit gaan: de situatie leek nochtans kurkdroge Kempense heide op een snikhete dag. Vroeg of laat moest het dus vuur vatten, en dat gebeurde nu ook, op hoogst opmerkelijke manier. 

Dat Spaanse jongeren inherent lui of apathisch zouden zijn, is vanzelfsprekend larie, maar het betekent nog niet dat de huidige protesten eraan zaten te komen. Er is immers een schrijnend gebrek aan politiek bewustzijn in Spanje, wat ook gereflecteerd wordt in het hopeloze niveau van elk debat naar aanleiding van de lokale verkiezingen die zondag plaats vinden.

Gelijkenissen met Arabische wereld?

En toch: cijfermatig gezien moést Spanje wel het eerste westerse land zijn waarin zich afspiegelingen van Tahrir en consoorten afspelen. De werkloosheid ligt er nergens zo hoog, de politieke klasse is nergens zo onmachtig en impopulair. 

Hoewel het vooral deze politieke klasse was die in het begin werd geviseerd -zowel de sociaaldemocratische regeringspartij als de ultrarechtse oppositie – is er nu meer aan de hand dan enkel het afwijzen van premier Zapatero en de al even duidelijke kritiek op de PP (Partido Popular) van oppositieleider Rajoy.

Politici haastten zich om een blijk van sympathie en begrip voor de beweging uit te drukken, maar zien nu met lede ogen aan hoe de ’15-M’-deelnemers zich niet meer enkel richten tot politieke figuren of partijen, maar stilaan het hele systeemn in vraag stellen.

“De banken naar de rechtbank!”

Naast gangbare eisen van studenten en jongeren tegen de commercialisering van het onderwijs, gebrek aan betaalbare woningen, degelijk werk of het groeiende democratische deficit in Spanje, wordt er steeds meer gefocust op de oorzaken van de huidige Spaanse crisis.

Vandaag (vrijdag) werden verscheidene banken in Spanje met vreedzaam protest bestookt en er duiken steeds meer borden met slogans op die het kapitalisme duidelijk in vraag stellen.

Ijsland wordt door veel betogers als een voorbeeld gezien. Ze eisen dan ook dat er geen schulden veroorzaakt door banken afbetaald mogen worden, dat de verantwoordelijken voor de crisis berecht worden en wijzen daarbij ook naar de grondwetswijziging die in Ijsland plaats vond.

Wat na zondag?

Hoewel het Spaanse verkiezingscomité de protesten voor dit weekend verboden heeft, wegens een wet die politieke bijeenkomsten de dag voor en de dag van verkiezingen verbiedt, lijkt er geen sprake te zijn van ontruimingen.

Sterker nog: bevoegde politici moeten schoorvoetend toegeven dat ze ‘vermoedelijk geen actie zullen ondernemen’, terwijl de traditionele media haast niet anders kunnen dan te sympathiseren met de beweging – doch met een paternalistisch randje.

Het toont de impact van de beweging op de bewustwording bij de Spaanse bevolking. Of het een effect zal hebben op het verkiezingsresultaat valt af te wachten, want ’15-M’ roept hoofdzakelijk op om niet te stemmen. 

Toch lijkt het er op dat het na zondag in de meeste Spaanse steden zou kunnen uitdoven. Het effect van de beweging is echter zodanig groot, dat het ook grenzen heeft overgestoken en landen aandoet waar geen sprake is van verkiezingen en waar protesten naar Spaans voorbeeld duidelijk antikapitalistisch zijn.

Dit kan ertoe leiden dat ook in Spanje steeds meer mensen geïnspireerd raken door de golf van protesten, waardoor het de verkiezingsdag overstijgt. Cruciaal daarbij zal zijn of de Spaanse arbeidersbeweging de huidige protesten wel of niet vervoegt, en hoe. Het wantrouwen van betogers en kampeerders tegenover politieke organisaties en vakbonden blijft op dit moment evenwel groot.

Missie geslaagd

Toch lijkt het evident dat de protestgolf meer teweeg heeft gebracht dan men op voorhand had kunnen hopen: de verkiezingen en politici worden naar de achtergrond geramd, het wordt internationaal opgepikt en er is voldoende steun om niet snel geïsoleerd te raken.

Vooral met het oog op de nationale verkiezingen van 2012 is deze beweging alvast een belangrijk precedent. Het Spaanse politieke establishment zal niet meer op beide oren slapen zolang de protesten blijven opduiken tijdens verkiezingsperiodes of erbuiten. Niet onbelangrijk is ook dat er naast jongeren en studenten steeds meer oudere én werkende mensen solidair zijn met de beweging.

Het grote gevaar voor 15-M is dat het geen politieke basis heeft en dat het na zondag wel eens kan uitdoven zonder versterking vanuit vakbondshoek of de Spaanse linkse oppositie. Het zal dus van beide kanten moeten komen om de beweging te kunnen versterken: enerzijds zal politiek debat en discussie ingang moeten vinden binnen de 15-M beweging, terwijl vakbonden en andere traditionele bewegingen veelal van houding zullen moeten veranderen. 

Dit alles neemt niet weg dat elk individu dat zich achter de acties schaart, deze acties ook weet te versterken en dat het open karakter van de beweging dergelijk intern debat ook toelaat. 

Hoe dan ook, en los van de rol van sociale netwerksites, toont de 15-M beweging aan hoe spontaan een aanwezig potentieel kan resulteren in goed georganiseerd, vreedzaam en gedetermineerd protest dat de fundamenten van het systeem in vraag stelt. Het laat in elk geval vermoeden dat we op meerdere plaatsen in de wereld te maken hebben met een kruitvat dat zomaar en relatief onverwacht tot ontploffing kan komen.