Azië blijft het gevaarlijkste continent voor journalisten. In 2010 stierven er 40 journalisten. In Pakistan alleen al kwamen 16 journalisten om het leven. Er is wel een daling vast te stellen in het aantal gedode journalisten, maar dat is geen reden tot optimisme, zegt de internationale journalistenbond, IPI.

Vorige week kwamen in Libië nog twee Britse oorlogsfotografen om het leven toen ze verslag uitbrachten van de gevechten tussen pro-Khaddafi-troepen en rebellen in de buurt van de havenstad Misrata. Chris Hondros en Tim Hetherington waren op slag dood, Guy Martin, van het fotoagentschap Panos, en Michael Christopher Brown van Corbis, werden bij een mortieraanval zwaargewond.

Aan de leiband van militairen

World Press Freedom Day wordt dit jaar op talloze plaatsen in de wereld gevierd, maar in Washington DC gaat op een speciale centrale viering de aandacht vooral naar de invloed van de aanslagen van 11 september 2001 en de daaropvolgende strijd tegen het terrorisme op de journalistiek.

Hoe journalisten gedwongen werden om ‘embedded‘ te werken, aan de leiband van militairen te lopen in oorlogsgebieden als Irak en Afghanistan en hoe de algemeen aanvaarde burgerlijke vrijheden plotseling zwaar op de helling kwamen te staan onder het presidentschap van George W. Bush.

Bovendien gaat ook speciale aandacht naar de toestand in Tunesië en Egypte. Twee landen die tot voor kort bijzonder slecht scoorden op de internationale index van de persvrijheid. Sinds de volksrevoltes van begin dit jaar is er veel veranderd, maar de pers kampt er nog altijd met beperkingen en vormen van zelfcensuur.

Socialenetwerksites en de volksrevoltes

Vooral in Egypte beheerst het leger nog grotendeels de informatiestroom die naar het brede publiek gaat. Toegang tot de nieuwe socialenetwerksites als Facebook en Twitter blijft er immers beperkt tot een relatief kleine groep van de bevolking.

Die nieuwe media, waarbij hoe langer hoe meer burgers zelf betrokken geraken bij het maken van nieuws, krijgen veel aandacht dit jaar. Want ook daar bedreigen allerlei beperkingen van commerciële en politieke aard de vrije toegang, zoals het voorbije jaar ten overvloede bleek bij het uitlekken van allerlei ‘gevoelige’ informatie op de klokkenluiderssite WikiLeaks, de twijfelachtige vervolging van initiatiefnemer Julian Assange, het willekeurige beleid van het Facebook-management tegenover welke pagina’s getolereerd worden en welke niet, de overheidscensuur op internet in landen als China en Syrië, de arrestatie van kritische bloggers in Egypte, enz.

Mijlpaal Afrikaanse mediageschiedenis

De Fédération internationale des Journalistes (FIJ), groepeert 165 journalistenbonden in 125 landen met in totaal meer dan 600.000 leden. Een van die regionale lidorganisaties is MISA, het Media Institute of Southern Africa, dat mee aan de basis lag van de Verklaring van Windhoek, die dit jaar precies op 3 mei twintig jaar geleden werd ondertekend in de Namibische hoofdstad.

Voor de Afrikaanse mediageschiedenis vormt deze verklaring een mijlpaal. Dit baanbrekende document is er maar gekomen onder impuls van enkele idealistische journalisten. Overal ter wereld, maar nog meer in Sub-Sahara Afrika, is journalistiek als vak verbonden met een grote portie idealisme, want vele journalisten kunnen nauwelijks het hoofd boven water houden met het schamele salaris dat ze verdienen. Bovendien stellen ze zichzelf en hun familieleden vaak bloot aan vervolgingen, overheidscensuur en ongerechtvaardigd ingrijpen door commerciële mediabonzen. 

Reflecteren en uitdagingen aangaan

MISA is in 2011, samen met haar partners, gastheer van de Windhoek+20-conferentie. Die vindt plaats in Windhoek op 5 en 6 mei onder het thema: ‘Media in Afrika 20 jaar later: ons verleden, heden en toekomst’. Daarbij hoopt MISA een platform voor mediabeoefenaars uit heel het continent te laten reflecteren op de afgelopen 20 jaar, maar ook de enorme uitdagingen te bespreken en hoe die te overwinnen.

Een hoogtepunt vormt de Judge John Oliver Manyarara Memorial Lecture, die een eerbetoon wil zijn aan een voorvechter van de persvrijheid in Afrika en een van de oprichters van MISA Trust Fund. De conferentie in Windhoek zal worden voorafgegaan door een overleg met Afrikaanse redacteuren die op 4 mei de Verklaring van de Tafelberg zullen onderschrijven.

Naar aanleiding van de World Press Freedom Day liet MISA in een perscommuniqué weten dat “de Namibiërs trots mogen zijn op de rol die zij speelden in de vooruitgang van de vrijheid van de media, de onafhankelijkheid en het mediapluralisme in heel het continent”.

Angola: doodsbedreigingen door ‘onbekenden’

Dat dit zeker nog geen verworven rechten zijn, bewijzen de recente bedreigingen tegen William Tonet, journalist en uitgever van het onafhankelijke Angolese tweewekelijkse blad Folha 8.

Op zaterdag 30 april kreeg Tonet nogmaals schriftelijke en telefonische doodsbedreigingen van ‘onbekenden’ die hem op het hart drukten onmiddellijk te stoppen met het publiceren van onthullende artikels over corruptie op het hoogste staatsniveau. “Ou paras ou morres” (letterlijk: ‘of vertrekken of sterven’) is de boodschap die Tonet al enkele weken via alle mogelijke kanalen op zijn privéadres en op de redactie van Folha 8 ontvangt.

Volgens de journalist zitten kringen in de directe omgeving van president José Eduardo Dos Santos achter die doodsbedreigingen. Folha 8 publiceerde de afgelopen weken onthullende stukken over de corrupte praktijken van de president, zijn dochter en zoon, en hoe miljarden inkomsten uit de oliebusiness ‘verdwijnen’ uit de staatskas.

Sinds enkele maanden wordt Angola geconfronteerd met enkele schuchtere pogingen van oppositiegroepen en middenveldorganisaties om openlijk protest te tonen. Bijna tien jaar na het einde van de burgeroorlog leeft een overgroot deel van de bevolking in bittere armoede, terwijl een kleine elite rond de president en zijn zakenrelaties zich alles kan permitteren dankzij de rijkelijk vloeiende oliebronnen.

Lijst van Freedom House

Traditioneel publiceerde Freedom House aan de vooravond van de Dag van de Persvrijheid zijn jaarlijkse rangschikking van landen volgens persvrijheid. België staat nog altijd stevig vooraan (vierde plaats). De lijst van slechtste leerlingen van de klas heeft helaas ook weinig verandering ondergaan: Rwanda, Somalië, Syrië, China, Laos, Tunesië, Equatoriaal-Guinea, Iran, Cuba, Wit-Rusland, Myanmar/Birma, Eritrea, Libië, Oezbekistan, Turkmenistan en Noord-Korea. Daarin zou volgend jaar wel wat moeten veranderen met de geslaagde volksrevolte in Tunesië.

Media Institute of Southern Africa – MISA
21 Johann Albrecht Street
Private Bag 13386
Windhoek
Namibia
 

Andere interessante sites:

Réseau Damoclès: www.damocles.org
Article 19: www.article19.org
Commitee to Protect Journalists (CPJ): www.cpj.org
The Doha Centre for Media Freedom: www.dohacentre.org
Global Forum for Media Development: www.gfmd.info