De inheemse bevolking organiseert zelf volksraadplegingen over de mijnexploitatie (foto: Sander Otten)
Nieuws, Wereld, Economie, Mijnbouw, IAO-conventies, Inheemse bevolking, Volksraadplegingen, VN-rapporteur James Anaya, Nationale Coördinatie en Convergentie Waqib' Kej, Raad voor Ontwikkeling van de Gemeenschap (COCODE), Conventie 169 -

Volksraadplegingen tegen multinationale mijnexploitatie

In Guatemala is reeds jaren een strijd aan de gang tussen regering en inheemse bevolking. Inzet: de uitverkoop van bodemrijkdommen aan multinationale bedrijven.

donderdag 14 april 2011 11:15
Spread the love

Carrousel van volksraadplegingen

De inwoners van de gemeente Olintepeque in het departement Quetzaltenango hebben eind februari de mijnexploratie en -exploitatie tijdens een volksraadpleging verworpen.

Tachtig procent van de bewoners van de lokale gemeenschappen zetten zich op weg naar een van de veertien posten om hun stem uit te brengen. 14.550 personen stemden tegen de mijnbouw. Er waren 69 voor en 92 ongeldige stemmen.

Het resultaat werd aan de burgemeester en de gemeenteraad overgemaakt. In een volgende stap wordt de uitslag aan verschillende nationale overheidsinstanties overgedragen. Deze overdracht zal gebeuren samen met de uitslag van de raadpleging die gehouden werd in de gemeente San Juan Ostuncalco. Inmiddels hebben dorpelingen reeds 50 volksraadplegingen uitgevoerd. Dit in gebieden die bedreigd worden door mijnactiviteiten van multinationale bedrijven.

De Guatemalteekse staat bekrachtigde jaren geleden Conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in Genève betreffende de rechten van de inheemse bevolking. En dus zou de regering zelf de bevolking in kwestie moeten raadplegen, en actief in de onderhandelingen betrekken telkens een multinationaal bedrijf in een bepaalde streek ingrijpt.

Maar de overheid, verleid door de economische kruimels die van de tafel van de bedrijven vallen, vertikt het. En dus gaat de inheemse bevolking op eigen houtje aan het werk

Reglement voor volksraadplegingen

De regering zit aan alle kanten gewrongen. Enerzijds de aangegane, internationale verbintenis. Anderzijds de voortschrijdende spontane volksraadplegingen. En daarbovenop de klacht die de door het Canadese mijnbedrijf Marlin benadeelde bevolking van een paar gemeenten in San Marcos indiende bij de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten.

Deze commissie droeg de regering in Guatemala in mei 2010 op om de mijnactiviteiten in het departement San Marcos tijdelijk stop te zetten, tot de studie over de impact op het milieu en op de samenleving rond zou zijn. Tot nu toe heeft de regering daar geen gehoor aan gegeven.

Om uit het slop te geraken en de lawine van spontane volksraadplegingen aan banden te leggen, besloot de overheid tot het opstellen van een reglement voor volksraadplegingen. Met als gevolg groot alarm onder de inheemse bevolking.

De Nationale Coördinatie en Convergentie Waqib’ Kej verwerpt het voornemen van de autoriteiten om de raadplegingen van de gemeenschappen te reglementeren.

De koepel wijst er op dat de uitoefening van de raadpleging een voorouderlijk gebruik van de inheemse bevolking is. Dat gebruik werd vroeger ook al toegepast, maar nooit door de staat Guatemala erkend. En het voorstel om nu de volksraadplegingen te reglementeren, speelt enkel in de kaart van de private economische belangen. Vooral dan van de mulitinationals die uitgestrekte gebieden exploiteren.

Speciale rapporteur van de Verenigde Naties

Het kon niet anders of James Anaya, de speciale rapporteur van de VN voor de rechten van de inheemse volkeren, ging er zich mee moeien. De tekst van de regering sneuvelde. “Want lang niet compatibel genoeg met de internationale voorschriften en akkoorden die door de staat Guatemala aanvaard werden”, legde Anaya de functionarissen in Guatemala uit.

Immers, als het gaat over mijnbouw, moet de raadpleging van de bevolking gebeuren van bij het begin. Met andere woorden, van zo gauw een bedrijf een verzoek tot exploratie en exploitatie voorlegt.

De voorgelegde tekst van de regering voorziet als onderdeel van het reglement de oprichting van een Commissie voor Volksraadplegingen. Maar voor deze commissie zouden enkel twee vertegenwoordigers van inheemse instellingen, die het gebied wonen, kunnen verschijnen. En dit samen met een vertegenwoordiger van de Raad voor Ontwikkeling van de Gemeenschap (COCODE). Voor die commissie zouden ze hun argumenten kunnen voorleggen.

“Maar hoe kan de bevolking in zijn geheel contact opnemen met die commissie of met enige andere staatsinstelling? Hoe kan ze haar standpunten te kennen geven en eventueel onderhandelen”, vraagt Anaya zich af.

Hij gaat er wel mee akkoord dat noch de inheemse bevolking, noch enige andere sector van de maatschappij kunnen beroep doen op een vetorecht. Het gaat er inderdaad bij de Conventie 169 om te zoeken naar een consensus waarbij alle betrokken partijen zoveel mogelijk bevoordeligd worden.

Hoe dan ook moeten daarbij de rechten van de inheemse bevolking beschermd worden. De stappen daartoe horen concreet geformuleerd te worden. De regering houdt best voor ogen dat ze verplicht is de beslissingen te verrechtvaardigen die indruisen tegen de goedkeuring van de inheemse bevolking.

Bovendien is de goedkeuring van de bevolking een absolute vereiste wanneer de genomen maatregelen zodanig ingrijpen dat ze de overleving van een inheemse gemeenschap bedreigen, of verregaande veranderingen in hun verdere ontwikkeling veroorzaken.

Huiswerk overdoen

Daarom vindt de VN-rapporteur de voor hem liggende versie ‘voorlopig’. Het huiswerk moet worden overgedaan. “Te meer”, zegt hij, “omdat het reglement, zoals het nu geformuleerd is, nergens rept over de noodzaak van onderhandelingen met de bevolking inzake de verdeling van de voordelen en de winsten van de mijnprojecten”.

“Ten slotte moet de voorlopige versie van het reglement zelf onderworpen worden aan de raadpleging van de betrokken bevolking. Anders kan er geen vertrouwen gecreëerd worden, noch minder een wederzijds akkoord bereikt worden. En daar gaat het toch om in de Conventie 169 van de IAO”, zo besluit Anaya.

Guido De Schrijver

Guido De Schrijver is coördinator van de ‘Steungroep voor Rechtvaardigheid en Vrede in Guatemala

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!