Volgens zijn advocaat, Gamal Eid, die het nieuws maandag bekendmaakte, was het proces “een aanfluiting van de rechtsstaat en een bewijs dat het leger geen enkele kritiek duldt”.

Het was zeker niet de eerste keer dat de bekende 26-jarige blogger in aanvaring kwam met de Egyptische autoriteiten. Vorig jaar al was hij enkele keren gearresteerd en korte tijd vastgehouden wegens zijn controversiële stellingen op zijn blog. Hij maakte er immers geen geheim van dat hij een pacifist is, dienstweigeraar, atheïst, antimilitarist, pro-westers én een voorstander van betere betrekkingen met Israël.

Controversiële overtuigingen

Overtuigingen die niet direct mainstream te noemen zijn in de Egyptische samenleving. In januari, tijdens het hoogtepunt van de volksprotesten op het centrale Tahrirplein, werd hij door de politie gearresteerd en in de gevangenis hard aangepakt en zelfs bedreigd met verkrachting als hij niet zou ophouden met “het verspreiden van foutieve informatie”.

Op 28 maart had de militaire politie Maikel Nabil thuis in de wijk Aïn Chams van de hoofdstad gearresteerd omdat hij al enkele weken kritische teksten over het leger en over wanpraktijken in de militaire academies op zijn blog en op Facebook had geplaatst.

Goed gedocumenteerde aanklachten tegen leger

Vooral zijn stuk van 7 maart, getiteld ‘Het volk en het leger gaan niet hand in hand’ (*), zette naar verluidt veel kwaad bloed in militaire kringen die het als een regelrechte belediging beschouwden. Hierin had hij heel minutieus en chronologisch een overzicht samengesteld van alle inbreuken tegen de meest fundamentele mensenrechten die door het leger werden begaan tegen leden van de civiele samenleving sinds de volksrevolte tegen het Moebarak-regime losbrak. Informatie die de Supreme Council of the Armed Forces (SCAF), die momenteel Egypte bestuurt, liever niet zag verschijnen, zeker niet in het Engels. 

Volgens Human Rights Watch werden zijn internetpublicaties expliciet tegen hem gebruikt tijdens het geheime proces. Zijn advocaat en zijn familie hadden vorige week nog te horen gekregen dat het proces was uitgesteld tot dinsdag 12 april, maar zondag werd Maikel Nabil in het grootste geheim dan toch gevonnist zonder dat hij op externe juridische bijstand kon rekenen. Een inbreuk volgens de Egyptische wetgeving.

Zijn advocaat, Gamal Eid, is ook directeur van het Arab Network for Human Rights Information (ANHRI), een mensenrechtenbeweging die strijdt voor vrije meningsuiting in de Arabische wereld. Nabil is sinds zondag opgesloten in de zwaarbeveiligde Tora-gevangenis in Caïro.

Koude douche voor bloggers

Voor vele bloggers in de Egyptische hoofdstad is de uitspraak van de militaire rechtbank een koude douche. Ze hadden gehoopt dat met de val van het regime-Moebarak, twee maanden geleden, er een einde zou komen aan de censuur en vooral aan de almacht van het Egyptische leger.

Maar de gebeurtenissen van het voorbije weekend maken duidelijk dat meer dan ooit de legerleiding de touwtjes stevig in handen heeft en niet bereid is om die zomaar af te geven.

De bekende blogger Ramy Raoof, auteur van Egyptian blog for Human Rights, noemde de veroordeling van Nabil “een uiterst gevaarlijk precedent”.

“Zelfs tijdens de harde repressie onder Moebarak is het zelden voorgekomen dat een blogger wegens zijn meningen tot een lange gevangenisstraf werd veroordeeld.” In 2007 werd blogger Kareem Amer tot vier jaar veroordeeld wegens belediging van de islam en Moebarak. Volgens Raoof wil de militaire overheid met de veroordeling van Nabil een duidelijk signaal geven: het leger aanvaardt geen kritiek en zal dat ook in de toekomst niet tolereren.

“Ongepaste uitspraken”

Op maandag 11 april verklaarde generaal Ismail Etman, hoofd van de directie morele zaken binnen de Hoge Raad van de Strijdkrachten, in een live televisie-uitzending dat Nabil “het Egyptische leger zwaar had beledigd door zijn ongepaste uitspraken”.

Zijn oproepen tot de Egyptische jeugd om massaal legerdienst te weigeren, zouden een negatieve invloed hebben op het moreel van de strijdkrachten en een breuk veroorzaken tussen het leger en het volk. “Iets wat het leger nooit zou toestaan”, verklaarde de generaal, die het zelfs liet uitschijnen dat “het leger alles doet om de revolutie te redden”.

Leger als hoeder van de revolutie?

“Aan de ene kant stelt het Egyptische leger zich op als de ‘hoeder’ van de revolutie”, zegt Rudi Friedrich van het Duitse dienstweigernetwerk Connection e.V. in Offenbach dat veroordeelde dienstweigeraars wereldwijd ondersteunt. “Maar aan de andere kant treedt het leger onverbiddelijk op tegen iedereen die zich ook maar enigszins kritisch opstelt. Met de maximumstraf voor Nabil wil de militaire overheid een niet mis te verstane waarschuwing geven. Democratie is in Egypte nog ver te zoeken”.

Gernot Lennert van de Duitse vredesbeweging DFG-VK in Hessen vreest dat de veroordeling van Nabil nog maar een begin is. “Zijn blog was zeer goed gedocumenteerd over wat misliep in het leger. Dat maakte hooggeplaatste figuren zenuwachtig. Zo iemand moest het zwijgen worden opgelegd.”

Andreas Speck van het secretariaat van de War Resisters’ International (WRI) in Londen is een petitie-actie gestart om de vrijlating te vragen van Nabil. “Egypte heeft de International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) ondertekend. Artikel 18 erkent dienstweigering tegen verplichte legerdienst als een mensenrecht. Dit werd ook door het VN-comité voor Mensenrechten bevestigd in eerdere zaken tegen dienstweigeraars uit Turkije. Bovendien heeft de nieuwe, voorlopige grondwet van Egypte de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid gegarandeerd. Er bestaat dus geen enkele juridische grond om Nabil tot zulke zware straf te veroordelen.”

Gemakkelijke zondebok

Volgens velen is Nabil een gemakkelijke zondebok voor de Egyptische autoriteiten omdat ze goed weten dat zijn controversiële standpunten op veel weerstand botsen bij een groot deel van de Egyptische bevolking.

In april 2009 lag Nabil aan de basis van de eerste Egyptische beweging die zich openlijk tegen de verplichte legerdienst afzette, een unicum in de Arabische wereld.

Bovendien maakte hij er geen geheim van dat hij niet hoog opliep met religieuze uitingen en vond dat Egypte moest streven naar een normalisatie van de betrekkingen met Israël, precies om de militarisering van de samenleving en de grote rol van het leger daarin terug te dringen. Vooral dit laatste standpunt maakte hem ‘verdacht’. Sommigen zagen in hem zelfs een spion voor Israël.

Nog altijd dezelfde brutale methodes

Alle rapporten van onafhankelijke mensenrechtenorganisaties van de laatste weken laten er geen twijfel over bestaan: het Egyptische leger en de diverse politiediensten gebruiken nog net dezelfde brutale methodes tegen ‘verdachten’ als onder Moebarak. De gevallen van mishandelingen in politiecellen en gevangenissen zijn niet meer bij te houden.

Toch maken de Egyptische media nauwelijks melding van deze praktijken omdat ze vrezen anders problemen te krijgen met de militaire overheid. Alleen bloggers en alternatieve media kunnen nog over dergelijke mensenrechtenschendingen berichten. Maar ook dat wordt dus hoe langer hoe meer riskant.

(*) De controversiële bijdrage van Maikel Nabil Sanad over het Egyptische leger:
Activists tortured and Killed by the Army, Even after Mubarak’s resigning (A study supported with documents)
The army and the people wasn’t ever one hand – Is The Egyptian Army Standing Beside the Revolution?
http://www.maikelnabil.com/2011/03/army-and-people-wasnt-ever-one-hand.html